Jadwiga Piłsudska

Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska (ur. 28 lutego 1920 r. w Warszawie, zm. 16 listopada 2014 tamże) – córka Józefa Piłsudskiego, porucznik pilot Wojska Polskiego, magister inżynier architekt.

Jadwiga Piłsudska, herbu własnego, urodziła się 28 lutego 1920 r. jako druga córka Józefa Piłsudskiego i Aleksandry Szczerbińskiej (jej ojcem chrzestnym był Walery Sławek). Młodość spędziła głównie w Warszawie, gdzie mieszkała z rodziną w Belwederze oraz w Sulejówku w dworku "Milusin" podarowanym Piłsudskiemu przez żołnierzy. Chodziła do przedszkola zorganizowanego w Belwederze dla dzieci żołnierskich. Wspólnie z siostrą Wandą uczęszczała do Gimnazjum Żeńskiego im. Wandy z Posseltów Szachtmajerowej, gdzie w 1939 r. uzyskała maturę. 1 lipca 1928 Jadwiga i jej siostra Wanda zostały matkami chrzestnymi dwóch statków, nazwanych odpowiednio "Jadwiga" i "Wanda". W dniach 11–12 maja 1936 r. wzięła udział udział w uroczystościach pogrzebowych prochów babki, Marii z Billewiczów sprowadzonych do Wilna zgodnie z ostatnim życzeniem Marszałka. Wspólnie z matką Aleksandrą i siostrą Wandą ustawiły w krypcie urnę z sercem Piłsudskiego. W 1937 r. zaczęła latać na szybowcach, szkoląc się na Sokolej Górze koło Krzemieńca i w Bezmiechowej w Bieszczadach. Latała także w Aeroklubie Warszawskim z Lotniska Mokotowskiego. Najdłuższy przelot wykonała na szybowcu Delfin w 1939 r. Po uzyskaniu wszystkich kategorii szybowcowych (A, B, C i najwyższej – D) rozpoczęła loty wyczynowe. Latała m.in. na szybowcach IS-B Komar, CW-5. Należała też do Przysposobienia Wojskowego Kobiet. We wrześniu 1939 r. wraz z matką i starszą siostrą Wandą znalazły się w Wilnie. Po agresji ZSRR na Polskę wyjechały do Kowna, a następnie zostały ewakuowane specjalnym samolotem przez Łotwę i Szwecję do Anglii. Po ewakuacji podjęła studia na Newnham College Uniwersytetu Cambridge na kierunku architektura, które ukończyła z dyplomem magistra inżyniera architekta w 1946 r. w Polskiej Szkole architektury na Polskim Uniwersytecie Na Obczyźnie przy Uniwersytecie w Liverpoolu. Studiowała również urbanistykę i psychologię.

