Roman Wilhelmi

Roman Zdzisław Wilhelmi (ur. 6 czerwca 1936 w Poznaniu, zm. 3 listopada 1991 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy.

Urodził się 6 czerwca 1936 roku jako dziecko (najstarszy syn) Zdzisława i Stefanii Wilhelmich. Miał dwóch młodszych braci - Eugeniusza i Adama. Absolwent PWST w Warszawie (1958). Aktor teatrów warszawskich (m.in. w latach 1958-1982 Teatru Ateneum), licznych pierwszoplanowych ról filmowych (Czterej pancerni i pies, Zaklęte rewiry, Kariera Nikodema Dyzmy), często charyzmatycznych. Grane przez niego postacie były charakterystyczne, co w dużej mierze należy przypisywać właśnie jego osobowości. Znakomicie dawał sobie radę w różnych gatunkach filmowych od debiutanckiego kina historycznego, poprzez dramat (Bez znieczulenia, 1979), akcję (Prywatne śledztwo), po komedię (Kariera Nikodema Dyzmy, Alternatywy 4). Zmarł na raka wątroby. Został pochowany na cmentarzu wilanowskim w Warszawie.

Pierwszy związek małżeński zawarł z Danutą, późniejszą dziennikarką. Drugie małżeństwo zawarł z Mariką Kollar - węgierską tłumaczką, z tego związku pochodzi syn Rafał (ur. 1970). Po rozwodzie trudna sytuacja Mariki zmusiła ją do emigracji z synem do Austrii.

Nagrody

• 1967
  • nagroda zespołowa dla realizatorów i wykonawców serialu Czterej pancerni i pies
• 1975
  • nagroda aktorska za rolę w filmie Zaklęte rewiry (2. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku)
• 1979
  • nagroda za rolę w spektaklu Teatru TV Czarownice z Salem (II Festiwal Teatrów Telewizyjnych Olsztyn)
  • nagroda za rolę McMurphy'ego w Lot nad kukułczym gniazdem (XIX Kaliskie Spotkanie Teatralne Kalisz)
• 1980
  • główna nagroda zespołowa w przeglądzie sztuk telewizyjnych za rolę w spektaklu Czarownice z Salem (XX Kaliskie Spotkanie Teatralne Kalisz)
  • nagroda komitetu ds. RTV I stopnia za rolę w serialu Kariera Nikodema Dyzmy
  • nagroda aktorska za rolę w filmie Ćma (7. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku)
• 1981
  • Złoty Ekran za osiągnięcie artystyczne w dziedzinie aktorstwa telewizyjnego ze szczególnym uwzględnieniem ról w serialu Kariera Nikodema Dyzmy i w spektaklu Proces
  • medal za najlepszą rolę męską oraz nagroda dziennikarzy radzieckich z APN "Nowosti" za rolę w filmie Ćma (XII Międzynarodowy Festiwal Filmowy Moskwa)
• 1982
  • nagroda za najlepszą rolę męską w filmie Wojna światów – następne stulecie (Międzynarodowy Festiwal Filmowy "Imafic '81" Madryt)
  • nagroda za najlepszą rolę męską w filmie Wojna światów – następne stulecie (Festiwal Filmów Fantastycznych Triest)
• 1983
  • nagroda zespołowa Wydziału Kultury UW oraz Puchar Stoczni Szczecińskiej za rolę w spektaklu Dwoje na huśtawce (Szczeciński Tydzień Teatralny)

