Édith Piaf

Édith Piaf, właściwie Édith Giovanna Gassion (ur. 19 grudnia 1915 w Paryżu, zm. 10 października 1963 w Grasse) – pieśniarka francuska.

Napisano o niej wiele biografii, ale niektóre fakty z jej życia pozostały tajemnicą. Urodziła się 19 grudnia 1915 jako Édith Giovanna Gassion na paryskim osiedlu Quartier de Belleville, gdzie żyło wielu imigrantów. Podobno przyszła na świat na chodniku przy ul. (rue) de Belleville nr 72, natomiast w jej akcie urodzenia wpisany był szpital Tenon, który znajduje się w tej samej dzielnicy (XX) co rue de Belleville. Otrzymała imię po siostrze Edith Cavell, przełożonej szpitala wojskowego w Brukseli, słynnej brytyjskiej pielęgniarce, której bohaterstwo przyniosło sławę i miano męczennicy okresu I wojny światowej po rozstrzelaniu przez Niemców za pomoc brytyjskim żołnierzom w ucieczce z niewoli.

Ojcem Edith Piaf był Louis Alphonse Gassion (ur. 10 maja 1881 r. w Castillon, Francja; zm. 3 marca 1944 r. w Paryżu), akrobata cyrkowy, matką - Annetta Maillard (ur. 4 sierpnia 1895 r. w Livorno; zm. 6 lutego 1945 r.), śpiewaczka znana pod pseudonimem artystycznym Line Marsa. Louis Alphonse Gassion był synem pochodzącego z Normandii Victora Alphonse'a Gassion, stajennego cyrkowego, i Léontine Louise Descamp, znanej jako Maman Titine, właścicielki domu publicznego w Bernay w Normandii. Annetta Maillard była zaś córką Auguste'a Eugène'a Maillarda (1866-1912) i Emmy Saïd Ben Mohamed, znanej artystki kabaretowej (ur. w 1876 r. w Soissons, Francja zm. w 1930 r. w Paryżu). Rodzicami Emmy Saïd Ben Mohamed byli Said Ben Mohammed (ur. w 1827 r. w Essaouira, Maroko, zm. w 1890 r. w Montluçon), artysta cyrku marokańskiego, i Margueritte Bracco (ur. w 1830 r. w Murazzano, zm. w 1898 r. w Paryżu).

Rodzice Edith Piaf mieli jeszcze syna, Herberta Gassion (ur. 31 sierpnia 1918 r. w Marsylii). Porzucona przez matkę, krótko mieszkała z babką, Emmą (Aïcha) Saïd ben Mohammedov (1876–1930). Zanim ojciec wstąpił do wojska, aby walczyć na froncie, zabrał ją do swojej matki, która w Normandii prowadziła dom publiczny. Tamtejsze prostytutki pomagały ją wychować. Gdy miała 3 lata, straciła wzrok i była niewidoma do 7 roku życia. Młodość spędziła na ulicach Paryża. W wieku 15 lat zajęła się śpiewaniem ulicznym. Została odkryta w 1935 przez impresaria Louisa Leplée i rozpoczęła występy w jego kabarecie "Le Gerny's" przy Champs-Élysées, pod pseudonimem "La Môme Piaf" (mały wróbelek), który stał się później znany milionom wielbicieli jej talentu. W 1936 miała pierwsze nagranie dla wytwórni Polydor. W 1935 zmarła jej jedyna córka w wieku 2 lat. W czasie wojny występowała w lokalach, współpracując z francuskim ruchem oporu.

Słynęła z niebywałej ekspresji i dramatyzmu w wykonywaniu piosenek specjalnie dla niej pisanych. Jej chropowaty i stosunkowo niski głos kontrastował z drobną sylwetką (147 cm), co fascynowało widzów m.in. w paryskiej Olympii, z którą była przez lata związana.

Śpiewała także w USA, odnosząc spore sukcesy. Oprócz jej talentu, widzów przyciągała otaczająca Piaf legenda, wynikająca z jej przeszłości, a także nieudanych związków uczuciowych, które z jednej strony zwiększały dramatyzm jej recitali, a z drugiej - pogłębiały chorobę, z którą zmagała się heroicznie do końca życia.

