Powiedz o tym miejscu
pl

Zbrodnia Zgierska – publiczna egzekucja 100 Polaków

Nie ma jeszcze zdjęć z wydarzenia. Dodaj zdjęcie!
Data wydarzenia:
20.03.1942

Zbrodnia Zgierska – publiczna egzekucja 100 Polaków (96 mężczyzn i 4 kobiet) przeprowadzona przez Niemców 20 marca 1942 roku na Placu Stodół w Zgierzu, największa na obszarze „Kraju Warty”.

Mord był odwetem za zastrzelenie 6 marca 1942 r. dwóch gestapowców przez sierżanta WP Józefa Mierzyńskiego ze Zgierza w trakcie ujawniania przez niego miejsca ukrycia broni. Pomimo że Niemcy znali sprawcę, celem sterroryzowania narodu polskiego zastosowali zbiorową odpowiedzialność.

Na egzekucję hitlerowcy spędzili około 6 tysięcy mieszkańców Zgierza i okolicy, spośród których wybrano losowo 100 mężczyzn jako zakładników odpowiadających życiem za niezakłócony jej przebieg.

Ofiary przewieziono przede wszystkim z więzienia policyjnego – ale nieoficjalnie było to również więzienie do dyspozycji pobliskiego Gestapo (przy al. K. Anstadta) – przy ul. Sterlinga 16 w Łodzi oraz z więzienia na Radogoszczu w Łodzi. Kobiety przywieziono z więzienia kobiecego przy ul. Gdańskiej 13 w Łodzi, w tym żonę Józefa Mierzyńskiego – Joannę.

Na rozstrzelanie szli w siedmiu grupach (sześć grup po piętnaście osób), ostatnia liczyła dziewięć osób, setnym był inwalida zastrzelony w miejscu pochowania.

Wśród rozstrzelanych osób znaleźli się między innymi:

  • Władysław Dzierżyński (ur. 1881) – profesor dr medycyny (neurolog, psychiatra), ordynator oddz. neurologicznego szpitala im. I. Mościckiego w Łodzi (1930–1939), pułkownik Wojska Polskiego w stanie spoczynku;
  • Kazimierz Józef Kowalski (ur. 1902) – przedwojenny prezes Stronnictwa Narodowego;
  • Jan Kacper Nowicki (ur. 27 grudnia 1901 w Pabianicach), szef Biura Informacji i Propagandy Okręgu Łódzkiego AK.

Ciała ofiar zostały zakopane na terenie lasu lućmierskiego w masowej mogile, którą dzień wcześniej wykopali więźniowie Radogoszcza w Łodzi. Oni też zostali użyci do zakopania zwłok.

Niedługo po wojnie została przeprowadzona ekshumacja ciał ofiar, o której zachowały się szczątkowe informacje, w wyniku której okazało się, że w nieustalonym czasie zostały one spalone. Odkryte szczątki pochowano w miejscu, gdzie obecnie znajduje się krzyż i pomnik. W czerwcu 2012 r. archeologowie z Instytutu Archeologicznego Uniwersytetu Łódzkiego przeprowadzili wstępne poszukiwania pierwotnej mogiły.

Upamiętnienie

Las Lućmierski

Miejsce pochówku ofiar egzekucji w lesie upamiętnia aranżacja plastyczna, natomiast przy pobliskiej szosie ze Zgierza do Ozorkowa (fragment drogi krajowej 91), stoi niewielki obelisk wskazujący to miejsce (obok tablica informacyjna z drogą dojścia do mogiły).

Zgierz

Pierwszy – drewniany – pomnik na miejscu egzekucji powstał w 1945 roku. W latach 50. zastąpił go betonowy w kształcie iglicy. Monument dłuta łódzkiego rzeźbiarza – Antoniego Biłasa został odsłonięty 28 września 1969 roku.

Z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Zgierza 8 stycznia 1999 r. powołany został Społeczny Komitet Renowacji Pomnika Stu Straconych, którego zadaniem było odnowienie zniszczonego przez czynniki atmosferyczne monumentu. Prace, które rozpoczęto w 1999 r. (roboty remontowe pomnika), zakończono w 2002 r. (zagospodarowanie Placu Stu Straconych). 22 października 2008 roku Społeczny Komitet Renowacji Pomnika Stu Straconych zakończył działalność.