Od momentu przyjazdu do Anglii starała się o przyjęcie do Air Transport Auxiliary, jednak ze względu na młody wiek uzyskiwała odmowne odpowiedzi. W lipcu 1942 r. została przyjęta do Pomocniczej Lotniczej Służby Kobiet (podległej brytyjskiej pomocniczej służbie Royal Air Force Women's Auxiliary Air Force). Jako trzecia Polka (por. Stefania Wojtulanis i por. Anna Leska były jednymi z pierwszych cudzoziemek w ATA) i jedna z ponad setki kobiet wstąpiła do Air Transport Auxiliary, służby pomocniczej Royal Air Force. Po przeszkoleniu rozpoczęła służbę w stopniu podporucznika czasu wojny. Służyła tam dwa lata osiągając ostatecznie stopnień porucznika czasu wojny (Second Officer). Stacjonowała głównie w White Waltham pod Londynem m.in. z Anną Leską, Stefanią Wojtulanis, Klemensem Długaszewskim i Władysławem Turowiczem. Przez pewien czas mieszkała w samym Londynie. Służba była bardzo ciężka – pilotki latały bez względu na pogodę i warunki atmosferyczne. Jako ferry-pilot transportowała różne rodzaje samolotów (m.in. także dwusilnikowe bombowce) z fabryk na lotniska bojowe w całej Wielkiej Brytanii oraz uszkodzone samoloty do remontu (niektóre były w tak złym stanie technicznym, że dostawały pozwolenie tylko na jeden lot – do składu naprawczego lub na złomowisko). Pilotkom nie wolno było: używać radia (aby nie blokować komunikacji operacyjnej), używać oznaczonych map (aby wyeliminować możliwość zdobycia tych map przez wroga), wykonywać akrobacji powietrznych (aby zminimalizować ryzyko katastrofy; piloci mieli jak najbezpieczniej dostarczyć samolot), używać uzbrojenia, latać nad określonymi terenami (aby uniknąć zapór balonowych), latania w chmurach (aby uniknąć zestrzelenia przez własną obronę przeciwlotniczą), itp. Przeprowadziła w ten sposób, często w bardzo ciężkich warunkach, setki samolotów. Jej ulubionym samolotem był Spitfire, który osiągał szybkość ok. 600 km/h (loty na tych samolotach trwały kilkadziesiąt minut). Latała na różnych typach samolotów, m.in.: Taylorcraft Auster, Fairey Barracuda, Fairchild, Hawker Hart, North American Harvard, Hawker Hurricane, Avro 621 Tutor, Piper Cub, De Havilland Tiger Moth, Miles Magister, Fairey Albacore, Boulton Paul Defiant, Fairey Firefly, Westland Lysander, Miles Master, North American P-51 Mustang, Percival Proctor, Supermarine Spitfire (m.in. typy: Mk. V, Mk. VB, Mk. VI, Mk. IX, Mk. XII), Avro Anson, Airspeed Oxford, Douglas B-23 Dragon, De Havilland Dragon Rapide. W czasie wojny wylatała kilkaset godzin za sterami samolotów bojowych (myśliwcach, bombowcach i samolotach wielozadaniowych), wykonując średnio dwa loty dziennie. W czasie swojej służby nie miała żadnego wypadku, a jej przełożeni w opinii wydanej w listopadzie 1943 r. ocenili ją jako niezwykle obiecującą pilotkę o umiejętnościach powyżej przeciętnej. Za swoją służbę została odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

W 1944 r. wyszła za kpt. Andrzeja Jaraczewskiego, oficera Marynarki Wojennej. Po wojnie przebywała w Anglii na emigracji. Pracowała tam jako architekt, a także prowadziła z mężem firmę. Jesienią 1990 r. powróciła do Polski na stałe. Ma dwoje dzieci, syna Krzysztofa i córkę Joannę (obecnie żonę Janusza Onyszkiewicza), oboje są również architektami. Wraz z rodziną angażuje się w działalność Instytutu Józefa Piłsudskiego Poświęconego Badaniu Najnowszej Historii Polski i Fundacji Rodziny Józefa Piłsudskiego, którą założyła z siostrą Wandą.

W 2005 r. został zrealizowany film dokumentalny Polki nad Londynem o służbie w lotnictwie por. pil. Jadwigi Piłsudskiej, kpt. pil. Stefanii Wojtulanis i kpt. pil. Anny Leskiej. Jadwiga Piłsudska jest także bohaterką trzech odcinków cyklu dokumentalnych programów o ludziach zasłużonych dla Polski emitowanych przez TVP1 pt. Notacje-Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska. Kiedy zaczęłam latać, Mój dom rodzinny, Mój ojciec (autor Krzysztof Tadej). Wystąpiła również w filmie Marka Widarskiego Kobiety i wojna opowiadającym o losach czternastu młodych kobiet, które brały udział w II wojnie światowej.

11 sierpnia 2006 r. w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie została otwarta wystawa Ojczyźnie można służyć wszędzie … Jadwiga Piłsudska, Anna Leska i Stefania Wojtulanis w Air Transport Auxiliary.

W dniu swych urodzin, 28 lutego 2008 r. została odznaczona przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarła 16 listopada 2014 r. w Warszawie. Miała 94 lata.