Norbert Barlicki

Norbert Barlicki (ur. 6 czerwca 1880 w Sieciechowie, zm. 6 sierpnia 1941 w Auschwitz-Birkenau) – działacz i przywódca PPS, publicysta, prawnik, nauczyciel.

W 1900 ukończył gimnazjum w Radomiu, a w 1904 studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. W 1906 studiował socjologię w Brukseli, a w 1909 ekonomię w Petersburgu.

Był członkiem PPS od 1902, w latach 1904–1905 działał w organizacji PPS w Zagłębiu; potem w organizacjach Warszawy, Łodzi i Wilna.

Podczas rozłamu partii w 1906 opowiedział się po stronie PPS-Lewica. Działał w jej strukturach przez kilka następnych lat, do 1914. Aresztowany po raz pierwszy przez carską policję w 1911 pod zarzutem działalności rewolucyjnej został osadzony na Pawiaku. Wobec braku dowodów wypuszczono go na wolność.

W połowie 1915 powrócił do działania w PPS (dotychczasowej PPS-Frakcja Rewolucyjna).

Zajmował się wówczas problemami wsi, podejmując działania w Związku Chłopskim na rzecz programu niepodległościowego. Z ramienia Związku uczestniczył w Unii Stronnictw Niepodległościowych a następnie Komitetu Naczelnego Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych przekształconego następnie w Centralny Komitet Narodowy w Warszawie.

Przejściowo w 1915 członek władz PSL w Królestwie Polskim (uczestniczył w kongresie założycielskim).

Na XIII Zjeździe PPS w 1917 wybrany został do Centralnego Komitetu Robotniczego tej partii.

Od maja 1916 do maja 1918 z ramienia PPS był radnym Warszawy. Za wystąpienie przeciw narzucaniu traktatu brzeskiego i odczytanie deklaracji w sprawie wyborów do Rady Stanu, Barlicki został aresztowany 11 kwietnia 1918 i internowany w twierdzy modlińskiej. Zwolniony po siedmiu miesiącach, w pierwszym dniu Niepodległości 11 listopada 1918. Po odzyskaniu niepodległości był wiceministrem spraw wewnętrznych w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej był członkiem Rady Obrony Państwa, uczestniczył w rokowaniach pokojowych w Mińsku i Rydze (od sierpnia 1920 do marca 1921). Podczas rozmów, w przeciwieństwie do Leona Wasilewskiego (drugiego reprezentanta PPS w delegacji) opowiedział się przeciwko programowi federacyjnemu Józefa Piłsudskiego, a po stronie inkorporacyjnego stanowiska centroprawicy reprezentowanego przez Jana Dąbskiego i Stanisława Grabskiego.

Od 13 lutego do 20 kwietnia 1926 był ministrem robót publicznych w rządzie Skrzyńskiego.

W 1919 został wybrany do Rady Naczelnej PPS, następnie do Centralnego Komitetu Wykonawczego (1926–1931 pełnił funkcję przewodniczącego CKW).

Od 1919 do 1935 był posłem na Sejm, w ramach Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów (w okresie 1920–1926 był przewodniczącym klubu ZPPS).

W 1930 pozbawiony mandatu poselskiego, oskarżony w procesie brzeskim. Jako czołowy działacz Centrolewu został w 1932 skazany na dwa i pół roku więzienia. Wyrok odbywał razem ze Stanisławem Dubois w więzieniu mokotowskim (od 25 listopada 1933 do 8 maja 1934).

Po rozłamie, w 1928 w wyniku którego powstała PPS dawna Frakcja Rewolucyjna, stanął na czele Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego Warszawskiego OKR PPS i przewodniczył okręgowi warszawskiemu do 1931, a następnie od 1933 do 1934. W 1935 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Warszawskiego OKR PPS.

Na XXIV Kongresie PPS w 1937 został wybrany do Rady Naczelnej PPS, ale od 1937 nie był wybierany do władz organizacji warszawskiej (Warszawski OKR).

Powodem była "jednolitofrontowa" postawa Barlickiego. W 1936 odpowiadając na inicjatywę KPP podjął udaną próbę zorganizowania redakcji „Dziennika Popularnego”. Pierwszy numer pisma ukazał się 16 października 1936. Po utworzeniu zespołu redakcyjnego został jego naczelnym; (zastępcą był Stanisław Dubois a współpracownikami: Wiktor Grosz, Julian Hochfeld, Wanda Wasilewska, Emil Zegadłowicz). Pismo w dniu 3 marca 1937 zostało zamknięte przez władze administracyjne.

W 1937 został wybrany przez Radę Miejską na prezydenta Łodzi, ale nie objął stanowiska z powodu niezatwierdzenia wyboru przez władze państwowe oraz rozwiązanie Rady Miejskiej.

W czasie okupacji hitlerowskiej był jednym z organizatorów lewicowych grup PPS do walki z okupantem będąc w zdecydowanej opozycji do PPS-WRN wiążącej się ze ZWZ uznawanej przez niego za sanacyjną. Nawiązał kontakty z Centralnym Komitetem Organizacji Niepodległościowych.

Wraz z Adamem Kuryłowiczem, Piotrem Gajewskim i Marianem Kubickim oraz ludowcem Edwardem Wieczorkiem wydaje konspiracyjne pismo "Chłop i Robotnik", jako organ Związku Chłopów i Robotników.

Aresztowany przez Gestapo 21 kwietnia 1940. Zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, gdzie do końca uczestniczył w pierwszej organizacji ruchu oporu.

Był współredaktorem "Robotnika".

Barlicki jako patron

Imię Norberta Barlickiego noszą:

• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1 Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (do 1939 – im. Prezydenta Ignacego Mościckiego);
• plac w Łodzi;
• Niewielki statek pływający w Krynicy Morskiej (ok. 1962);
• ulice w: Będzinie, Bielsku-Białej,Częstochowie, Gliwicach,Gubinie, Iławie, Katowicach, Koszalinie, Krakowie, Kutnie, Łaziskach Górnych, Nowym Sączu, Opolu, Radomiu, Sokółce, Szczecinie, Świętochłowicach, Świnoujściu, Tomaszowie Mazowieckim, Wałbrzychu, Warszawie, Wrocławiu, Zgierzu. W Gdańsku-Wrzeszczu w 1946 imieniem Barlickiego nazwano dawną Bahnhofstraße (Dworcową). Władze zmieniły jednak nazwę na Juliana Marchlewskiego. Obecnie Romana Dmowskiego.

Imię Barlickiego nosiły również nieistniejące Zakłady Przemysłu Wełnianego "NORBELANA" w Łodzi. Od 1947 do 1948 jego imię nosił również Dzielnicowy Komitet PPS w Państwowych Zakładach Przemysłu Bawełnianego Nr 1 w Łodzi.

Ważniejsze prace

• Proletariat, Warszawa 1947
• Wybór przemówień i artykułów z lat 1918-1939, oprac. J. Tomicki, Warszawa 1964
• Muszą zamilknąć spory na lewicy. Wybór pism, wstęp i wybór J. Tomickiego, Warszawa 1980