Emilia Malessa

Emilia z Izdebskich Malessa, ps. Marcysia, Miłasza, Maniuta (ur. 26 lutego 1909 w Rostowie, zm. 5 czerwca 1949) – kapitan Armii Krajowej, powstaniec warszawski, kawaler orderu Virtuti Militari V klasy. Córka Władysława Izdebskiego i Marii z Krukowskich.

Po przyjeździe do Polski w 1924 roku ukończyła Szkołę Handlową Polskiej Macierzy Szkolnej w Łucku. Przez pewien czas pracowała w Głównym Urzędzie Statystycznym w Warszawie, po czym wyjechała do Gdyni. Brała udział w kampanii wrześniowej 1939, zgłosiwszy się w ramach Ochotniczej Służby Kobiet. Pełniła funkcję kierowcy i organizatora lotnych punktów dożywiania i punktów sanitarnych przy 19. Dywizji Piechoty.

Od połowy października 1939 działała w konspiracji, była członkiem Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej, a potem Armii Krajowej. Do końca niemieckiej okupacji była szefem działu łączności zagranicznej „Zagroda” Wydziału V Komendy Głównej AK.

W 1935 lub 1939 roku poślubiła Stanisława Malessę, z którym rozwiodła się po dwóch latach małżeństwa. Prawdopodobnie w listopadzie 1943 wyszła za Jana Piwnika ps. Ponury. Walczyła w powstaniu warszawskim; po jego upadku uciekła z pociągu transportującego powstańców do Niemiec. Po przedostaniu się do Krakowa pomagała w przerzucie do kraju kpt. Jana Nowaka – Jeziorańskiego. Po rozwiązaniu Armii Krajowej należała do organizacji NIE, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, gdzie była członkiem ścisłego sztabu, oraz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w którym pełniła funkcję kierownika łączności zagranicznej. 16 października 1945 wyraziła chęć odejścia z tej organizacji: w czasie przekazywania swoich obowiązków, 31 października 1945, została aresztowana.

W areszcie, uwierzywszy „oficerskiemu słowu honoru” szefa Departamentu Śledczego MBP Józefa Różańskiego, że żadna z ujawnionych osób nie będzie aresztowana i osądzona, za wiedzą swoich przełożonych – płk. Jana Rzepeckiego szef WiN oraz płk. Antoniego Sanojcy – i na ich rozkaz podjęła decyzję o ujawnieniu członków i przywódców I Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Po aresztowaniach, będąc nadal w więzieniu, na znak protestu przeciw niedotrzymaniu słowa przez Różańskiego rozpoczęła strajk głodowy. 14 lutego 1947 skazana została na 2 lata pozbawienia wolności. Kilka dni później, decyzją Bolesława Bieruta, ułaskawiono ją wraz z innymi współoskarżonymi.

Natychmiast podjęła próby interwencji, domagając się dotrzymania umowy i uwolnienia ujawnionych przez nią żołnierzy podziemia. Pisała do Bolesława Bieruta, ministra bezpieczeństwa publicznego Stanisława Radkiewicza, wreszcie do Różańskiego. W liście do Różańskiego z kwietnia 1949 napisała:

  „Po wyczerpaniu na przestrzeni trzech i pół lat wszystkich środków dla uzyskania zwolnienia pozostałych ujawnionych, donoszę Panu Pułkownikowi, że od 9 kwietnia podjęłam głodówkę, jako ostatni z mojej strony akt protestu przeciwko niedotrzymaniu umowy dotyczącej akcji ujawniania WiN i grupy »Liceum«. Mając za sobą wypełnienie wszystkich obowiązków wobec mego kraju w okresie okupacji oraz w pierwszym okresie niepodległości przez dokonanie aktu ujawniania, mam niewątpliwie prawo oczekiwać od władz bezpieczeństwa, a w szczególności od Pana Pułkownika jako głównego inicjatora akcji ujawniania, decyzji, która zapobiegnie mojej śmierci i dalszemu więzieniu lojalnie ujawnionych wobec państwa ludzi.”

Odrzucana i bojkotowana przez część środowiska byłych żołnierzy Armii Krajowej 5 czerwca 1949 popełniła samobójstwo. Pochowana została na Cmentarzu Bródnowskim.

19 września 2005 w Katedrze Polowej Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego odprawiono mszę świętą w intencji Emilii Malessy, a jej szczątki, po włożeniu do urny, przeniesiono do nowego grobu na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.