Alfred Hitchcock

Alfred Joseph Hitchcock (ur. 13 sierpnia 1899 w Londynie, zm. 29 kwietnia 1980 w Los Angeles) – brytyjski reżyser i producent filmowy odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego, pionier suspensu i thrillera psychologicznego. Po zrealizowaniu wielu udanych filmów w Wielkiej Brytanii przeniósł się do Hollywood. W 1956 otrzymał obywatelstwo amerykańskie. Często uważany jest za najlepszego brytyjskiego reżysera wszech czasów i jednego z najlepszych i najbardziej wpływowych reżyserów w historii kina. Do jego najważniejszych filmów należą: Okno na podwórze, Zawrót głowy, Psychoza, Północ, północny zachód, Ptaki, Rebeka.

Początkowo Hitchcock studiował inżynierię i interesował się projektowaniem. Później, zaintrygowany fotografią, wciągnął się w środowisko filmowe Londynu lat dwudziestych. Zajmował się wtedy projektowaniem napisów tytułowych do niemych filmów. W 1925 nieomal przez przypadek został reżyserem filmowym.

Jako utalentowany człowiek, działający w nowatorskiej dziedzinie, która miała duży potencjał, szybko zyskał powodzenie. Jego pierwszym ważnym filmem był Lokator (The Lodger), który ukazał się w 1927. Film opowiada o brutalnie zamordowanej blondynce; podejrzenie pada na nowego lokatora z pobliskiego mieszkania.

Hitchcock w swoich dziełach często przedstawia niewinne osoby wplątane w wir niezależnych od nich, niezrozumiałych wydarzeń. Ludzie ci czasami mają na sumieniu drobne, nie związane ze sprawą przewinienia. Filmy Hitchcocka w znacznym stopniu oparte są na poczuciu strachu i pobudzonej wyobraźni, znane są także z charakterystycznego humoru.

W filmie Na równi pochyłej (z 1927) bohaterem jest niewinny człowiek, oskarżony o kradzież w szkole i w efekcie tego wyrzucony z własnego domu. Mężczyzna ten ma później romans ze starszą kobietą. W jednej ze scen postarzała twarz jego kochanki skonfrontowana jest z konduktem żałobnym niosącym trumnę ulicą obok. Również później Hitchcock łączył seksualną zmysłowość z tematem śmierci.

David O. Selznick sprowadził Hitchcocka do Hollywood. Hitchcock zaczął robić filmy w Ameryce, poczynając od Rebeki z 1940 i pracował tam już do końca swojego życia. W filmie tym młoda żona musi się zmagać z dziedzictwem, jakie pozostawiła nieżyjąca pierwsza żona. W amerykańskiej twórczości nadal jest obecny charakterystyczny typ humoru, ale znakiem rozpoznawczym Hitchcocka staje się suspens (utrzymywanie widza w stałym napięciu), ponieważ taka technika bardziej przemawiała do amerykańskiej publiczności.

Film Sznur z 1948 był wyzwaniem w sensie technicznym, został nakręcony w całości z jednego miejsca, a mimo to cały czas trzyma w napięciu. Często uważa się, że film ten nakręcono z jednego ujęcia, lub że został zmontowany bez cięć, albo z minimalną ich liczbą. Nie jest to jednak prawdą. Film został nakręcony z 10-minutowych ujęć, kilka zmontowań jest widocznych, reszta została ukryta poprzez wypełnienie całego ekranu danym obiektem. Hitchcock używa tego miejsca do zrobienia cięcia i rozpoczyna następne ujęcie od tego samego miejsca, z którego kamera lub obiekt zaczyna się poruszać.

Alfred Hitchcock często zamieniał widzów swoich filmów w podglądaczy, powodując zamazywanie granicy między poczuciem winy i niewinności. Od czasu do czasu wyrażał to bezpośrednio. W Oknie na podwórze (Rear Window) L. B. Jeffries (którego gra James Stewart) podgląda przez większość filmu pewnego człowieka. Lars Thorwald (którego gra Raymond Burr), stając z nim w końcu twarzą w twarz, pyta: "Czego ode mnie chcesz?". Burr mógłby o to samo zapytać publiczność...

W dzieciństwie Hitchcock był samotnym, otyłym chłopcem z bujną wyobraźnią. Jako katolik składał co wieczór "spowiedź" z całego dnia swojej matce.

Dopiero będąc 20-latkiem, Hitchcock wypił po raz pierwszy alkohol i wybrał się na randkę. Niektóre jego filmy pokazują mężczyzn, którzy pragną wyzwolić się z przemożnego wpływu swych matek. W filmie Północ, północny zachód (North by Northwest) Roger O. Thornhill grany przez Cary'ego Granta jest wyśmiewany przez matkę ponieważ utrzymuje, że prześladują go jacyś podejrzani mordercy. W filmie Ptaki (The Birds) bohater grany przez Roda Taylora stara się wyzwolić od dominującej matki, a jego świat jest atakowany przez opętane ptaki. Zabójca z filmu Szał (Frenzy) mieszka w domu ze swoją matką. Oczywiście najbardziej znany jest wątek uzależnienia Normana Batesa od matki z filmu Psychoza.