Role filmowe        

tytuł reżyser rola

1. Eroica, 1957 Andrzej Munk Powstaniec

2. Krzyżacy, 1960 Aleksander Ford Kniaź Jamont

3. Dziś w nocy umrze miasto, 1961 Jan Rybkowski Francuz Pierre

4. Wielka, większa i największa, 1962 Anna Sokołowska mieszkaniec planety układu Vega

5. Wiano, 1963 Jan Łomnicki Staszek Stosina

6. Czterej pancerni i pies, serial TV 1966 Konrad Nałęcki Olgierd Jarosz

7. Mąż pod łóżkiem, cykl: Komedie pod łóżkiem, 1967 Stanisław Różewicz młodzieniec spod łóżka

8. Westerplatte, 1967 Stanisław Różewicz mat Franciszek Bartoszak

9. Do przerwy 0:1, 1969 Stanisław Jędryka Romek Wawrzusiak

10. Paragon gola, 1969 Stanisław Jędryka Romek Wawrzusiak

11. Wakacje z duchami, 1969 Stanisław Jędryka Grzegorz Otowicz, naukowiec

12. Nagrody i odznaczenia, 1973 Jan Łomnicki Kapitan Szpak

13. Stawiam na Tolka Banana, 1973 Stanisław Jędryka Wacek

14. S.O.S. (serial telewizyjny) (1974) Janusz Morgenstern Andrzej Schmidt

15. Dzieje grzechu, 1975 Walerian Borowczyk Antoni Pochroń

16. Zaklęte rewiry, 1975 Janusz Majewski Robert Fornalski

17. Mistrz zawsze traci cykl: Parada oszustów, 1976 Grzegorz Lasota Brassieur, mieszkaniec Labriet

18. Zaklęty dwór, serial TV, 1976 Antoni Krauze Starościc Mikołaj Żwirski

19. Lalka, serial TV, 1977 Ryszard Ber Kazio Starski

20. Sam na sam, 1977 Andrzej Kostenko Bogdan – ginekolog

21. Sprawa Gorgonowej, 1977 Janusz Majewski inżynier Zaremba

22. Tajny detektyw, film TV, cykl: Parada oszustów, 1977 Grzegorz Lasota Władysław Trzpil, złodziej

23. Jaguar 1936, film TV, cykl: Parada oszustów, 1977 Grzegorz Lasota Recepcjonista

24. Bez znieczulenia, 1978 Andrzej Wajda Broński

25. Zielona miłość, serial TV, 1978 Stanisław Jędryka Błażej Morawiecki sekret. Partii

26. Aria dla atlety, 1979 Filip Bajon Bolcio Rogalski

27. Kariera Nikodema Dyzmy, 1979 Jan Rybkowski Nikodem Dyzma

28. Ćma, 1980 Tomasz Zygadło dziennikarz Jan

29. Mniejsze niebo, 1980 Janusz Morgenstern Artur Gunter

30. Okolice spokojnego morza, 1981 Zbigniew Kuźmiński Kpt Roman Markowski

31. Wojna światów – następne stulecie, 1981 Piotr Szulkin Iron Idem

32. Odwet, 1982 Tomasz Zygadło inżynier Świdrycki

33. Zapach psiej sierści, 1982 Jan Batory Paweł

34. Alternatywy 4, serial TV, 1983 Stanisław Bareja Stanisław Anioł

35. Widziadło, 1983 Marek Nowicki Piotr Strumiński

36. Jesienią o szczęściu, film TV, 1985 Stanisław Jędryka Jan Grabowski reżyser filmowy

37. Pan W., film TV, 1985 Krzysztof Gruber Szef

38. Prywatne śledztwo, 1986 Wojciech Wójcik Rafał Skonecki

39. Rykowisko, 1986 Grzegorz Skurski Wiktor Szałaj

40. Klątwa Doliny Węży, 1987 Marek Piestrak Traven

41. Zad wielkiego wieloryba, 1987 Mariusz Treliński Fryzjer

42. La note bleue (Błękitna nuta), 1987 Andrzej Żuławski Adalbert Grzymała

43. Kolacja na cztery ręce, 1990 Kazimierz Kutz Jerzy Fryderyk Händel

Role teatralne

 autor, teatr, data premiery reżyser rola

1. Jean Anouilh Skowronek, Sala kongresowa PKiN, Warszawa 24.09.1956 Czesław Szpakowicz Brat

2. Molier Lekarz mimo woli, Teatr Ateneum, Warszawa 01.10.1958 Jerzy Rakowiecki Leader

3. Franz Kafka Proces, Teatr Ateneum, Warszawa 06.12.1958 Jan Kulczyński Willem: Głos w głębi mieszkania

4. Tennessee Williams Tramwaj zwany pożądaniem, Teatr Ateneum, Warszawa 12.01.1959 Aleksander Bardini Stanley

5. William Szekspir Sen nocy letniej, Teatr Ateneum, Warszawa 28.04.1959 Aleksander Bardini Demetriusz

6. Juliusz Słowacki Lilla Weneda, Teatr Ateneum, Warszawa 16.07.1959 Jan Kulczyński Lech

