Premiera pierwszego odcinka "Stawki większej niż życie"

Charakterystyka serialu

Scenariusz serialu napisali Andrzej Szypulski i Zbigniew Safjan, zainspirowani pierwszym filmem o Jamesie Bondzie, Doktor No z 1962.

Serial opowiada o działalności oficera wywiadu radzieckiego Stanisława Kolickiego, działającego pod kryptonimem J-23 podczas II wojny światowej. Kolicki – w filmie prezentowany jako Polak – oferuje Rosjanom swoje usługi, gdy połowa Polski jest przez nich okupowana, tj. przed wybuchem wojny radziecko-niemieckiej i układem Sikorski-Majski. Ze względu na podobieństwo do oficera wywiadu niemieckiego Hansa Klossa Kolicki wciela się w jego postać i zostaje przyjęty do Abwehry – niemieckiego wywiadu wojskowego. W fabule serialu nie jest jednak wyraźnie podkreślane, iż centralą zwierzchnią dla agenta Klossa jest Związek Radziecki (poza enigmatycznym meldunkiem przedstawicielowi radzieckiemu w odc. 1 iż „J-23 znowu nadaje”). Jednakże w ostatnich odcinkach Kloss występuje jako major Ludowego Wojska Polskiego. Ponadto wyraźnie zaznaczone jest, że organizacje konspiracyjne, z którymi współpracuje J-23, są związane z ruchem komunistycznym.

• Scenariusz – Andrzej Zbych (pseudonim, piszących razem, Andrzeja Szypulskiego i Zbigniewa Safjana).
• Reżyseria – Janusz Morgenstern i Andrzej Konic (po 9 odcinków).

Produkcja

Serial został nakręcony w Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi między marcem 1967 a październikiem 1968, po sukcesie 14-odcinkowego widowiska Teatru Telewizji, emitowanego pod tym samym tytułem od stycznia 1965 do lutego 1967 w jedynym wówczas programie TVP.

Zdjęcia do trzech telewizyjnych serii „Stawki” realizowane były – po sześciotygodniowych przygotowaniach – w okresie od 13 marca 1967 do 12 października 1968. Początkowo do produkcji skierowano sześć odcinków, potem jeszcze dwie serie po sześć dalszych odcinków. W 1967 odcinki 1, 5, 8, 14, 15 i 17. Na przełomie 1967 i 1968 zrealizowano zdjęcia do odcinków 2, 3, 4, 6, 7 i 9. W 1968 sfilmowano odcinki 10, 11, 12, 13, 16 i 18.

Wedle relacji kierownika produkcji Mieczysława Wajnbergera nakręcono około 30 tys. metrów taśmy, co odpowiada metrażowi 12 filmów fabularnych.

W serialu zagrało ok. 700 aktorów, głównie z Łodzi, Krakowa, Wrocławia i Gdańska. Zdjęcia powstały łącznie w ciągu 19 miesięcy.

Pierwotnie rolę Hansa Klossa miał zagrać Andrzej May.

Miejsca kręcenia serialu

Realizację pierwszej serii odcinków (sceny rozgrywające się we wnętrzach) kręcono głównie w atelier Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi oraz w Wytwórni Filmów Fabularnych we Wrocławiu. Mając na uwadze kwestie finansowe i artystyczne dwie kolejne serie zrealizowano już przede wszystkim we wnętrzach naturalnych.

Serial kręcono w różnych plenerach i miejscach Polski, poszczególne plany bywały bardzo od siebie oddalone. Były to przede wszystkim największe polskie miasta: Łódź, Olsztyn, Gdańsk, Gdynia, Płock, Kraków, Wrocław (filmowe siedziby Abwehry i Gestapo, „berliński” dworzec Ostbahnhof, miejsce występów Christin Kield, okolice więzienia w Saint Gille), Warszawa, lecz także mniejsze miejscowości jak Pabianice, Sopot, Pieskowa Skała, Łąck. Kilkakrotnie w serialu pojawiają się sceny nakręcone w warszawskim fotoplastikonie.

Podczas realizacji scen ekipa filmowa korzystała często z uprzejmości urzędów i instytucji państwowych, np. gabinet przewodniczącego Prezydium WRN w Łodzi. W tym mieście wykorzystano także Pałac Ślubów, „Pałacyk” przy ul. Piotrkowskiej 262, muzea. Poza tym skorzystano z gościnności zakładów technicznych czy placówek naukowych.

Konkretne plenery realizacji poszczególnych scen odcinków:

