Konstanty Ildefons Gałczyński

Konstanty Ildefons Gałczyński, pseud. Karakuliambro (ur. 23 stycznia 1905 w Warszawie, zm. 6 grudnia 1953 w Warszawie) – polski poeta.

Najbardziej znany za sprawą paradramatycznej serii podszytych absurdem humoresek Teatrzyk Zielona Gęś, w której pojawiła się galeria postaci takich jak Osiołek Porfirion, Piekielny Piotruś, Hermenegilda Kociubińska czy Zielona Gęś.

Życiorys

Pochodził z rodziny drobnomieszczańskiej. Po wybuchu I wojny światowej został wraz z rodzicami ewakuowany z Warszawy i w latach 1914–1918 mieszkał w Moskwie, gdzie uczęszczał do polskiej szkoły. Po powrocie do Warszawy studiował filologię angielską oraz klasyczną.

Jego debiut literacki w prasie nastąpił w 1923. Związany był z grupą poetycką Kwadryga oraz pismami satyrycznymi i politycznymi stolicy, należał do bohemy artystycznej. W 1930 poślubił Natalię Awałow (ślub odbył się w soborze metropolitalnym Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny w Warszawie). W latach 1931–1933 przebywał w Berlinie na stanowisku attaché kulturalnego. W latach 1934–1936 Gałczyńscy mieszkali w Wilnie[1], na Zarzeczu (w domu przy ulicy Młynowej 2, obecnie Malunu 2) i tam w 1936 urodziła się ich córka Kira. W szeregu swoich utworów Gałczyński nawiązuje do atmosfery Wilna i śladów, jakie pozostawił w nim Adam Mickiewicz. W 1936 Gałczyńscy wrócili do Warszawy.

Wraz z początkiem II wojny światowej, powołany do wojska, brał udział w kampanii wrześniowej. Trafił do niewoli radzieckiej, z której został przekazany do niewoli niemieckiej. Okres okupacji spędził w stalagu XI A w Altengrabow. Podczas okupacji jego wiersze ukazały się w drukowanych konspiracyjnie antologiach poezji „Werble wolności” i „Słowo prawdziwe”. Po wojnie w latach 1945–1946 przebywał w Brukseli i Paryżu, w 1946 urodził się jego syn, także Konstanty Ildefons. Do Polski powrócił w 1946 i zamieszkał w Krakowie. W 1948 i w 1949 roku mieszkał w Szczecinie, gdzie założył (wspólnie z Heleną Kurcyusz i Jerzym Andrzejewskim) Klub 13 Muz, następnie osiadł na stałe w Warszawie. Współpracował m.in. z tygodnikami „Bluszcz”, „Prosto z Mostu” i „Przekrój”, a także z „Tygodnikiem Powszechnym” oraz krakowskim kabaretem Siedem kotów.

Wiele z jego powojennych utworów – w tym Poemat dla zdrajcy (atak na Czesława Miłosza), "Podróż Chryzostoma Bulwiecia do Ciemnogrodu" czy panegiryk "Umarł Stalin" (1953)[3] - napisanych zostało w konwencji socrealistycznej. W roku 1950 sam stał się obiektem walki ideologicznej – jego twórczość została potępiona na Zjeździe Literatów Polskich przez Adama Ważyka jako drobnomieszczańska.

W ostatnich latach życia stworzył kilka większych form poetyckich:

• Wielkanoc Jana Sebastiana Bacha (1950)
• Niobe (1951)
• Wit Stwosz (1952)
• Kronika Olsztyńska (1952)

W latach 1950–1953 związany był z leśniczówką Pranie nad Jeziorem Nidzkim, gdzie napisał wiele utworów, m.in. Kronikę Olsztyńską (1950). Tam też znajduje się obecnie jego muzeum. 53°36′29″N 21°30′04″E

Wydał m.in. tomiki wierszy Zaczarowana dorożka (1948), Ślubne obrączki (1949), Pieśni (1953).

Autor tłumaczenia (a właściwie parafrazy) Snu nocy letniej Williama Szekspira (1952) oraz Ody do Radości Friedricha Schillera.

Zmarł na skutek trzeciego zawału serca.

Gałczyński w piosenkach

Poezja K.I. Gałczyńskiego stała się inspiracją dla wielu twórców muzyki popularnej. Niektóre jego wiersze doczekały się kilku takich interpretacji. Teksty K.I. Gałczyńskiego wykorzystywane były także w kabaretach, takich jak: Kabaret Olgi Lipińskiej, Kabaret Potem czy też Barszcz z krokietem. W czasach PRL wykorzystano jego wiersz Ukochany kraj jako pieśń socjalistyczną. Natomiast w 2001 roku powstał musical Ukochany kraj w reżyserii Janusza Józefowicza w teatrze muzycznym Studio Buffo.