Osiągnąwszy szczyty kariery zaczęła pomagać młodym piosenkarzom, ułatwiając im start artystyczny (wśród nich byli m.in. Yves Montand, z którym miała trwający kilka lat romans, Gilbert Bécaud czy Charles Aznavour). Była dwukrotnie zamężna. Ze swym pierwszym mężem (Jacques Pills) wzięła ślub 20 września 1952, jednak po czterech latach rozwiedli się. W latach 1948–1949 miała romans z żonatym Marcelem Cerdanem, mistrzem świata w boksie. 9 października 1962 wyszła za młodszego od siebie o 21 lat Theophanisa Lamboukasa, znanego jako Théo Sarapo, któremu usiłowała pomóc w karierze piosenkarskiej. Pomimo osobliwości tej sytuacji, krytykowanej przez wielu jej przyjaciół, Lamboukas okazał się jej wiernym przyjacielem, opiekującym się troskliwie piosenkarką aż do jej śmierci.

Piaf zmarła na raka wątroby 10 października 1963 w Grasse. Jest pochowana na cmentarzu Père Lachaise. Na jej pogrzebie zebrało się 40 tysięcy ludzi, a na jej grobie do dziś są składane kwiaty. Wiele osób inspirowało się jej muzyką i pisało własne piosenki. Twórczość artystyczna Piaf należy do klasyki piosenki francuskiej i pomimo całkowicie odmienionych dzisiaj standardów i gustów jest chętnie słuchana na całym świecie i wznawiana przez wydawnictwa muzyczne.

Przyjaźniła się z Jeanem Cocteau, który zmarł na atak serca 11 października tego samego roku. Wiele osób uważa, że miało to bezpośredni związek z otrzymaniem wiadomości o jej zgonie. Jednak Jean Marais – wieloletni przyjaciel, partner i aktor filmów Cocteau – wspomina, że pisarza nie łączyła zbyt wielka zażyłość z Édith Piaf. Trudno więc jednoznacznie łączyć te dwa fakty.

W 1977 w Paryżu przy Crespin du Gast nr 5, powstało Muzeum Edith Piaf, w całości poświęcone artystce. Założycielem i właścicielem Muzeum jest Bernard Marchois, będący jednocześnie sekretarzem stowarzyszenia przyjaciół Edith Piaf - "Amis d'Edith Piaf". Stowarzyszenie działa od 1967.

Dyskografia

• The Voice of the Sparrow: The Very Best of Édith Piaf
• Édith Piaf: Her Greatest Recordings 1935-1943
• Édith Piaf: 30th Anniversaire
• Eternelle: The Best Of (January 29, 2002)
• Hymn to Love: All Her Greatest Songs in English
• La Vie en rose
• The Very Best of Édith Piaf
• The Rare Piaf 1950-1962
• 75 Chansons
• Gold Collection
• Love and Passion
• Édith Piaf
• Montmartre Sur Seine
• 48 Titres Originaux

Piosenki (wybór)

• "Mon légionnaire" (1936)
• "Le Fanion de la Légion" (1936)
• "L'Accordéoniste" (1940)
• "Tu es partout" (1943)
• "La vie en rose" (1945)
• "Les Trois Cloches" (1945)
• "Hymne à l'amour" (1949)
• "Padam... Padam..." (1951)
• "Bravo pour le clown" (1953)
• "Sous le ciel de Paris" (1954)
• "La goulante du Pauvre Jean" (1954)
• "Les Amants d'un jour" (1956)
• "La Foule" (1957)
• "Milord" (1959)
• "Non, je ne regrette rien" (1960)
• "Le chant d'amour" (1963)
• "À quoi ça sert l'amour ?"
• "Le prisonnier de la tour"
• "L'Homme à la moto"
• "Mon Dieu"
• "Mon manège à moi"

Filmografia

Filmy z udziałem Piaf jako aktorki

• 1936 La Garçonne
• 1941 Montmartre-sur-Seine jako Lily
• 1946 Étoile sans lumière jako Madeleine
• 1948 Neuf garçons, un coeur jako Christine
• 1952 Paris chante toujours!
• 1954 French Cancan jako Eugénie Buffet
• 1954 Boum sur Paris
• 1954 Gdyby Wersal mógł mi odpowiedzieć (Si Versailles m'était conté) jako kobieta w tłumie
• 1958 Música de siempre
• 1959 Les Amants de demain jako Simone

Filmy biograficzne

• 1974 Piaf, reż. Guy Casaril, w rolę Édith Piaf wcieliła się Brigitte Ariel. Film nakręcono na podstawie książki Simone Berteaut, przyjaciółki Édith Piaf.
• 1983 Edith et Marcel (prod. fr.; reż. Claude Lelouch)
• 2003 Edith Piaf - L'hymne pour l'amour; realizacja: Armand Isnar
• 2007 Niczego nie żałuję – Edith Piaf (prod. fr., bryt., czech.; reż. Olivier Dahan)