• Odc. 1 „Wiem, kim jesteś”: Wrocław (m.in. dworzec Wrocław Główny), Łódź (m.in. dziedziniec Szkoły Filmowej w Łodzi przy ul. Targowej 61, budynek Sądu Okręgowego na Placu Dąbrowskiego), Olsztyn (areszt przy al. Piłsudskiego, Stare Miasto, ul. Prosta, ul. Bolesława Chrobrego, ul. Mieszka I), Pabianice. Scenę ucieczki Kolickiego/Klossa z niemieckiego więzienia nakręcono w pobliżu aresztu śledczego w centrum Olsztyna.
• Odc. 2 „Hotel Excelsior”: plan serialu przeniesiono – zresztą zgodnie z lokalizacją miejsc wymienionych w scenariuszu – do Gdańska: akcja dzieje się m.in. na ul. Długiej i Długim Targu, na Długim Pobrzeżu, ul. Mariackiej, dworcu Gdańsk Oliwa, widać budynek Dworca Głównego, charakterystyczne wejście do Ratusza Głównego Miasta i fontannę Neptuna, zaś sam hotel „Excelsior” to słynny Grand Hotel w Sopocie. Wykorzystano także park Poniatowskiego w Łodzi. Szkoła to VIII Liceum Ogólnokształcące przy ulicy Kartuskiej 128.
• Odc. 3 „Ściśle tajne”: Łódź (SPATiF przy al. Kościuszki, Park Poniatowskiego). Jeden z planów serialu umieszczono w Płocku.
• Odc. 4 „Cafe Rose”: Sopot (Willa Hanna), Łódź (pałac Karola Poznańskiego – obecna siedziba Akademii Muzycznej przy ul. Gdańskiej, pałac Schweikerta przy ul. Piotrkowskiej, willa Oskara Zieglera przy ul. Skłodowskiej-Curie 11, Miejski Klub Tenisowy w Parku Poniatowskiego), Gdynia, Gdańsk (Stocznia „Remontowa”, Barbakan).
• Odc. 5 „Ostatnia szansa”: Warszawa (aleja Szucha w Warszawie, plac Grzybowski, kościół Sióstr Wizytek, Kolonia Staszica, ul. Polna, ul. Mokotowska, ul. Jaworzyńska), Łódź (ul. Moniuszki, ul. Radwańska).
• Odc. 6 „Żelazny Krzyż”: wykorzystano plenery Płocka i Łącka.
• Odc. 7 „Podwójny nelson”: Olsztyn i okolice (budynek Dyrekcji PKP przy ul. Emilii Plater, park nad Łyną, droga do Szczytna, wiadukt w Dywitach), Łąck. Spotkanie Klossa z Pluschem nakręcono nad jeziorem Kortowskim w Olsztynie.
• Odc. 8 „Wielka wsypa”: Olsztyn (gazownia przy ul. Knosały) i okolice (lotnisko Olsztyn-Dajtki, lasy pod Kortowem). Skok z jadącego pociągu Kloss wykonał na linii kolejowej z Olsztyna do Łańska.
• Odc. 9. „Genialny plan pułkownika Krafta”: Łódź (m.in. budynek III Liceum Ogólnokształcącego przy ul. Sienkiewicza).
• Odc. 10 „W imieniu Rzeczpospolitej”: akcja dzieje się w Krakowie (pierwszy, nieudany zamach na Klossa przeprowadzony jest na tyłach kościoła Mariackiego). Wykorzystano ul. św. Marka, ul. Reformacką, ul. Kanoniczą. Scenę ucieczki Podlasińskiego z transportu nakręcono na torach linii kolejowej w okolicach wsi Kadłub pod Wrocławiem.
• Odc. 11 „Hasło”: Wrocław (dworzec Wrocław Świebodzki, Ostrów Tumski – okolice kościoła św. Krzyża, osiedle Zalesie), Gdynia (Bulwar Nadmorski).
• Odc. 12 „Zdrada”: berlińską siedzibę SD i Gestapo „odgrywa” budynek dyrekcji PKP przy ul. Joannitów we Wrocławiu. W tym samym odcinku za berliński dworzec kolejowy Ostbahnhof „służy” wrocławski Dworzec Główny (zmieniono jedynie napisy na tablicach informacyjnych z polskich na niemieckie). Filmową siedzibę Abwehry umieszczono natomiast we wrocławskim „Pałacyku” przy ul. Kościuszki. Wykorzystano też Teatr Lalek we Wrocławiu, Teatr Polski we Wrocławiu, kamienicę przy ul. Smoluchowskiego 56 jako mieszkanie Christin Kield oraz wnętrza hotelu Monopol. W Łodzi pałac Izraela Poznańskiego – obecne Muzeum Miasta Łodzi przy ul. Ogrodowej.
• Odc. 13 „Bez instrukcji”: Wrocław (m.in. ZOO). Na potrzeby filmu wykorzystano także wiatrak kozłowy (koźlak), znajdujący się niedaleko wybrzeża angielskiego. Obiekt ten był położony w rzeczywistości w leżącej ok. 21 km od Wrocławia wsi Błonie w okolicach Środy Śląskiej. Wiatrak ów przetrwał do czasów współczesnych, jednak w 2000 r. zniszczył go pożar. W tym samym odcinku wnętrza niemieckich zakładów Porschatta, przygotowujących nowy typ pocisków sterowanych, „odegrały” pomieszczenia ówczesnego Wydziału Automatyzacji Politechniki Wrocławskiej, zaś zdjęcia zewnętrzne obiektu kręcono na terenie Remontowych Zakładów Lotniczych w Łodzi. Willa prof. Porschatta to dom przy ul. Kampinoskiej na osiedlu Borek we Wrocławiu należący wówczas do Wojciecha Dzieduszyckiego. Stację kolejową Arnswalde zagrał wrocławski dworzec w Leśnicy, zaś scena z widokiem na jeziora w letnisku Arnswalde kręcona była na tarasie klubu studenckiego Tawerna przy Wybrzeżu Wyspiańskiego, a widoczne na drugim planie jeziora to fragment Odry i jednej z jej zatok.
• Odc. 14 „Edyta”: Łódź (brama klubu SPATiF-u przy al. Kościuszki) i okolice.
• Odc. 15 „Oblężenie”: Olsztyn (Stare Miasto, zamek, ul. Okopowa), Łódź. Kloss wchodzi przez kamienny most do budynku dowództwa obrony miasta Tolberg (zbieżność brzmienia nazwy miasta oraz oglądana przez Klossa, Brunnera i Brocha mapa wskazywać mogą na to, że chodzi o Kolberg, czyli Kołobrzeg) – jest to most nad dawną fosą zamkową, a budynek to sam zamek w Olsztynie. Zakłady Fritz Leitz Werke to ówczesne Zakłady Mechaniczne im. J. Strzelczyka w Łodzi na ul. Wólczańskiej 178 (brama wjazdowa, dyżurka), wiele scen tego odcinka pochodzi z ulicy i okolicznych podwórek.
• Odc. 16 „Akcja 'Liść dębu'”: tę samą miejscowość odgrywają zarówno plenery i wnętrza zamku w Pieskowej Skale (sztab dywizji), jak i wrocławski Ostrów Tumski. W tym samym odcinku konspiracyjne mieszkanie Weissa (gdzie Kloss zastrzelił SS-manna) mieściło się w dzisiejszym Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu przy pl. Katedralnym 16. Wykorzystano też Las Łagiewnicki w Łodzi, most Bolesława Chrobrego we Wrocławiu, ul. Swojczycką.
• Odc. 17 „Spotkanie”: sceny zajmowania miasteczka przez Niemców kręcono na olsztyńskim Starym Mieście. Wykorzystano też Stary Ratusz w Olsztynie, dziedziniec biblioteki miejskiej, ul. Kołłątaja, most św. Jana nad Łyną i przystań nad jeziorem Kortowskim.
• Odc. 18 „Poszukiwany Gruppenführer Wolf”: Wrocław – okolice ul. Katedralnej, Most Tumski, Ostrów Tumski. Zdjęcia obozu jenieckiego nakręcono w Łodzi przy ul. Żeromskiego 115.