7. Tymoteusz Karpowicz Studnia, Teatr Ateneum, Warszawa 30.01.1960 Jan Kulczyński I Milicjant

8. William Szekspir Król Henryk IV, Teatr Ateneum, Warszawa 04.03.1960 Aleksander Bardini Gadschill

9. W. Siemion, E. Brzozowska Ballady i fraszki, Teatr Ateneum, Warszawa 07.05.1960 Wojciech Siemion Rycerz

10. William Saroyan Zabawa jak nigdy, Teatr Ateneum, Warszawa 15.06.1960 Aleksander Bardini Pijak

11. Ariano Suassuna Testament psa, Teatr Ateneum, Warszawa 14.09.1960 Konrad Swinarski Severino

12. William Szekspir Ryszard III, Teatr Ateneum, Warszawa 17.10.1960 Jacek Woszczerowicz Ksiądz;Morderca Walter Herbert

13. Leon Schiller Kram z piosenkami, Teatr Ateneum, Warszawa 25.02.1961 Barbara Fijewska Pasterz; zakonnik; Dworzanin

14. Jean-Paul Sartre Więźniowie z Altony, Teatr Ateneum, Warszawa 07.10.1961 Janusz Warmiński Feldfebel Heinrich

15. Jean Genet Murzyni, Teatr Ateneum, Warszawa 02.12.1961 Zygmunt Hübner Wioska

16. Krzysztof Choiński Krucjata, Teatr Ateneum, Warszawa 24.03.1962 Jan Bratkowski Achilles

17. Stanisław Grochowiak Partita na instrument drewniany, Teatr Ateneum, Warszawa 01.05.1962 Zdzisław Tobiasz Żołnierz

18. Janusz Krasiński Kwatery, Teatr Ateneum, Warszawa 01.05.1962 Zdzisław Tobiasz Igła

19. Max Frisch Andorra, Teatr Ateneum, Warszawa 02.05.1962 Janusz Warmiński Żołnierz andorrański

20. William Faulkner Requiem dla zakonnicy, Teatr Ateneum, Warszawa 23.06.1962 Jerzy Markuszewski Peter

21. John Whiting Demony, Teatr Ateneum, Warszawa 02.03.1963 Andrzej Wajda De Conde

22. Ryszard Smożewski Pięć pytań i nic więcej, Teatr Ateneum, Warszawa 01.05.1963 Jan Biczycki Aktor B; Gaduła i in.

23. Krzysztof Choiński Nocna opowieść, Teatr Ateneum, Warszawa 07.03.1964 Janusz Warmiński Zezowaty

24. Agnieszka Osiecka Niech no tylko zakwitną jabłonie, Teatr Ateneum, Warszawa 16.06.1964 Jan Biczycki inżynier Metropolitaine

25. Maciej Zenon Bordowicz Idący o poranku, Teatr Ateneum, Warszawa 16.01.1965 Kazimierz Dejmek Cudny

26. Witold Wandurski Śmierć na gruszy, Teatr Ateneum, Warszawa 04.06.1966 Józef Szajna Pan w żakiecie

27. Arthur Miller Incydent w Vichy, Teatr Ateneum, Warszawa 12.10.1966 Janusz Warmiński Major

28. Izaak Babel Zmierzch, Teatr Ateneum, Warszawa 12.10.1966 Bohdan Korzeniewski Lowka Krzyk

29. Peter Weiss Męczeństwo i śmierć Jeana Paula Marata, przedstawione przez zespół aktorski przytułku w Charenton pod kierunkiem pana De Sade, Teatr Ateneum, Warszawa 10.06.1967 Konrad Swinarski Duperret

30. Leon Kruczkowski Niemcy, Teatr Ateneum, Warszawa 20.10.1967 Janusz Warmiński Willi

31. Harold Pinter Dozorca, Teatr Ateneum, Warszawa 13.05.1968 Jacek Woszczerowicz Nick

32. Aleksander Fredro Dyliżans, Teatr Ateneum, Warszawa 18.05.1968 Jerzy Goliński Pułkownik Ludmir

33. Stanisław Ignacy Witkiewicz Sonata Belzebuba, Teatr Ateneum, Warszawa 14.06.1969 Wanda Laskowska Hieronim Sakalyi

34. Andrzej Trzebiński Aby podnieść różę, Teatr Ateneum, Warszawa 17.02.1970 Janusz Warmiński Deromur Ilfare

35. Ernest Bryll Kurdesz, Teatr Ateneum, Warszawa 11.06.1970 Janusz Warmiński Duraś

36. Henryk Ibsen Peer Gynt, Teatr Ateneum, Warszawa 28.08.1970 Maciej Prus Peer Gynt

37. Fiodor Dostojewski Biesy, Teatr Ateneum, Warszawa 13.03.1971 Janusz Warmiński Fideka

38. Samuel Beckett Czekając na Godota, Teatr Ateneum, Warszawa 27.04.1971 Maciej Prus Pozzo

39. Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy, Teatr Ateneum, Warszawa 12.08.1971 Maciej Prus Prokurator Scurvy

