Krzysztof Chamiec

Krzysztof Chamiec, właściwie Krzysztof Jaxa-Chamiec (ur. 2 lutego 1930 w Andrudze, zm. 11 października 2001 w Warszawie) – polski aktor, teatralny, filmowy i telewizyjny.

Urodził się 2 lutego 1930 we wsi Andruga (ukr. Андруга) w gminie Włodzimierzec, powiat Sarny, Województwo wołyńskie, na Wołyniu. Obecnie Rejon krzemieniecki Obwodu tarnopolskiego. Syn ziemianina i hodowcy rolnego Bronisława Jaxy-Chamca i Jadwigi Chamiec z domu Mierzejewskiej, pisarki.

W latach 1945–1948 mieszkał w Bystrzycy Kłodzkiej, gdzie jego matka była nauczycielką języka polskiego i francuskiego. Po II wojnie światowej był dwukrotnie aresztowany za przynależność jego rodziny do AK, najpierw przez Rosjan, a następnie przez UB. Ukończył studia ekonomiczne na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. 1 marca 1949 zadebiutował w lubelskim Teatrze Muzycznym, gdzie grał do 1951. Później przeniósł się do Szczecina, gdzie występował w Teatrze Polskim (1951–1952). W latach 1952–1953 grał w Teatrze im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie, a w latach 1954–1955 w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu.

W 1954 zdał aktorski egzamin eksternistyczny w PWST w Krakowie. W latach 1955–1957 ponownie aktor Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Występował na deskach Starego Teatru (1957–1959) i Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1959-62), a następnie w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi (1962–1967). Od 1967 związany z teatrami warszawskimi: Klasycznym (1967–1968), Ateneum (1968–1971), Narodowym (1971–1974 i 1981–1990), Polskim (1974–1981), Na Woli (1990–1991) oraz z Centrum Sztuki im. Stanisława Ignacego Witkiewicza (1991–1992).

Występował w Teatrze Telewizji i Teatrze Sensacji "Kobra" oraz w Teatrze Polskiego Radia.

O swoim zawodzie mówił:

Teatr jest dla aktora nie wysychającym źródłem emocji. Nawet jeśli chwilowo mam go dosyć, po pewnym czasie powraca jeszcze silniejsza fascynacja. Liczyłem, że w końcu się od niej uwolnię, ale nic z tego!. Udaje mi się to tylko do momentu, póki nie wejdę do teatru

— Alina Budzińska, Rodzynki, migdały, Katowice: KAW, Katowice, 1986

Na ekranie filmowym zadebiutował w 1961 rolą hrabiego Alfreda Łaskiego w Komediantach Mari Kaniewskiej. Wystąpił w kilkudziesięciu filmach polskich i zagranicznych. Jego emploi (męski, wyniosły, pewny siebie) predestynowało go do grania ról mundurowych, zwłaszcza oficerów, ludzi wykształconych, dyplomatów, arystokratów, cudzoziemców; często odtwarzał postaci historyczne.

Członek SPATIF-ZASP, w latach 1957–1982 członek Zarządu Oddziału Warszawskiego tego stowarzyszenia.

W latach stanu wojennego aktor działał jako organizator „nowego” ZASP-u, „związku cechowego” (jak to sam określa), powołanego wówczas wraz z innymi, podobnymi „cechami” – a warto przypomnieć, że inspirację do sprowadzenia związków twórczych do funkcji cechów, czyli stowarzyszeń rzemieślniczych, zawdzięczał reżim stanu wojennego koncepcjom niemieckim z lat 30., kiedy analogicznym sposobem rozprawiano się z niewygodnymi organizacjami intelektualistów i artystów. W tychże latach 80., otrzymał Chamiec szereg wysokich odznaczeń (Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1984), srebrny medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju” (1985), Złoty Ekran (1983), Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1985), nagroda na Opolskich Konfrontacjach Teatralnych (1986), Nagroda Prezydenta Warszawy (1986)). Reakcję środowiska na „zasługi” jednego ze swych przedstawicieli, opisuje sam Chamiec w wywiadzie zamieszczonym w książce Komedianci. Rzecz o bojkocie – wywiad dominuje rozgoryczenie aktora, spowodowane ostracyzmem społeczności teatralnej – dawni przyjaciele na jego widok przechodzili na drugą stronę ulicy, albo mijali go, udając, że nie widzą.

Zmarł na raka płuc, a został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Krężnicy Jarej k. Lublina.

Był mężem Aleksandry Grzędzianki-Chamiec, Joanny Jędryki, Joanny Sobieskiej, a później Laury Łącz.