Błędy realizacyjne i niekonsekwencje w fabule

Serial zawiera niemało niekonsekwencji scenariuszowych i błędów rzeczowych:

• W odc. 1 „Wiem, kim jesteś”:
  • na samym początku rzeka w kadrze, przez którą ucieka Kloss na stronę radziecką, płynie w lewo, a kamera ujmuje to ze strony „wschodniej”. Rzeka płynęłaby więc w kierunku albo południowym – gdyby to była strona wschodnia – albo wschodnim - gdyby to była strona północna, na co mógłby wskazać wątek litewski. Natomiast wchodzące w rachubę rzeki graniczne pomiędzy strefami okupacji niemieckiej i radzieckiej tego czasu płyną albo na północ, jak w przypadku Sanu i Bugu, albo na zachód, jak w przypadku Niemna. Nie jest wykluczone, że tą rzeką mogła być Pisa, płynąca w kierunku południowym, będąca wtedy rzeką graniczną między okupacją niemiecką a sowiecką,
  • w radzieckim schronie dowódczym wisi menażka z czasów PRL,
  • na niemieckim parkingu jeździ pojazd amerykański Scout Car M3A1, zaś stoją pojazdy ZiS 151 i Tatra 111 (czas akcji odcinka 1941).
  • w scenie jak Marta wysiada z sanitarki z bramy wychodzi dziecko, a potem się chowa,
  • furmanka na podwórzu tam gdzie jest radiostacja jest na felgach i oponach,
  • w scenę ucieczki z więzienia wpleciona jest kronika filmowa, a w niej jedzie czołg typu IS, produkowany od 1944,
• W odc. 2 „Hotel Excelsior”:
  • oficer SS Erik w rozmowie ze swoim bratem, uważa się za Sturmführera, podczas gdy stopień taki w SS istniał do 1934 roku, kiedy to zastąpił go SS-Untersturmführer. Nazwy młodszych stopni oficerskich SS brzmiały: SS-Untersturmführer (Leutnant, podporucznik), SS-Obersturmführer (Oberleutnant, porucznik) i SS-Hauptsturmführer (Hauptmann, kapitan). Podobnie w odc. 8 „Wielka Wsypa”, gdzie Irmina Kobus mówiąc Klossowi o Brunnerze tytułuje go właśnie Sturmführer. Także w odc. 17 „Spotkanie” Anna-Maria Elken (Barbara Horawianka) przedstawia się Klossowi wypowiadając swój stopień służbowy dosłownie jako „SS-Sturmführer”. Zresztą do SS (a także NSDAP) w ogóle nie przyjmowano kobiet,
  • wszyscy żandarmi przez cały odcinek noszą jeden i ten sam ryngraf z numerem 728,
• W odc. 3 „Ściśle tajne”:
  • (czas akcji: rok 1942) Hermann Brunner jest Sturmbannführerem, natomiast w odc. 8 „Wielka wsypa” (czas akcji: rok 1943) już tylko Obersturmführerem – a zatem niżej w hierarchii o dwa stopnie. Z kolei w odc. 14 „Edyta” (czas akcji: styczeń 1945 roku) Brunner jest Hauptsturmführerem. Pod koniec tego odcinka pada słynne zdanie wypowiedziane przez Klossa: „Heil Hitler, Hauptsturmführer Brunner...” W odc. 15 „Oblężenie” oraz w ostatnim odc. 18 „Poszukiwany Gruppenführer Wolf” Brunner jest jednak ponownie Sturmbannführerem,
  • w scenie na złomowisku widać żebrowaną kabinę Stara 20,
  • w scenie porwania Riolletta, w tle po moście jedzie pociąg, a potem ciężarówka marki Jelcz 316 - wynika to z faktu, że zdjęcia do tego odcinka kręcono w Płocku, gdzie stary most przez Wisłę, widoczny w tej scenie, jest mostem kolejowo-drogowym.
• W odc. 4 „Cafe Rose”:
  • widoczna jest nazwa dworca w Stambule, na którym wysiada Hans Kloss. Popełniono w niej błąd językowy: na tablicy widoczna jest nazwa Sikerci, podczas gdy w rzeczywistości dworzec nazywa się Sirkeci,
  • w scenie, gdy Kloss „gubi ogon” na bazarze w Stambule prezentowana jest scena z ulicy i w oknie wystawowym odbija się samochód z kamerzystą,
  • sceny walk na łodzi – „dokrętki” zbliżeń twarzy robione były w studiu,
• W odc. 5 „Ostatnia szansa”:
  • oficer gestapo Lothar zwraca się do swojego przełożonego „Gruppenführer”, podczas gdy tamten ma dystynkcje Brigadeführera, obowiązujące od 1942 roku. Kilkakrotnie odtwarzana w tym odcinku płyta z nagraniem „Gdybym miał milion” (wyk. Janusz Popławski z towarzystwem orkiestry jazzowej) została nagrana dla firmy Odeon (nr katal. N 46009b Wa17) w studio nagraniowym poznańskiej „Mewy” w 1946 roku, a więc już po wojnie.
  • scena z ul. Mokotowskiej przy pl. Zbawiciela, gdy Anna przechodzi przez jezdnię, w prawym rogu ekranu stoi Star 21,
• W odc. 6 „Żelazny Krzyż”:
  • Kloss otrzymuje tytułowe odznaczenie wprost na swój mundur, jednak w kolejnych odcinkach raz ją nosi, a raz nie. Jest to niezgodne z ówczesnym regulaminem nakazującym noszenie wszystkich odznaczeń przy każdej okazji. Poza tym Żelazny Krzyż I Klasy był niższym odznaczeniem wojskowym i raczej nie wręczałby go osobiście Hitler, a za wykrycie spisku Kloss powinien otrzymać Ritterkreuz (noszony na szyi na czarno-biało-czerwonej tasiemce). W czasie wojny nadano (według różnych źródeł) od 2,3 mln do 3 mln Żelaznych Krzyży I klasy. Uprawnienie do nadawania tego odznaczenia przysługiwało dowódcom dywizji i wyższym szczeblom. Zatem odznaczenie Klossa za wykrycie „spisku” było niezbyt szczodre. Pomijając już fakt, że Żelazny Krzyż nadawano za czyny dokonane z bronią w ręku. Za inne zasługi dla wojska (związane np. z produkcją zbrojeniową, zaopatrzeniem, organizacją itd.) nadawano Krzyż Zasług Wojennych (Kriegverdienstkreuz). Uroczyste nagradzanie oficerów wywiadu i kontrwywiadu za zasługi podczas trwającej wojny jest wręcz nieprawdopodobne.
  • jedna z pierwszych scen – bryczka ma koła od Żuka,
  • obraz kawalerzysty w biurze pułkownika, wisiał w biurze SD w odc. 1,
  • scena w domu hrabiego, jest pułkownik i Kloss, pułkownik nie dość, że pali papierosa z ustnikiem, to jeszcze wkłada go do ust ustnikiem na zewnątrz, w następnej scenie pali go już „normalnie”,
  • w czasie ataku podkomendnych Reinera na karetkę, spod przedniej rejestracji wystaje druga, inna rejestracja pojazdu.
• W odc. 7 „Podwójny nelson”:
  • Kloss jedzie z Hanną Bösel do Liska Zdroju pociągiem pospiesznym relacji Berlin – Budapeszt. Dziwnym trafem podróżuje w tym samym wagonie i przedziale, w którym jechał z tajną misją do Stambułu wraz z Martą Kovacs w odc. 4 „Cafe Rose”. Co prawda jedzie pociągiem tej samej relacji, jednak mało prawdopodobne jest, aby po roku wsiąść do tego samego przedziału. Tę niekonsekwencję zdradzają te same numery tabliczek nad siedliskami i charakterystyczne uszkodzenie (ułamanie) tabliczki z nr 16.
  • jedna z pierwszych scen: sekretarka przenosi z gabinetu do gabinetu zapaloną lampę elektryczną, jednak nie jest widoczny kabel zasilający w prąd,
• W odc. 8 „Wielka wsypa”:
  • Dentysta „Jan Sokolnicki” – Józef Filipiak, po wizycie Klossa sporządza meldunek dotyczący konieczności bombardowania fabryki. Informację spisuje na małej karteczce wyrwanej z notesu, zapisuje ją w formacie pionowym. Niebawem notatka ta jest odczytywana u zegarmistrza, gdzie Bronisław Pawlik, grający łącznika, czyta meldunek w formacie poziomym. Również wielkość tej kartki wydaje się dwa razy większa od pierwotnej.
  • Bronisław Pawlik, grający żołnierza polskiego podziemia - Grzegorza, nie zna Klossa, choć w odcinkach poprzednich pojawia się parokrotnie jako jeden z najważniejszych kontaktów agenta J-23. W tym samym odcinku pojawia się Sturmbannführer Geibel (odtwarza go Czesław Wołłejko). W tym samym odcinku prezentowanym w ramach Teatru Telewizji Geibel był jednak Obersturmbannführerem.
  • Niemiecki czołg to przebudowany T34/85.
• W odc. 9 „Genialny plan pułkownika Krafta”:
  • (także w odc. 16 „Akcja liść dębu”) pojawia się Sturmbannführer Johann Dehne (odtwarza go August Kowalczyk). Kilkakrotnie pada imię „Johann”, jednak na początku odc. 9 na drzwiach biura Dehnego widoczna jest tabliczka z imieniem Helmuth. Ponadto istnieje niekonsekwencja odnośnie stopnia służbowego tej postaci. W odc. 9 Dehne jest funkcjonariuszem SD w stopniu SS-Sturmbannführera (major), a w odc. 16 po przeniesieniu do Wehrmachtu (co samo w sobie jest nieprawdopodobne) zaledwie Oberleutnantem (porucznikiem),
  • niemiecki KdF ma tylne lampy od auta Syrena,
  • na końcu odcinka „mechanik” też pali papierosa ustnikiem na zewnątrz,
• W odc. 10 „W imieniu Rzeczypospolitej”:
  • w scenie w krakowskiej restauracji, podczas rozmowy Klossa z porucznikiem Neumannem od 12 min. 8 s. przez pół minuty widać wyraźnie w oknie na dalszym planie autobus fabryki Jelcz - prawdopodobnie jest to Škoda 706 RTO, produkowany w Polsce na licencji czechosłowackiej od 1959 roku,
  • scena kiedy Franc Bula spedytor alias hrabia Józef Podlaski wchodzi do szafy i ma apaszkę w kieszeni, gdy wychodzi z szafy w drugim mieszkaniu apaszkę ma już na szyi,
  • gdy hrabia poprawia włosy w lustrze, widać kamerzystę,
  • w odcinku pojawia się postać Standartenführera, który zmarł w odc. 6,
  • w jednej z ostatnich scen, kiedy Kloss z cyjankiem w kieszeni sprawdza kontakt w bramie, po czym idzie ulicą, w szybie sklepu odbija się tył samochodu marki Nysa,
• W odc. 11 „Hasło”:
  • von Vormann, który jest podporucznikiem i jest to parokrotnie podkreślone, ma naramienniki porucznika (jedna gwiazdka, gdy podporucznik nie miał żadnej, a porucznik właśnie jedną),
  • podczas nocnej bójki Kloss ma dziurę na kolanie, w następnej scenie ma już spodnie całe,
  • podczas akcji odbicia „Bogdana” samochód osobowy ma na kołach dekle z symbolem FSO,
• W odc. 12 „Zdrada”:
  • scena na dworcu - początek filmu - kurier Robert wyciąga gazetę z kieszeni płaszcza, potem jest zbliżenie na rękę aktorki Beaty Tyszkiewicz, po czym znów jest scena kiedy kurier wyciąga gazetę z kieszeni płaszcza,
  • scena na wieczornym dancingu - porucznik Kloss nalewa Christin Kield (w tej roli Beata Tyszkiewicz) białe wino, po jej wyjściu do łazienki Kloss nasypuje jej truciznę do czerwonego wina.
  • nocna scena – Gestapo aresztuje ciotkę Kristin, na samochodzie jest rejestracja „Pol 14-209”, jest to numer rejestracyjny Generalnego Gubernatorstwa, a akcja rozgrywa się w Berlinie,
  • ostatnia scena na dworcu w Berlinie - na wewnętrznej stronie drzwi do wagonów widoczne są polskie napisy - „Nie otwierać drzwi podczas biegu pociągu” oraz „Otwarte” i „Zamknięte”,
• W odc. 13 „Bez instrukcji”:
  • Leszek Herdegen gra w tym odcinku pułkownika Nicholsa, żołnierza wywiadu brytyjskiego, podczas gdy w odc. 11 „Hasło” wciela się w postać oficera niemieckiego, von Vormanna.
  • pułkownik Nichols stwierdza, że „niemieckiego podwójnego agenta Streita powinni jeszcze sprawdzić Amerykanie z CIA”. Jest to oczywiste nieporozumienie, gdyż wśród służb brytyjskich nie istniała żadna o skrócie CIA, natomiast amerykańska CIA powstała dopiero w 1947 roku. Ówczesny wywiad USA nazywał się Office of Strategic Services (OSS).
  • szkółka Abwehry, porucznik Schlosser ma inne pagony niż porucznik Kloss.
  • Sturmbannführer Lohse wydaje się prawie nie znać Klossa, podczas gdy w odc. 6 „Żelazny Krzyż” obaj blisko ze sobą współpracowali.
  • akcja tego odcinka rozgrywa się m.in. w miejscowości Arnswalde – taką nazwę nosiło podczas wojny obecne Choszczno. Na brytyjskiej mapie sztabowej ta miejscowość jest ulokowana niedaleko Brunszwiku w Dolnej Saksonii.
  • scena filmu przy wejściu do fabryki, trwająca od 1 min. 28 s. do 1 min. 35 s. została powtórzona pomiędzy 47 min. 42 s. a 47 min. 48 s.
  • scena po lądowaniu agentów, ulica w Londynie napis na tablicy „This HAUSE for sale” a obok na murze jest już „House”.
  • napis na szybie z detonatorami w niemieckiej fabryce jest po polsku.
• W odc. 14 „Edyta”:
  • w jednym z ujęć widzimy zbliżenie zegara kolejowego w pomieszczeniu komendantury kolejowej, gdzie pracowała Edyta. Na tarczy zegara widnieje powojenne logo PKP.
• W odc. 15 „Oblężenie”:
  • Willys ma koła od pojazdu Żuk,
  • Polski transporter to BTR 152 z lat 60.,
• W odc. 16 „Akcja liść dębu”:
  • polscy spadochroniarze używają karabinów szturmowych AK, których produkcja seryjna rozpoczęła się w 1949 roku, zaś akcja odcinka rozgrywa się w 1945 roku. W rzeczywistości spadochroniarze mogli posługiwać się pistoletami maszynowymi PPS. Zobacz też: odc. 9 – niekonsekwencje dotyczące postaci Johanna Dehne.
  • niemieckie pojazdy to modele FUG i BTR 152 z dospawanymi wieżyczkami; czołgi to obspawane T34/85,
  • bryczki i furmanki uchodźców są na oponach,
  • w scenie z jeńcami KdF ma tylne lampy od Syreny; chwilę później drugi z takimi lampami wyjeżdża spod szlabanu w bramę,
  • w czasie ataku na sztab polscy spadochroniarze używają kałasznikowów,
  • w ostatniej scenie po moście jadą tym razem polskie modele FUG i BTR 152 oraz T34/85; w tymże odcinku generał Pfister podkreśla, że Dehne, trafiwszy do Wehrmachtu z SS, powinien szczególnie dobrze rozumieć wagę dyscypliny służbowej. Jest mało prawdopodobne, by niemiecki generał, i to niemłody (więc zapewne był oficerem Reichswehry), w obecności oficerów Wehrmachtu wspominał o przewadze SS nad Wehrmachtem w jakiejkolwiek dziedzinie,
• W odc. 17 „Spotkanie”:
  • rzekoma pielęgniarka, Anna-Maria Elken przedstawia się Klossowi wypowiadając swój stopień służbowy jako „SS-Sturmführer”, podczas gdy stopień taki w SS istniał do 1934 roku (pomijając nieprawdopodobieństwo pojawienia się w strefie frontowej kobiety w mundurze SS).
  • pojazd Willys z którego Kloss wysiada ma światła od Warszawy i Syreny.
  • „Ferdynandy” to radzieckie SU–76M oraz niemieckie transportery to BTR 152,
• W odc. 18 „Poszukiwany Gruppenfuhrer Wolf”:
  • Kdf ma światła od Syreny,
  • niemieckie pojazdy to modele FUG i BTR 152 z dospawanymi wieżyczkami,
  • czołgi to przebudowane T34/85,
  • „Amerykański” wóz pancerny to model FUG i BTR 152,
  • M3A1 nie ma żaluzji z przodu (jedna z ostatnich scen kiedy amerykański żołnierz gniecie papierosa).
• W odcinkach, których akcja dzieje się w Generalnej Guberni, Hermann Brunner nosi czarny mundur Allgemeine SS – tak, jak większość funkcjonariuszy gestapo. Jest to błąd historyczny, ponieważ jego noszenia poza terytorium Rzeszy zakazano w 1939 roku i zastąpiono szarym, służbowym mundurem SS.

