Premiera filmu Jerzego Hoffmana "Ogniem i Mieczem"

Jan Skrzetuski, poseł księcia Wiśniowieckiego, wraca z misji na Krymie. W drodze ratuje życie kozackiemu pułkownikowi Bohdanowi Chmielnickiemu. Podczas postoju w karczmie zaprzyjaźnia się z dwoma szlachcicami Onufrym Zagłobą i Longinusem Podbipiętą, którzy mieli okazję zobaczyć, jak Skrzetuski poradził sobie z napastliwym starostą Czaplińskim, wyrzucając go na bruk. W dalszą drogę wyruszają razem. Wkrótce trafiają na rozbitą kolaskę kniahini Kurcewiczowej. Ratują z opresji ją oraz piękną bratanicę jej nieboszczyka męża, Helenę.

Chmielnicki organizuje na Siczy wielkie powstanie Kozaków sprzymierzonych z Tatarami. Rebelianci pokonują wojska koronne nad Żółtymi Wodami i pod Korsuniem. Bunt próbuje „utopić we krwi” książę Jeremi Wiśniowiecki, któremu służą wiernie Skrzetuski z Podbipiętą. Obowiązki zawodowe odrywają Skrzetuskiego od ukochanej Heleny. Nie ma dość czasu, aby bronić ją przed wojną i zakochanym w niej Kozakiem, Bohunem.

Wojska Wiśniowieckiego nie mogą liczyć na pomoc innych magnatów, bo ci chcą ugody z Kozakami. Pospolite ruszenie, zebrane pod Piławcami, ucieka na wieść o przybyciu Tatarów. Wojska księcia fortyfikują się w twierdzy Zbaraż, gdzie oblega wielka armia Chmielnickiego i chana Islama Gireja. Szlachta w liczbie kilkunastu tysięcy żołnierzy broni się dzielnie, ale nie ma szans z tak wielką potęgą.

Książę posyła Podbipiętę, by przekradł się przez Kozaków i zawiadomił króla o trudnym położeniu. Longinus ginie naszpikowany strzałami, z litanią na ustach. Misja udaje się Skrzetuskiemu, dzięki któremu król Jan Kazimierz rusza z odsieczą pod Zbaraż.

Książę, Skrzetuski i Zagłoba są uważani za bohaterów, Helena zostaje ocalona, a Jurko Bohun schwytany (ale Skrzetuski przebacza mu porwanie Heleny) i uwolniony.

Obsada

• Bohdan Stupka − jako hetman Bohdan Zenobi Chmielnicki
• Aleksander Domogarow − jako płk Jurko Bohun (głos – Jacek Rozenek)
• Krzysztof Kowalewski − jako Jan Onufry Zagłoba
• Michał Żebrowski − jako por. Jan Skrzetuski
• Zbigniew Zamachowski − jako por. Jerzy Michał Wołodyjowski
• Izabella Scorupco − jako kniaziówna Helena Kurcewiczówna
• Andrzej Seweryn − jako książę wojewoda ruski Jeremi Michał Wiśniowiecki
• Wiktor Zborowski − jako por. Longinus Podbipięta
• Wojciech Malajkat − jako Rzędzian
• Ewa Wiśniewska − jako kniahini Kurcewiczowa
• Maciej Kozłowski − jako płk Maksym Krzywonos
• Marek Kondrat − jako król Jan II Kazimierz Waza
• Rusłana Pysanka − jako Horpyna
• Daniel Olbrychski − jako Tuhaj-bej
• Leszek Teleszyński − jako ksiądz Muchowiecki
• Jerzy Bończak − jako podstarości czehryński Daniel Czapliński
• Andrzej Kopiczyński − jako płk Zaćwilichowski
• Gustaw Holoubek − jako wojewoda kijowski Adam Kisiel
• Adam Ferency − jako chan krymski Islam III Girej
• Gustaw Lutkiewicz − jako płk Barabasz
• Anna Majcher − jako karczmarka
• Joanna Brodzik − jako młoda Rusinka
• Andrzej Pieczyński − jako Czeremis
• Jerzy Karaszkiewicz − jako starosta Hieronim Radziejowski
• Krzysztof Gosztyła − jako kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński
• Dymitr Mirogrodskij − jako Ataman koszowy
• Andrzej Grąziewicz − jako Ataman Czarnota
• Zdzisław Szymborski − jako dworzanin
• Jerzy Dukay − jako Hładki
• Marek Cichucki − jako Krzysztof Wierszułł
• Tomasz Grochoczyński − jako Bychowiec
• Paweł Kleszcz − jako Mołojec
• Agnieszka Krukówna − jako młoda Ukrainka
• Andrzej Haliński − jako Żyd karczmarz
• Andrzej Szczytko − jako ataman koszowy
• Krzysztof Łukaszewicz − jako młody Krzywonos
• Jerzy Braszka