40. Fryderyk Schiller Don Carlos, Teatr Ateneum, Warszawa 15.01.1972 Maciej Prus Markiz Posa

41. Arnold Wesker Kuchnia, Teatr Ateneum, Warszawa 15.04.1972 Janusz Warmiński Peter

42. Maksym Gorki Na dnie, Teatr Ateneum, Warszawa 11.10.1972 Jan Świderski Waśka Piepieł

43. Stanisław Ignacy Witkiewicz Gyubal Wahazar, Teatr Ateneum, Warszawa 06.01.1973 Maciej Prus Józef Rypmann

44. Tadeusz Peiper Skoro go nie ma, Teatr Ateneum, Warszawa 06.01.1973 Janusz Warmiński Przyw

45. Andrzej Kondratiuk Kogel-mogel, Zielona Góra 1974 Andrzej Kondratiuk Mąż

46. Christopher Marlowe Tragiczne dzieje Doktora Fausta, Teatr Ateneum, Warszawa 26.04.1975 Maciej Prus Mefistofeles

47. Ödön von Horváth A miłość nigdy się nie kończy, Teatr Ateneum, Warszawa 01.08.1976 Janusz Warmiński Karol

48. August Strindberg Panna Julia, Teatr Stara Prochownia, Warszawa 1977 Bohdan Korzeniewski Jean

49. Wasilij Szukszyn Ludzie energiczni, Teatr Ateneum, Warszawa 05.02.1977 Zdzisław Tobiasz Aristarch Pietrowicz Kuzkin

50. Michał Markowski Prywatne życie Piotrusia Pana, Teatr Ateneum, Warszawa 13.02.1977 Joanna Sienkiewicz Piotruś Pan

51. Dale Wasserman Lot nad kukułczym gniazdem, Teatr Powszechny, Warszawa 30.06.1977 Zbigniew Hübner Randle Patrick McMurphy

52. Stanisław Ignacy Witkiewicz Oni, Teatr Ateneum, Warszawa 20.05.1978 Piotr Paradowski Pan Kalikst Bałandaszek

53. Stanisław Wyspiański Tryptyk listopadowy, Teatr Ateneum, Warszawa 23.12.1978 Janusz Warmiński Wielki Książę Konstanty

54. Athol Fugard Wyspa, Teatr Ateneum, Warszawa 07.05.1979 Maciej Domański Winston

55. Bertolt Brecht Opera za 3 grosze, Teatr Ateneum, Warszawa 23.02.1980 Ryszard Peryt Mackie Majcher

56. Georg Büchner Śmierć Dantona, Teatr Ateneum, Warszawa 27.11.1982 Kazimierz Kutz Danton

57. William Gibson Dwoje na huśtawce, Scena na piętrze, Poznań 19.02.1983 Kazimierz Kutz Jerry

58. Edward Albee Kto się boi Wirginii Woolf, Teatr Scena Prezentacje, Warszawa 08.02.1986 Romuald Szejd George

59. Christopher Marlowe Edward II, Teatr Nowy, Warszawa 06.09.1986 Maciej Prus Edward II

60. Fiodor Dostojewski Diabeł, Teatr Nowy, Warszawa 09.10.1987 Wojciech Szulczyński Paweł Smierdiakow

61. Sławomir Mrożek Emigranci, Scena na piętrze, Poznań 1987 Krzysztof Zaleski xx

62. Anton Czechow Niedźwiedź, Teatr Scena Prezentacje, Warszawa 21.03.1988 Romuald Szejd Smirnow

63. Johann Wolfgang Goethe Faust, Teatr Nowy, Warszawa 19.04.1989 Bohdan Cybulski Goethe; Faust

64. Witold Gombrowicz Ślub, Teatr Rozmaitości, Warszawa 16.02.1991 Wojciech Szulczyński Ojciec

65. Ken Hughes Mały światek Sammy Lee, Scena na Piętrze, Poznań 1991 Zdzisław Wardejn Sammy

Polski dubbing

• 1989: Dwunastu gniewnych ludzi jako Ławnik 1
• 1985: Królowie przeklęci jako Robert d'Artois
• 1983: Straszydła jako Belzebud
• 1976: Pogoda dla bogaczy jako Falconetti
• 1976: Ja, Klaudiusz jako Tyberiusz
• 1965: Wątła nić jako Alan Newell
• 1951: Alicja w Krainie Czarów jako Pan Gąsienica

Upamiętnienie

    Pomnik Romana Wilhelmiego w Poznaniu

• cykliczne Dni Romana Wilhelmiego w Poznaniu
• tablica pamiątkowa poświęcona Romanowi Wilhelmiemu na frontonie Sceny na Piętrze w Poznaniu (odsłonięta 3 listopada 2008),
• Skwer Romana Wilhelmiego w Poznaniu, w obrębie Starego Miasta (uroczystość nadania imienia miała miejsce 6 czerwca 2011),
• Pomnik Romana Wilhelmiego w Poznaniu (odsłonięty 3 listopada 2012)
• tablica pamiątkowa poświęcona Romanowi Wilhelmiemu na budynku przy ul. Sikorskiego 1 (miejsce jego urodzenia) w Poznaniu (odsłonięta 1 grudnia 2012)