Ciekawostki

• W odc. 5 „Ostatnia szansa” jeden z komunistów („chłopców z dywersji”) czekając razem z Klossem w „spalonym” mieszkaniu Agnieszki na telefon od śledzonej przez gestapo Anny, czyta Dziady. Wówczas, gdy kręcono ten odcinek (rok 1968) Dziady po 30 stycznia były zdjęte z afisza przez cenzurę, gdyż władze PRL uznały, że spektakl w reżyserii Kazimierza Dejmka ma charakter „antyradziecki”. Nie wiadomo, czy ta zbieżność miała charakter celowy, czy też była dziełem przypadku.
• W odc. 14.„Edyta” Hans Kloss otrzymuje nominację na stopień kapitana. W tym odcinku zawarte są sugestie współpracy AL z AK.
• Akcja odc. 13 „Bez instrukcji” toczy się m.in. w miejscowości Arnswalde – taką nazwę nosiło podczas wojny Choszczno. Wymieniany jest także Altdamm - obecnie Dąbie - do 1948 roku samodzielne miasto, obecnie osiedle Szczecina. W tym odcinku Kloss podaje, że podlega Abwehrstelle Kolberg (Kołobrzeg).

Odniesienia serialu

Wpływ na język codzienny

Z serialu Stawka większa niż życie pochodzą hasła bądź dialogi, które znalazły swoje miejsce w języku potocznym:

• W odc. 2 „Hotel Excelsior” pojawia się inne, niezwykle długie hasło, które jest właściwie łańcuchem zwrotów i odzewów. Wymieniają je między sobą Kloss oraz Georg, jego gdański łącznik. Sekwencja ta brzmi następująco:

K: „Przepraszam, czy mógłbym przejrzeć pańską gazetę?”

G: „No przykro mi, ale to wczorajsza.”

K: „Ma pan zapałki? Zapali pan?”

G: „Dziękuję, palę tylko cygara.”

K: „Jakiej firmy?”

G: „Przed wojną paliłem hawańskie, firmy Pedro Gomez.”

K: „Ładna pogoda.”

G: „Tak, w zeszłym roku o tej porze padał deszcz.”

K: „Deszcz ze śniegiem.”

Ostatnia część hasła (odnosząca się do pogody) pojawia się także w odc. 4 „Cafe Rose”.

• Słynny stał się parol kilkakrotnie użyty w odc. 11 „Hasło”: „W Paryżu najlepsze kasztany są na placu Pigalle”, odzew: „Zuzanna lubi je tylko jesienią. Przysyła ci świeżą partię.” Należy ono do „skrzydlatych słów”, obiegowych powiedzeń, które choć ściśle związane z serialem, żyją swoim własnym życiem w świadomości Polaków.
• Podobnym „skrzydlatym słowem”, które istnieje dzięki serialowi, jest „Brunner, ty świnio”, choć określenie „świnia” zostało wypowiedziane przez Klossa nie do SS-manna, lecz do handlarza Zająca, niemieckiego agenta o pseudonimie „Wolf” (cyt: „To świnia! Och!... Mógł mnie ochlapać!”). Natomiast słowa skierowane do Brunnera w rzeczywistości brzmiały „Wyjątkowa z ciebie kanalia, Brunner”.
• W języku potocznym mówi się także: „Nie ze mną te numery, Brunner”, choć w oryginale odc. 14. „Edyta” była mowa o „sztuczkach”, nie o „numerach” („Takie sztuczki nie ze mną, Brunner”).

