Krystyna Krahelska

Krystyna Krahelska pseudonim "Danuta" (ur. 24 marca 1914 w rodzinnym majątku w Mazurkach nad rzeką Szczarą koło Baranowicz; zm. 2 sierpnia 1944 w Warszawie) – poetka, harcerka, etnograf, żołnierz Armii Krajowej, uczestniczka powstania warszawskiego.

Była córką Jana Krahelskiego, inżyniera, późniejszego oficera WP, starosty i wojewody poleskiego w latach 1926-1932 oraz Janiny Bury, biologa; bratanicą Wandy Krahelskiej-Filipowiczowej (uczestniczki zamachu na rosyjskiego generała-gubernatora Skałona) oraz kuzynką męża Haliny Krahelskiej. Była to typowa rodzina inteligencka.

Od 1928 członek ZHP, w latach 1929-1932 prowadziła gromadę zuchów. W 1931 uczestniczyła w składzie delegacji polskiej w Zlocie Skautów Słowiańskich w Pradze. W 1932 zdała maturę w gimnazjum im. Romualda Traugutta w Brześciu nad Bugiem.

Od października 1932 studiowała geografię i historię, a następnie etnografię na Wydziale Humanistycznym UW, gdzie była podopieczną Cezarii Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz Jędrzejewiczowowej. Kilkakrotnie wykonywała pieśni regionalne przed mikrofonami Polskiego Radia w Wilnie i Warszawie. W maju 1939 zdała egzamin dyplomowy.

Pomnik syrenki warszawskiej z twarzą Krahelskiej

W latach 1936-1937 pozowała Ludwice Nitschowej, autorce pomnika warszawskiej Syrenki.

O pomniku Syreny mówi sama artystka: „Wyrzeźbiona przeze mnie twarz Syreny warszawskiej jest twarzą Krystyny zmonumentalizowaną, aby nie było tak łatwo rozpoznać Krysię, chodzącą ulicami, co by Ją może krępowało. Bo chodziła ulicami warszawskimi prosta, wysoka, jaśniejąca uśmiechem wewnętrznej młodzieńczej radości i siły, gotowa na wszystko, co uczciwe, sprawiedliwe i piękne”.

We wrześniu 1939 w oblężonej stolicy działała w ramach obrony cywilnej, a podczas okupacji przebywała w Warszawie, a następnie pracowała w Państwowym Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. Od grudnia 1939 w konspiracji w Związku Walki Zbrojnej. Łączniczka i kurierka do specjalnych poruczeń na teren Nowogródczyzny. Przewoziła broń, przeszkolona w służbie sanitarnej, a w latach 1943–44 pracowała jako pielęgniarka w szpitalu powiatowym we Włodawie. Jako sanitariuszka jeździła do oddziałów partyzanckich i szkoliła dziewczęta do służby sanitarnej.

Od maja 1943 ponownie w Warszawie, a w powstaniu warszawskim przydzielona jako sanitariuszka 1108. plutonu (d-ca ppor. „Wron” Karol Wróblewski) w 3. szwadronie 1. dywizjonu „Jeleń” (walczył w rejonie pl. Unii Lubelskiej) 7. Pułku Ułanów Lubelskich AK pod pseudonimem „Danuta”. 1 sierpnia podczas ataku na gmach drukarni przy ul. Marszałkowskiej 3/5 była 3–krotnie postrzelona w klatkę piersiową na ul. Polnej podczas ratowania rannego kolegi. Operowana w szpitalu powstańczym na ul. Polnej 34, ale w wyniku zadanych ran zmarła 2 sierpnia.

Pośmiertnie awansowana do stopnia plutonowego AK.

Odznaczona:

Krzyżem Walecznych; Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami; Krzyżem Armii Krajowej; Medalem Wojska.

Krystyna Krahelska została pochowana w ogródku domu przy ul. Polnej 36, a po wojnie prochy przeniesiono na Cmentarz na Służewie przy ul. Renety.

Jej imieniem nazwano wiele drużyn harcerskich w całym kraju, Szkołę Podstawową nr 212 w Warszawie (w roku 1984), a także rondo na warszawskim Ursynowie przy skrzyżowaniu ulic Płaskowickiej i Al. Komisji Edukacji Narodowej oraz Gminną Bibliotekę Publiczną w Sosnowicy powiat Parczew woj. lubelskie (gdyż w czasie okupacji przebywała z rodzicami w pobliskiej Pieszowoli - majątku Krassowskich).