Alojzy Nowak

Alojzy Nowak (ur. 20 czerwca 1894 w Poznaniu, poległ 24 września 1939 pod Łomną) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

I wojna światowa

W 1914 ukończył szkołę średnią w Krotoszynie. W sierpniu 1914, z chwilą wybuchu I wojny światowej, jako obywatel Cesarstwa Niemieckiego, zmobilizowany został do 47 Pułku Piechoty im. Króla Bawarii Ludwika III. Z początkiem 1917 odbył kurs tzw. aspirantów oficerskich, po którym został przydzielony do 46 Pułku Piechoty. Walcząc na froncie zachodnim został lekko ranny. W 1918 awansowany na podporucznika. W połowie grudnia 1918 wrócił wraz z pułkiem do macierzystego garnizonu we Wrześni.

Powstanie wielkopolskie

Krótko po powrocie rozpoczął działalność konspiracyjną przy tworzeniu powstańczych oddziałów. Po wybuchu Powstania wielkopolskiego dowodził kompanią batalionu wrzesińskiego. 29 grudnia wraz ze swoim oddziałem rozbroił garnizon Grenschutzu w Witkowie. Odznaczył się również zdobywając inne miejscowości (szczególny sukces odniósł w bitwie pod Zdziechowem). W nocy z 5/6 lutego dowodził kompanią w zwycięskiej bitwie o Szubin. Sukcesy te sprawiły, że został mianowany dowódcą 4 Pułku Strzelców Wielkopolskich (późniejszy 58 Pułk Piechoty Wielkopolskiej). 20 sierpnia 1919 dowodzony przez niego batalion zdobył miasto Osipowicze na Białorusi. Wkrótce po wyparciu, w czasie odwrotu batalion został otoczony przez pułki sowieckie. Po krwawych walkach por. Nowak zdołał wyprowadzić z okrążenia swój oddział.

Powstanie śląskie

Po zakończeniu działań wojennych na Wschodzie, Alojzy Nowak został przeniesiony na Górny Śląsk. W styczniu 1921 oficjalnie włączany w szeregi powstańców śląskich. Walczył pod pseudonimem "Neugebauer". Zajmował się tworzeniem i szkoleniem oddziałów powstańczych. Jego zapał i poświęcenie zostało szybko dostrzeżone. Najpierw mianowany został inspektorem powiatów oleskiego i lublinieckiego. Następnie otrzymał nominacje na dowódcę Grupy Operacyjnej "Północ". Po zakończeniu walk o Śląsk wrócił do pułku do Poznania jako dowódca batalionu. W marcu 1921 otrzymał Order Virtuti Militari V klasy.

II Rzeczpospolita

Po powstaniu szkolił się przez rok w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia Armii w Rembertowie. Po ukończeniu kursu ponownie objął II batalion 58 pp. W latach 1922-1927 pracował w Oddziale Wyszkolenia Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. W 1928 mianowany na stopień majora i przydzielony do 5 Pułku Piechoty Legionów w garnizonie Wilno, na stanowisko dowódcy I batalionu. W styczniu 1934 awansowany na podpułkownika został zastępcą dowódcy 33 Pułku Piechoty w Łomży. 18 listopada 1938 objął dowództwo 13 Pułku Piechoty w Pułtusku. W kilka miesięcy przed wybuchem wojny dołożył wszelkich starań w umocnienie przedmościa pułtuskiego.

II wojna światowa

Na czele 13 Pułku Piechoty walczył w kampanii wrześniowej 1939. Prowadził swój oddział w bój pod Zaborowem i Borzęcinem. Następnie walczył w obronie Modlina. Poległ 24 września 1939 w czasie walk pod Łomną, w okolicach wsi Kaliszki. Jego zwłoki zostały wyniesione z pola bitwy. Pochowany pod ścianą kościoła w Kazuniu Polskim. 29 września 1939 dowódca Armii "Warszawa", gen. dyw. Juliusz Rómmel odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari. 20 lutego 1952 jego prochy zostały ekshumowane do grobu na Cmentarzu Komunalnym na Powązkach w Warszawie.

Awanse

• podporucznik – październik 1918
• porucznik/kapitan – 1920
• major – 18 lutego 1928 ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 i 54 lokatą w korpusie oficerów piechoty
• podpułkownik – 1934

Ordery i Odznaczenia

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (pośmiertnie)
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Niepodległości z Mieczami
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 "Polska Swemu Obrońcy"
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

Upamiętnienie

Rada Miejska Pułtuska uchwałą z 6 lutego 1985 roku przemianowała ulicę Zastodolną na ulicę ppłk. Alojzego Nowaka.