Do piosenek z tekstami Gałczyńskiego należą:

• Ballada o dwóch siostrach, muz. Stanisław Staszewski, śpiewa Kazik Staszewski z zespołem Kult
• Ballada o dwóch siostrach, muz. Adam Sławiński, śpiewa Stan Borys
• Ballada o trąbiącym poecie, muz. WhiteHouse Magiera i L&A, śpiewa Tomasz Andersen (Roszja)
• Ballada o Wielkanocnej szynce, muz. Krzysztof Knittel, śpiewa Jan Kobuszewski
• Barbara Ubryk, muz. Krzysztof Knittel, śpiewa Jan Kobuszewski
• Cóżem winien, muz. Adam Tkaczyk, śpiewa Adam Tkaczyk z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei
• Dzięcioł i dziewczyna, muz. Adam Sławiński, śpiewa Maryla Rodowicz
• Dzikie wino, muz. Wojciech Trzciński, śpiewa Magda Umer
• Dziś znowu leżałem, muz. Jerzy Derfel, śpiewa Jan Kobuszewski
• Gdybyś mnie kiedyś, muz. Tomasz Łuc, śpiewa Katarzyna Groniec
• Hola, wpuść nas (II i III cz. wiersza "Siódme niebo") , muz. Grzegorz Turnau, śpiewa Grzegorz Turnau (albumy Naprawdę nie dzieje się nic i Kruchy świat, kruche szkło)
• Kochanie moje, kochanie (List jeńca), muz. A. Panas, śpiewa Michał Bajor
• Kokaina, muz. Jerzy Derfel, śpiewa Piotr Fronczewski
• Liryka, liryka, muz. Grzegorz Turnau, śpiewa Grzegorz Turnau (albumy Nawet i Kruchy świat, kruche szkło)
• Matka Ziemia, muz Stanisław Syrewicz, śpiewa Piotr Fronczewski
• Modlitwa do Anioła Stróża, muz. Adam Tkaczyk, śpiewa Adam Tkaczyk z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei
• Modlitwa do Anioła Stróża, muz. Robert Kasprzycki, śpiewa Robert Kasprzycki, Janusz Radek
• Na sto dwa, muz. Jerzy Derfel, śpiewa Jan Kobuszewski
• Noc, muz. Kwartet ProForma, śpiewa Przemysław Lembicz z zespołem Kwartet ProForma
• Nie piszę listów, Wyk. Mroku, album Mroczne Nagrania
• Ocalić od zapomnienia, muz. Marek Grechuta, śpiewa Marek Grechuta
• Piosenka, muz. Artur Gadowski, śpiewa Artur Gadowski
• Piosenka o ulicy Sarg, muz. Rafał Kowalewski, śpiewa Rafał Kowalewski
• Płacz po Izoldzie, wyk. Mirosław Czyżykiewicz Ave
• Płacz po Izoldzie, muz. Grzegorz Turnau, śpiewa Grzegorz Turnau (albumy Tutaj jestem i Kruchy świat, kruche szkło)
• Pompa, muz. Grzegorz Turnau, śpiewa Grzegorz Turnau (albumy To tu, to tam i Kruchy świat, kruche szkło)
• Prośba o wyspy szczęśliwe, muz. Stanisław Syrewicz, śpiewa Magda Umer
• Pyłem księżycowym, muz. Stanisław Syrewicz, śpiewa Magda Umer
• Romanca o trzech siostrach emigrantkach, muz. Wojciech Waglewski, śpiewa Jacek Bończyk
• Sekretarka, muz. Ewa Kornecka, śpiewa Jacek Wójcicki
• Sowa (We śnie...), śpiewa Grzegorz Turnau (albumy Pod światło, Turnau w Trójce i Kruchy świat, kruche szkło)
• Spowiedź kretyna, muz Stanisław Syrewicz, śpiewa Piotr Fronczewski
• Śmierć poety, muz. Stanisław Staszewski, śpiewa Kazik Staszewski z zespołem Kult
• Śmierć poety, muz. Włodzimierz Korcz, śpiewa Marian Opania
• Ty mnie, miła..., muz. Adam Tkaczyk, śpiewa Adam Tkaczyk z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei
• Wciąż uciekamy..., muz. Piotr Szauer, śpiewa Piotr Szauer
• We śnie, muz. Adam Tkaczyk, śpiewa Adam Tkaczyk z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei
• Wróci wiosna, baronowo, muz. Stanisław Staszewski, śpiewa Kazik Staszewski z zespołem Kult
• Zaproszenie na wycieczkę, muz. Adam Tkaczyk, śpiewa Adam Tkaczyk z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei
• Kołysanka (List jeńca), muz. Jan Adam Maklakiewicz
• Wiatrucień, muz. Grammatik, album Światła miasta

Upamiętnienie

Czesław Miłosz sportretował go w książce Zniewolony umysł jako Deltę.

Od 1998 w Szczecinie organizowany jest konkurs poetycki (biennale), na cześć poety nazywany jest Gałczynaliami.

We wrześniu 2007 powstała w Warszawie Fundacja Zielona Gęś imienia Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.

Placówki pod patronatem Gałczyńskiego

Konstanty Ildefons Gałczyński jest patronem 30 szkół w całej Polsce.

Ciekawostki

• W Szczecinie 8 maja 1997 roku odsłonięto rzeźbę w kształcie stylizowanej „Zaczarowanej dorożki” z wiersza Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego upamiętniającą pobyt poety w tym mieście w latach 1948–1949. Autorem rzeźby jest Stanisław Biżek.
• W Szczecinie napisał kilka wierszy, m.in. "Polskie gwiazdy", "Satyra na Bożą krówkę", "Wiosna w Szczecinie", "Przygoda w Szczecinie", "Szczecin", "Wesoły sierpień".

Wydania

• Teatrzyk Zielona Gęś, Wydawnictwo Iskry 2009
• Wiersze z Prania, Wydawnictwo Iskry 2003
• Mydło, czyli radzimy się powiesić, Wydawnictwo Iskry 2010