Nagrody

• FPFF – Marcin Bastkowski – nagroda za montaż (XXIV Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni) (1999)
• FPFF – Cezary Grzesiuk – nagroda za montaż (XXIV Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni) (1999)
• FPFF – Andrzej Haliński – nagroda za scenografię (XXIV Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni) (1999)
• FPFF – nagroda Jury za twórcze zamknięcie ekranizacji sienkiewiczowskiej epopei – Jerzy Hoffman (1999)
• FPFF – nagroda Prezesa Zarządu Telewizji Polskiej – Jerzy Hoffman (1999)
• Festiwal Polskich Filmów w Chicago – Złote Zęby – nagroda publiczności – Jerzy Hoffman (1999).
• Brylantowy Bilet Stowarzyszenia „Kina Polskie” dla filmu, który przyciągnął do kin najwięcej widzów – Jerzy Hoffman (1999)
• 3. ceremonia wręczenia Orłów
  • Zwycięzca – Najlepsza Drugoplanowa Rola Kobieca – Ewa Wiśniewska
  • Zwycięzca – Najlepszy Producent – Jerzy R. Michaluk, Jerzy Hoffman
• Złota Kaczka w kategorii: najlepszy polski film za rok 1999 – Jerzy Hoffman (2000)
• MFF Słowiańskich i Prawosławnych w Moskwie – I nagroda – Jerzy Hoffman (2000)
• TP SA Music and Film Festival – „Philip Award” w kategorii: muzyka oryginalna i adaptowana w polskim filmie – Krzesimir Dębski (2000)

Informacje dodatkowe

• Ogniem i mieczem przyciągnęło do polskich kin największą liczbę widzów po 1989 roku – 7,15 mln
• Efekty specjalne stworzyła firma Machine Shop, która pracowała wcześniej nad takimi filmami jak Terminator 2: Dzień sądu czy Braveheart. Waleczne serce.
• Film zajmuje piąte miejsce (2012) na liście najdroższych polskich filmów.
• Część zdjęć kręcono w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, zbudowane tam makiety można podziwiać do dziś, a także w Biskupinie oraz na poligonie w Biedrusku
• Okres zdjęciowy trwał od 6 października 1997 do 28 czerwca 1998
• Film ten promowała piosenka Dumka na dwa serca Edyty Górniak i Mietka Szcześniaka
• Taśmy filmowej do montażu było ponad 130 kilometrów.
• Jednym z powodów kręcenia Trylogii „od końca” było to, że Jerzy Hoffman właśnie w takiej kolejności czytał dzieła Sienkiewicza, będąc dzieckiem zesłanym na Syberię.
• Miecz, którym Wiktor Zborowski się posługiwał, został wykuty przez Aleksandra Dobromilskiego.

Ścieżka dźwiękowa

Ogniem i mieczem – ścieżka dźwiękowa z filmu ukazała się w 1999 roku nakładem wytwórni muzycznej Pomaton EMI. Wydawnictwo stanowią utwory skomponowane przez Krzesimira Dębskiego. Nagrania jak i obrazy były promowane piosenką Dębskiego do słów Jacka Cygana pt. „Dumka na dwa serca”. Partie wokalne wykonali Mieczysław Szcześniak oraz Edyta Górniak.