Bohaterki filmów Hitchcocka to pozornie spokojne blondynki, które początkowo wydają się zachowywać właściwie, ale pod wpływem emocji lub sytuacji reagują zdecydowanie instynktownie, czasem wstępując na drogę przestępstwa. Jak już wspomniano, słynną ofiarą morderstwa w filmie Lokator była blondynka. W filmie 39 kroków gwiazda filmowa Madeleine Carroll zostaje zakuta w kajdanki. Z kolei w filmie Marnie, wspaniała blondynka Tippi Hedren okazuje się kleptomanką. W To Catch a Thief piękna blondynka – Grace Kelly gra rolę pięknej milionerki zakochanej we włamywaczu. Zaintrygowana wydarzeniami z życia Thorwalda, Lisa włamuje się do jego mieszkania. W słynnym filmie Psychoza Janet Leigh po zrabowaniu 40 tys. dolarów ginie z rąk Normana Batesa (Anthony Perkins), którego osobowością zawładnęła chorobliwie zazdrosna matka. Albo, jak to wyraził sam Norman w filmie: "My mother is – what's the phrase? – she isn't really herself today."

Hitchcock uważał, że centralna rola aktorów w filmie jest pozostałością z tradycji teatralnej. Stał się pionierem wykorzystania ruchu i ustawienia kamery oraz montażu w celu poszerzania możliwości sztuki filmowej.

Zasługą Hitchcocka było zdecydowane wprowadzenie prymatu suspensu nad tradycyjnymi zwrotami akcji. W innych filmach reżyserzy atakują widza dramatycznymi zwrotami akcji, natomiast Hitchcock pokazuje widowni to, czego bohaterowie jeszcze nie wiedzą i następnie w sposób mistrzowski buduje napięcie wokół wydarzeń prowadzących postaci filmu do odkrycia, co się wydarzyło i dlaczego.

Hitchcock był dumny ze swojej umiejętności potęgowania napięcia. Pewnego razu, na lotnisku we Francji, podejrzliwy celnik oglądając paszport Hitchcocka, w którym zapisano jako zawód – producent, zapytał zaczepnie: "A cóż też pan produkuje?". "Strach" – odpowiedział reżyser.

Hitchcock uwielbiał jedzenie. Jedno z jego niezrealizowanych zamierzeń filmowych, to sfilmowanie całego dnia z życia miasta poprzez pryzmat kulinarny – jak pożywienie jest sprowadzane, przyrządzane i spożywane, a potem jak to, co z niego zostaje, ląduje w ściekach. Jeden z filmów Hitchcocka był osadzony w części Londynu, gdzie handlowało się żywnością. Zabójca i jedna z jego ofiar znaleźli się w pewnej części filmu w ciężarówce przewożącej worki kartofli.

Kiedyś pod koniec przyjęcia, gdzie słabo karmili, przyjmująca go obiadem dama powiedziała: "Mam szczerą nadzieję, że wkrótce spotkamy się na następnym obiedzie". Na co Hitchcock odpowiedział: "Ależ oczywiście. Może już za chwilę."

Wątki osobiste są w największym stopniu obecne w filmach Notorious i Zawrót głowy – oba dotyczą chorobliwej obsesji mężczyzn, którzy chcą kierować kobietami.

Zawrót głowy bardziej bezpośrednio i szczegółowo dotyka zainteresowania Hitchcocka relacją między seksem i śmiercią. Bohaterka grana przez Kim Novak jest bardzo ponętną blondynką i choć mężczyzna grany przez Jamesa Stewarta wie, że jest ona współwinną morderstwa, to zakochuje się w niej. Ona odwzajemnia jego miłość. W dalszej części filmu odczuwa on zaciętą potrzebę kierowania zachowaniami swej kochanki.

Chociaż scenarzyści współpracujący z Hitchcockiem przyczyniali się do urzeczywistniania jego pomysłów na ekranie, to jednak rzadko byli przez niego właściwie doceniani. Wielu utalentowanych twórców, włączając Raymonda Chandlera, współtwórcę scenariusza Nieznajomych z pociągu, nie doczekało się należnego im szacunku.

Kiedyś Hitchcock powiedział: "Pisarz i ja planujemy cały scenariusz w najdrobniejszych szczegółach i kiedy jest gotowy, pozostaje tylko nakręcić film. Ale dopiero w studiu filmowym zaczyna się okres podejmowania trudnych decyzji. Tak naprawdę, to tylko pisarz ma łatwość w kształtowaniu postaci, ponieważ nie musi się użerać z aktorami i tą całą resztą." Hitchcock często krytykował swoich aktorów i aktorki, np. spostponował rolę Kim Novak w Zawrocie głowy, a także (co przeszło do historii) stwierdził, że aktorów trzeba traktować jak bydło.

W większości filmów przez niego stworzonych, na krótką chwilę pojawiał się także on sam – wsiadający do autobusu, jako przechodzień przed sklepem, osoba przechodząca przez podwórko, czy w reklamie prasowej. Wyszukiwanie tych scen jest popularną rozrywką. Na ten temat powstają książki i liczne strony internetowe.

Alfred Hitchcock długo nie był ceniony przez krytyków filmowych. Sytuacja ta zmieniła się pod koniec lat 50. wraz z narodzinami francuskiej nowej fali filmowej, której twórcy uznali go za swojego mistrza, a François Truffaut przeprowadził głośny wywiad-rzekę z Hitchcokiem i wydał go w formie książki.

Oprócz Rebeki żaden z jego filmów nie zdobył Oscara za najlepszy film. Jako producent Hitchcock otrzymał jedną nominację do Oskara za najlepszy film (Podejrzenie). Uzyskał 5 nominacji w kategorii najlepszy reżyser: Rebeka, Łódź ratunkowa, Spellbound, Okno na podwórze i Psychoza. W 1968 otrzymał Nagrodę im. Irvinga G. Thalberga, przyznawaną przez Amerykańską Akademię Filmową wybitnym producentom.