Nawiązania w produkcjach filmowych

• W filmie Bicz Boży (1966), bohaterem jest Felek, dziesięcioletni chłopiec, szantażujący mieszkańców miasteczka groźnymi anonimami. Rolę jego starszego brata Pawła, oficera MO gra Stanisław Mikulski, a matkę Barbara Drapińska (Irmina Kobus w 8 odcinku „Wielka Wsypa”). W jednej ze scen matka mówi do Felka: „W jednym odcinku Stawki większej niż życie kapitan Kloss...”, na co obrażony syn podrywa się z za stołu i mówi - „Niech mi mama da spokój z kapitanem Klossem!”
• W odc. 13 pt. „Zakład o śmierć” serialu Czterej pancerni i pies (1969) pojawia się kapitan Abwehry (Mirosław Szonert), który pomaga załodze „Rudego” uciec przed Niemcami. Jest to nawiązanie do Stawki większa niż życie i postaci Hansa Klossa.
• W scenie przesłuchania Franka Dolasa w filmie Jak rozpętałem drugą wojnę światową (1969) czynności prowadzi oficer gestapo w miejscowości Baumburg, w którego rolę wcielił się Emil Karewicz, co stanowi nawiązanie do Stawki... Ponadto w scenie tej asystuje Andrzej Herder (w roli gestapowca Hansa), który również wystąpił w Stawce... w podobnej roli.
• W odc. 3 pt. „Tajemnica Bahometa” serialu Samochodzik i templariusze (1971) zmęczona i roztargniona przewodniczka po Malborku (Alina Janowska) patrzy po raz kolejny na Tomasza (Stanisław Mikulski), zastanawiając się głośno: „Skąd ja go znam?” Na chwilę rozbrzmiewa muzyka z serialu Stawka większa niż życie (oboje aktorzy wystąpili wspólnie w odc. 4 pt. „Café Rose”; skądinąd także Michał Szewczyk odtwarzający rolę Michała zagrał w odc. 17 „Spotkanie” serialu Stawka większa niż życie).
• Nawiązanie do postaci Hansa Klossa i aktora S. Mikulskiego zawarto w komedii Dziewczyny do wzięcia (1972). W jednej ze scen trzy dziewczyny z prowincji zostają zaproszone przez zamieszkujących w Warszawie mężczyzn do teatru, gdzie w foyer dostrzegają przechodzącego Stanisława Mikulskiego (znanego wówczas przede wszystkim z roli Hansa Klossa). Jedna z dziewczyn (Regina Regulska) zdumiona i zachwycona mówi: „O Jezusie słodki! Zobaczcie kto idzie.” Druga z nich (Ewa Szykulska) dodaje: „Ale cudny. No nie jest on cudny? Powiedz.” Na co trzecia, Pućka stwierdza: „Powabny. Ale powabny.”
• W filmie Powrót (1976) bokser Jak (Jan Szczepański) zwraca się do prezesa klubu (Michał Sprusiński) słowami „Nie ze mną te numery”.
• Dwa nawiązania istnieją w serialu 07 zgłoś się:
  • W odc. 7 pt. „Brudna sprawa” (1978) w epizodycznej roli pojawił się gościnnie aktor Stanisław Mikulski (w roli samego siebie). Jego pojawienie się na dworcu Łódź Fabryczna w Łodzi (wraz z innymi aktorami: Ewą Wiśniewską i Andrzejem Kopiczyńskim – udającymi się na plan zdjęciowy do Wytwórni Filmów Fabularnych) kwituje porucznik Antoni Zubek (Zdzisław Kozień) zwracając się do porucznika Sławomira Borewicza (Bronisław Cieślak) słowami: „Ale w mundurze to mu jednak lepiej”. „Komu?” – pyta Borewicz. Na co Zubek stwierdza: „No przecież nie Piłsudskiemu, tylko Klossowi.”
  • W odc. 20 „Złocisty” (1987) Borewicz referując Wołczykowi sprawę gangu i fikcyjnej osoby jej szefa „Złocistego” mówi: „Naoglądali się Klossa. Był taki odcinek Wolf. Stworzyli fikcyjną postać i opanowali całe podziemie gospodarcze.” Miał on na myśli ostatni, osiemnasty odcinek Stawki, w którym czterech oficerów nazistowskich stworzyło również fikcyjną postać Wolfa.
• W odc. 2 pt. „Przeprowadzka” serialu Alternatywy 4 (1983) Zygmunt Kotek (Kazimierz Kaczor) zwraca się do sąsiada Zdzisława Kołka (Jerzy Kryszak) słowami „Nie ze mną te numery, Brunner”.
• W odc. 4 pt. „Dotknięcie nieba” serialu Ballada o Januszku (1987) wychowawca zwraca się do Januszka słowami: „I zapamiętaj sobie: takie sztuczki nie ze mną”.
• W odc. 12 pt. „Puszka z Pandorą” serialu Bank nie z tej ziemi (1994) wystąpili Stanisław Mikulski (Jan Kloc) i Emil Karewicz (Hermann Brunet), odgrywając postacie nawiązujące do swoich słynnych ról Hansa Klossa i Hermanna Brunnera. W tymże odcinku wykorzystano również motyw muzyczny ze Stawki większej niż życie autorstwa Jerzego Matuszkiewicza.
• Nawiązania istnieją w serialu Dom:
  • W odc. 14 w domu Andrzeja i Ewy Talarów jest włączony telewizor, w którym jest emitowany serial Stawka większa niż życie' (końcowe fragmenty również odc. nr 14 pt. „Edyta”).
  • W odc. 16 Henio Lermaszewski w odpowiedzi na pomysł ryzykownego planu przewozu za granicę Mieczysława Pocięgło, zwraca się do niego słowami: „Stawka większa niż życie. Ten serial już był. Nie ze mną te numery, Brunner.”
  • W odc. 17 pt. „Komu gra ta orkiestra” i odc. 18 pt. „Trzecie kłamstwo” (1997) pojawia się we własnej osobie Stanisław Mikulski w nawiązaniu do serialu Stawka większa niż życie.
  • W odc. 19 „Jestem dla ciebie niedzielą” (1997) dozorca Edward Prokop wygrywa zakład z Kostkiem Bawolikiem i zabiera postawiony przez niego telewizor Rubin. Dźwigając go mówi do próbującego powstrzymać go Henia Lermaszewskiego: „Nie ze mną te numery, Brunner!” Następnie nietrzeźwemu Prokopowi schodzącemu po schodach telewizor wypada z rąk i rozbija się. Nadbiega Lermaszewski i podsumowuje to słowami: „Stawka większa niż życie”.
  • W odc. 22 „Miłość to tylko obietnica” (2000) Adam Rygier przekomarzając się mówi w żartach do Martyny Stroynowskiej „Nie ze mną te numery, Brunner!”.
• W filmie Operacja Samum (1999) Stanisław Kosiński (Olaf Lubaszenko) i Edward Broński (Bogusław Linda) obserwując w polskiej ambasadzie w Iraku wodę kapiącą z sufitu do szklanki, nucą temat przewodni ze Stawki....
• W odc. 30 pt. „Tajemnice NATO” serialu Rodzina zastępcza (2000) pojawia się niemiecki pułkownik NATO, Hans Wolf, który ma również przeszłość z II wojny światowej. W rolę wcielił się Emil Karewicz i jest to nawiązanie do postaci Hermanna Brunnera.
• W filmie Ciało (2003) Marian Tuleja vel Piotr West (Bronisław Wrocławski) mówi do senatora (Krzysztof Stelmaszyk) „Ja prosty ubek jestem, ja się na Klossa nie pisałem”.
• Bezpośrednim nawiązaniem do legendy Stawki większej niż życie i osoby Hansa Klossa był polski komediowy serial telewizyjny z 2007 roku zatytułowany Halo Hans! (rozwinięcie tytułu czyli nie ze mną te numery!).
• W filmie Vinci (2004) Julian „Szerszeń” Wolniewicz (Borys Szyc) mówi do Magdy (Kamilla Baar): „Można dużo zarobić, Kloss! Dużo dolarów, Kloss!”. Tymi samymi słowami zwraca się do Klossa agentka amerykańska, Anna-Maria Elken (Barbara Horawianka) w odcinku 17 pt. „Spotkanie”.
• W odc. 9 pt. „Dzieci i wdowy” serialu Oficerowie (2006) podkomisarz Alicja Szymczyszyn (Katarzyna Cynke) puka do drzwi furgnonetki i mówi „Jakie dzisiaj jest zaklęcie, co? Najlepsze kasztany są na placu Pigalle? Zuzanna zbiera je tylko jesienią?”. Podinspektor Marek Sznajder (Cezary Pazura) otwiera rozsuwane drzwi i odpowiada „Przesyła ci świeżą partię. Wchodź!” Jest to cytat zaczerpnięty ze Stawki.

