James Stewart

James Maitland "Jimmy" Stewart (ur. 20 maja 1908 w Indianie, zm. 2 lipca 1997 w Beverly Hills) – amerykański aktor filmowy i teatralny. Weteran II wojny światowej i wojny w Wietnamie, który czynną służbę wojskową w US Air Force zakończył w randze generała brygady (ang. Brigadier General).

Zarys biografii

Syn pochodzących ze Szkocji Alexandra Maitlanda Stewarta i Elizabeth Ruth z d. Jackson. Ukończył studia architektoniczne na Uniwersytecie Princeton, zafascynował go jednak teatr. Pierwsze ważniejsze role zagrał na Broadwayu. W połowie lat 30. przeniósł się do Hollywood, gdzie zaczynał od małych ról – sympatycznych, najczęściej zagubionych w nowym otoczeniu, prowincjuszy. Wylansował go Frank Capra w swoich optymistycznych komediach (Pan Smith jedzie do Waszyngtonu, To wspaniałe życie). W 1941 zdobył swego jedynego Oscara (w dorocznych kategoriach aktorskich) za kreację dziennikarza plotkarskiego pisma w Filadelfijskiej opowieści. Ponadto był nominowany do tej nagrody czterokrotnie.

W marcu 1941 zaciągnął się do Korpusu Powietrznego Armii Stanów Zjednoczonych. Pomimo ukończenia kursu pilotażu i uzyskania stopnia podporucznika, był utrzymywany z dala od akcji – służył jako instruktor pilotażu B-17. Występował również w filmach instruktażowych. W sierpniu 1943 został oficerem operacyjnym w 445 Grupie Bombowej w Sioux City, a następnie dowódcą 703 Dywizjonu Bombowego. W grudniu Grupa Bojowa przebazowała swoje Liberatory do Tibenham w Anglii i przystąpiła do operacji bojowych.

Stewart brał udział (17 października 1943) jako dowódca dywizjonu w słynnym nalocie na Schweinfurt. W tym czasie awansowany został do stopnia majora i przeniesiony (marzec 1944) do 453 Grupy Bombowej. W 1944 dwukrotnie odznaczono go Distinguished Flying Cross za udział w akcjach bojowych oraz otrzymał francuski Croix de Guerre, a także Medal Lotniczy z trzema liśćmi dębowymi. W lipcu 1944, po wykonaniu dwudziestu misji bojowych, został szefem sztabu 2 Skrzydła Bombowego. Przed końcem wojny awansował do stopnia pułkownika. Po wojnie pozostał w rezerwie USAF i w 1959 dosłużył się stopnia generała brygady. Po 27 latach służby odszedł z USAF w maju 1968. Będąc już w stanie spoczynku, został awansowany do rangi generała dywizji (ang. Major General) przez prezydenta Ronalda Reagana.

Do Hollywood wrócił tuż po wojnie. W 1949 ożenił się z Glorią Hatrick McLean, tworzyli udane małżeństwo przez niemal pół wieku, do śmierci Glorii w 1994.

Na przełomie lat 40. i 50. zmienił się charakter ról odgrywanych przez Stewarta. Grał już nie tylko w komediach i melodramatach (Sklep za rogiem), ale także w westernach (u Anthony'ego Manna) oraz dreszczowcach. Zabłysnął kreacją unieruchomionego przez opatrunek gipsowy fotografa w Oknie na podwórze Alfreda Hitchcocka czy łowcy nagród w Nagiej ostrodze. W 1960 zdobył swoją ostatnią nominację do Oscara, za pierwszoplanową rolę w Anatomii morderstwa Otto Premingera.

W latach 70. Stewart występował głównie w filmach telewizyjnych. W 1973 został nagrodzony Złotym Globem jako najlepszy aktor w serialu dramatycznym. W 1985 otrzymał Honorowego Oscara za całokształt pracy aktorskiej.

Od 1949 był żonaty z Glorią McLean, z którą miał 2 dzieci, a kolejne 2 dzieci adoptował; żona zmarła w 1994.

Wybrana filmografia

• 1936 Urodzona do tańca (Born to Dance) – Ted Barker

Rose Marie – John Flower

• 1939 Pan Smith jedzie do Waszyngtonu (Mr. Smith Goes to Washington) – Jefferson Smith

Destry znowu w siodle (Destry Rides Again) – Tom Destry, Jr.

• 1940 Sklep za rogiem (The Shop Around the Corner) – Alfred Kralik

Filadelfijska opowieść (The Philadelphia Story) – Macaulay Connor

• 1941 Kulisy wielkiej rewii (Ziegfeld Girl) – Gilbert Gil Young
• 1946 To wspaniałe życie (It's a Wonderful Life) – George Bailey
• 1948 Sznur (Rope) – Rupert Cadell
• 1950 Złamana strzała (Broken Arrow) – Tom Jeffords

Harvey – Elwood P. Dowd

Winchester '73 – Lin McAdam

• 1952 Największe widowisko świata (The Greatest Show on Earth) – Buttons, klaun
• 1953 Naga ostroga (The Naked Spur) – Howard Kemp

Zatoka Sztormów (Thunder Bay) – Steve Martin

Historia Glenna Millera (The Glenn Miller Story) – Glenn Miller

• 1954 Okno na podwórze (Rear Window) – L. B. "Jeff" Jeffries
• 1955 Mściciel z Laramie (The Man from Laramie) – Will Lockhart
• 1956 Człowiek, który wiedział za dużo (The Man Who Knew Too Much) – dr Ben McKenna
• 1957 W duchu St. Louis – Charles Augustus "Slim" Lindbergh
• 1958 Czarna magia na Manhattanie (Bell Book and Candle) – Shepard "Shep" Henderson

Zawrót głowy (Vertigo) – John "Scottie" Ferguson

• 1959 Anatomia morderstwa (Anatomy of a Murder) – Paul Biegler
• 1962 Człowiek, który zabił Liberty Valance'a (The Man Who Shot Liberty Valance) – Ransom Stoddard

Jak zdobywano Dziki Zachód (How the West Was Won) – Linus Rawlings

Pan Hobbs jedzie na wakacje (Mister Hobbs Takes a Vacation) – Roger Hobbs

• 1964 Jesień Czejenów (Cheyenne Autumn) – szeryf Wyatt Earp
• 1965 Shenandoah – Charlie Anderson
• 1968 Szeryf z Firecreek (Firecreek) – Johnny Cobb

Bandolero! – Mace Bishop

• 1973-1974 Hawkins (serial TV) – Billy Jim Hawkins
• 1976 Rewolwerowiec (The Shootist) – dr E. W. Hostetler
• 1977 Port lotniczy '77 (Airport '77) – Philip Stevens
• 1978 Wielki sen (The Big Sleep) – gen. Sternwood

The Magic of Lassie – Clovis Mitchell