Lista rozstrzelanych

Akta Gestapo w Łodzi, znajdujące się w zespole Tajnej Policji Państwowej – Oddział w Łodzi, przechowywane obecnie w archiwum łódzkiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej dostarczyły nowych informacji o liście rozstrzelanych w Zgierzu. Pozwoliły one zweryfikować część nazwisk, dopisać dodatkowe, uzupełnić brakujące imiona czy daty urodzenia w stosunku do wcześniej sporządzonego wykazu nazwisk pomordowanych.

Proces

W lipcu 1946 r. doszło m.in. do procesu jednego z nadzorców więzienia przy ob. ul. S. Sterlinga 16 w Łodzi, volksdeutscha – Reinholda Fraszke, oskarżonego wg publikacji prasowej m.in. o to, że „eskortował grupę 100 osób przewożonych w marcu 1942 r. z więzienia przy ul. Sterlinga do Zgierza, gdzie zostali przez Niemców rozstrzelani”. Został skazany na karę śmierci. Wyrok prawdopodobnie został wykonany.

Powiązane wydarzenia

OsobaData wydarzeniaJęzyk
1
W krakowskim więzieniu Montelupich powieszono 21 zbrodniarzy nazistowskich (w tym 2 kobiety), skazanych na śmierć przez Najwyższy Trybunał Narodowy w pierwszym procesie oświęcimskim24.01.1948pl
2Sowiecka zbrodnia wojenna w PrzyszowicachSowiecka zbrodnia wojenna w Przyszowicach27.01.1945pl
3
Sowiecka zbrodnia wojenna w Miechowicach27.01.1945pl
4
Zbrodnia w Uhryńkowcach (powiat zaleszczycki) dokonana w nocy z 31 grudnia na 1 stycznia przez oddziały UPA i SKW na ok. 150 Polakach31.12.1944pl
5Zbrodnia w Rudzie Różanieckiej na Podkarpaciu, popełniona przez funkcjonariuszy MO i polską ludność cywilną na 32 UkraińcachZbrodnia w Rudzie Różanieckiej na Podkarpaciu, popełniona przez funkcjonariuszy MO i polską ludność cywilną na 32 Ukraińcach10.10.1944pl
6
Zbrodnia w Szołomyi koło Lwowa dokonana przez oddziały leśne Armii Krajowej na ludności ukraińskiej11.06.1944pl
7Zbrodnia UPA w Podkamieniu.Zbrodnia UPA w Podkamieniu.12.03.1944en, pl, ru
8Zbrodnia w PalikrowachZbrodnia w Palikrowach12.03.1944en, pl
9Zbrodnia w KorościatynieZbrodnia w Korościatynie28.02.1944en, pl
10Zbrodnia w Hucie PieniackiejZbrodnia w Hucie Pieniackiej28.02.1944en, pl, ru
11
Zbrodnia UPA w Łanowcach13.02.1944pl
12
Zbrodnia na uchodźcach z Łanowiec02.02.1944pl
13Zbrodnia sowiecka w KoniuchachZbrodnia sowiecka w Koniuchach29.01.1944de, en, pl, ru
14
Rzeź wołyńska: zbrodnia w Kupowalcach (16-17 lipca) dokonana przez oddział UPA na około 150 Polakach17.07.1943pl
15Zbrodnia UPA w Janowej DolinieZbrodnia UPA w Janowej Dolinie23.04.1943en, pl, ru
16
Zbrodnia w Prkosie (Chorwacja) dokonana przez chorwackich ustaszy na 437 Serbach i jednym Chorwacie21.12.1941pl
17
Zbrodnia katyńska: rozpoczęła się likwidacja obozu jenieckiego w Ostaszkowie04.04.1940pl
18
Zbrodnia w Uryczu (województwo lwowskie) na 73-100 polskich jeńcach, spalonych żywcem w stodole przez żołnierzy Wehrmachtu przy pomocy ukraińskich nacjonalistów22.09.1939pl
19Kampania wrześniowa: zbrodnia w Ciepielowie na 300 polskich jeńcach wojennychKampania wrześniowa: zbrodnia w Ciepielowie na 300 polskich jeńcach wojennych09.09.1939de, en, pl

Mapa

Źródła: wikipedia.org

    Osoby

    Osoba Data ur. Data śm. Język
    1Władysław DzierżyńskiWładysław Dzierżyński01.03.188120.03.1942lv, pl, ru, ua
    Tagi