Nawiązania w muzyce

• Fragment tekstu piosenki „Telewizja” z albumu Kryzys (1981) zespołu Kryzys: „Dlaczego brak nam kapitana Klossa / On wyglądał na herosa / Gdzie jesteś Hans? / Szarik daj głos”.
• Zespół 2 plus 1 w piosence „Krach” z albumu Bez limitu (1983) zawarł słowa: „Gdzieniegdzie słychać jak szum morskich fal / Pytanie o kasztany z placu Pigalle”.
• Fragment tekstu piosenki Jacka Zwoźniaka Ragazza '85: „I choć nie byłaś w wojsku, odrzekłaś mu po polsku: Sehr gut, nie ze mną te numery, Kloss!”
• W przygrywce piosenki „Stany lękowe” z albumu Złota płyta (1985) Shakin' Dudiego zagrano na saksofonie fragment motywu muzycznego serialu.
• Dzieci Kapitana Klossa – polska grupa muzyczna wykonująca muzykę punkrockową z elementami ska.
  • Dzieci Kapitana Klossa – album grupy z 1993 roku, zawierający m.in. sztandarowy utwór Pieśń o bohaterze („Hans Kloss / Wszystkich szpiegów to jest boss / W serca wroga straszny cios / Marny wszystkich wrogów los”).
• Piosenka „J-23” z albumu J-23 zespołu disco polo Amadeo. W teledysku do utworu serialowe role odegrali Stanisław Mikulski i Emil Karewicz.
• Fragment tekstu utworu „Tragikomedia” z albumu Chleb powszedni (1999) grupy hip-hopowej ZIP Skład: „Jak J-23 nie będzie wielkiej wsypy”. Autorem słów i deklamatorem jest Jędker.
• Utwór Kabaretu OT.TO „Stirliz i Kloss (Niebezpieczna kawiarnia)”. Piosenka jest satyryczną opowieścią o spotkaniu Hansa Klossa i Maxa Stirliza
• Utwór grupy Dezerter „Szwindel” był zakończony cytatem muzycznym z piosenki „Był taki czas” (opartej na temacie muzycznym „Stawki większej niż życie”) śpiewanej przez Stanisława Mikulskiego (na Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu w 1970).

Komiks „Kapitan Kloss”

Serię 20 zeszytów komiksowych z cyklu Kapitan Kloss, rysowanych przez Mieczysława Wiśniewskiego, wydawano w latach 1971 - 1973, ze wznowieniami w latach późniejszych. Chociaż akcja poszczególnych odcinków luźno pokrywa się z serialem, autorzy dość wiernie oddali w rysunkach wygląd głównych bohaterów.

Upamiętnienia serialu

• W 2009 roku w Katowicach zostało otwarte Muzeum Hansa Klossa. Z końcem tego samego roku muzeum zostało jednak zamknięte. Jesienią 2010 nakładem wydawnictwa G+J Gruner+Jahr Polska ukazała się książka Dariusza Rekosza zatytułowana Zamach na Muzeum Hansa Klossa.
• W Olsztynie, z okazji 650-lecia miasta, upamiętniono fakt produkcji serialu: na jednym z budynków przy ul. Kołłątaja umieszczono tablicę „Zaułek >Stawki większej niż życie<”. W miejscu tym nakręcono scenę do odc. 17 „Spotkanie”, w której Kloss, zadenuncjowany przez Annę Marię Elken, ma być rozstrzelany przez dwóch polskich żołnierzy, jednak w ostatnim momencie przychodzi mu z pomocą porucznik Nowak.
• Indywidualnego i nieoficjalnego upamiętnienia postaci z serialu dokonał mieszkaniec Lublina, Janusz Malinowski, który fragment drogi na własnym terenie prywatnym samowolnie oznaczył jako ul. Hansa Klossa. Odcinek ma 100 metrów i stanowi odnogę ul. Głuskiej. Tablica z „nazwą” ulicy znajduje się na ogrodzeniu domu należącego do właściciela. Ulica nie znajduje się w żadnym spisie i mapie.

Emisja i wydania serialu

Polska

• Serial był wielokrotnie emitowany w obu programach TVP, później także w innych stacjach (TVN, Kino Polska, TVN 7, Polsat ) oraz wyświetlany w kinach w sześciu zestawach 2-odcinkowych w 1969. W 2009 roku stacja TVP Historia wyemitowała serial wraz z komentarzami do odcinków mającymi na celu przedstawienie tła historycznego, weryfikację przedstawionych faktów i ewentualne odkłamanie ich. Audycję prowadził Krzysztof Kłopotowski, zaś każdy odcinek był komentowany przez historyków uniwersyteckich i z Instytutu Pamięci Narodowej (Piotr Gontarczyk, Marek Wierzbicki, Sebastian Piątkowski). „Odkłamujące” emisje serialu były zatytułowane Historia i film i były emitowane w stacji w kolejnych latach.
• Zbiór opowiadań o Hansie Klossie po raz pierwszy wydało wydawnictwo Iskry w 3 tomach w latach 1969-1971 w serii Klub Srebrnego Klucza. Zbiór zawierał także opowiadania, które nie zostały zekranizowane (Partia domina, Noc w szpitalu, Kurierka z Londynu). Wznawiany kilkukrotnie. Wydany również jako komiks Kapitan Kloss w 20 zeszytach, w kraju i m.in. b. Czechosłowacji, później na kasetach VHS, płytach VCD i DVD.
• Na zlecenie Telewizji Polskiej, serial został poddany cyfrowej rekonstrukcji. Prace zaczęły się 2 marca 2011 roku. Zadania podjął się Ośrodek Dokumentacji i Zbiorów Programowych TVP. 13 listopada 2011 kanał TVP HD wyemitował pierwszy odcinek „Stawki...” w jakości HD.

Emisja w innych krajach

• Szczególnym powodzeniem serial cieszył się w Czechosłowacji, gdzie doczekał się nawet strony internetowej poświęconej serialowi.
• „Stawka większa niż życie” była również nadawana w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Pierwsza emisja miała miejsce 13 lutego 1969 w DFF (DDR 1) – publicznej stacji telewizyjnej NRD. Na potrzeby wschodnioniemieckiej telewizji zmieniono tytuł serialu na „Sekunden entscheiden” (pol. „Decydują sekundy”). Zmieniono także niektóre tytuły odcinków np. odcinek „W imieniu Rzeczypospolitej” w niemieckiej wersji nosił tytuł „Zdrada”. Niemiecka edycja nie zawiera odcinka „Bez instrukcji” poruszającego temat brytyjskich nalotów bombowych.
• „Stawka większa niż życie” cieszyła się ogromną popularnością w ZSRR, gdzie była wyświetlana na początku lat 70. XX w.
• Serial wielokrotnie emitowano w Jugosławii. Sygnał telewizyjny odbierano dość dobrze w Albanii i północnej Grecji, gdzie „Stawka większa niż życie” też stała się niezwykle popularna. W Albanii powstał wówczas dowcip, ilustrujący jej popularność:

„- Wymień po kolei dni tygodnia.”

„- Poniedziałek, wtorek, środa, Kloss, piątek...”

• Serial był emitowany także w Ameryce Południowej. Według słów reżysera Janusza Morgensterna, Stawkę... mogło obejrzeć łącznie nawet miliard ludzi.