Filmografia (wybór)

• Komedianty (1961) – hrabia Alfred Łaski
• Barwy walki (1964) – podporucznik "Kruk", zastępca "Kołacza"
• Panienka z okienka (1964) – Cornelius, bratanek Szulca, agent Danii
• Pierwszy dzień wolności (1964) – Hieronim
• Kapitan Sowa na tropie (serial telewizyjny) (1965) – "Orlando" (odc. 2. Uprzejmy morderca)
• Podziemny front (1965) – komendant Pawiaka (odc. 5)
• Walkower (1965) – dyrektor kombinatu
• Stawka większa niż życie (serial telewizyjny) (1967–1968) – Sturmbannführer Lothar (odc. 1. Wiem kim jesteś i odc. 5. Ostatnia szansa)
• Kierunek Berlin (1968) – porucznik Kaczmarek
• Czterej pancerni i pies (serial telewizyjny) (1969) – Hauptmann Krummel, dowódca oddziału niemieckiego (odc. 11. Wojenny siew)
• Ostatnie dni (1969) – porucznik Kaczmarek
• Martwa fala (1970) – chief
• Wielka miłość Balzaka (serial telewizyjny) (1973) – książę von Szwarcenberg (odc. 4. Komedia ludzka)
• To ja zabiłem (1974) – prokurator Sadzewicz, oskarżyciel Morawskiego
• Zwycięstwo (1974) – porucznik Kaczmarek
• Kazimierz Wielki (1975) – król Kazimierz III Wielki
• Trzecia granica (serial telewizyjny) (1975) – Obersturmführer Lemke (odc. 4. W matni i odc. 7. Mylne szlaki)
• Lalka (serial telewizyjny) (1977) – hrabia "Anglik", sekundant barona Krzeszowskiego (odc. 3. Wielkopańskie zabawy i odc. 9. Dusza w letargu)
• Życie na gorąco (serial telewizyjny) (1978) – Adolfo Tomassini, w rzeczywistości gestapowiec Tommer (odc. 4. Malavita)
• Strachy (serial telewizyjny) (1979) – Zygmunt Modecki
• Krach Operacji Terror (1980) – Feliks Dzierżyński
• Polonia Restituta (1980) – Ignacy Jan Paderewski
• Urodziny młodego warszawiaka (1980) – pułkownik
• Zamach stanu (1980) – generał Gustaw Orlicz-Dreszer
• Gwiezdny pył (1982) – Stary
• Kamienne tablice (1983) – poeta Jan Tokarski, radca w ambasadzie Polski w Indiach
• Kim jest ten człowiek (1984) – major Jan Stanisław, agent niemiecki "Wotan"
• Tumor Witkacego (1985) – Andrzej Sitkowski grający rolę profesora Alfreda Greena
• Ballada o Januszku (serial telewizyjny) (1987) – adwokat Żurka
• Romeo i Julia z Saskiej Kępy (1988) – Leopold
• Rzeczpospolitej dni pierwsze (1988) – Ignacy Jan Paderewski
• Szwedzi w Warszawie (1991) – Stefan Czarniecki
• Przypadek Pekosińskiego (1993) – generał Bagno
• Na dobre i na złe (serial telewizyjny) (2000) – Jan Burski, ojciec Jakuba (odc. 49. Ślub, odc. 50. Tragiczne porachunki i odc. 51. Na ratunek)

Polski dubbing

• Mulan (1998) – cesarz Chin
• Książę Egiptu (1998) – Seti
• Asterix i Obelix kontra Cezar (1999) – Cezar

Odznaczenia i nagrody

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1984)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)
• Złoty Krzyż Zasługi (1976)
• Srebrny Medal "Za Zasługi dla Obronności Kraju"
• Brązowy Medal "Za Zasługi dla Obronności Kraju"
• Zasłużony dla Kultury Narodowej (1989)
• Odznaka Honorowa miasta Łodzi (1965)
• Nagroda na III Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Vala Xaviera w Orfeuszu w wężowej skórze w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi (1963)
• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za twórczość radiową i telewizyjną (1974)
• II Nagroda na XXI Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu w konkursie spektakli Teatru Telewizji za rolę gospodarza w Weselu Stanisława Wyspiańskiego (1981)
• Złoty Ekran za rolę w filmie telewizyjnym Gwiezdny pył w reż. Andrzeja Kondratiuka (1983)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za wybitne kreacje aktorskie w teatrze, filmie i telewizji (1985)
• Nagroda na XII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Władysława IV w spektaklu Geniusz sierocy Marii Dąbrowskiej (1986)
• Nagroda Prezydenta m.st. Warszawy za wybitne realizacje dramatu polskiego na stołecznych scenach w sezonie 1985/1986 (1986)