Tadeusz Fijewski

Tadeusz Fijewski (ur. 14 lipca 1911 w Warszawie, zm. 12 listopada 1978 tamże) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny oraz radiowy.

Urodził się i wychował na warszawskim Powiślu; miał dziesięcioro rodzeństwa, a w domu panowała bieda. Był synem Wacława (malarza pokojowego) i Marianny z Lubańskich (pochodził z robotniczego Powiśla, rodzina Fijewskich nie mogła więc legitymować się tradycjami artystycznymi. Niemniej, zarówno siostra Barbara Fijewska, jak i brat Włodzimierz Fijewski także związali swoje losy z teatrem).

Zadebiutował w 1921 jako statysta w Chorym z urojenia Moliera, w Teatrze Polskim w Warszawie, kierowanym przez jego założyciela Arnolda Szyfmana. Aktorem Teatru Polskiego był następnie aż do śmierci w 1978. Po debiucie występował w spektaklach amatorskich i przedstawieniach dla dzieci, a od 1927 również w filmie. Na ekranie zadebiutował jako szesnastoletni laureat konkursu zorganizowanego przez dziennik „ABC” w filmie Zew morza w reż. Henryka Szaro, wcielając się w rolę dziesięcioletniego Stacha.

W 1927, po nieudanym podejściu do aktorskiego egzaminu eksternistycznego, podjął przerwaną naukę w gimnazjum, nadal występując na scenie i w filmach. W 1936 ukończył Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie. Po studiach aktorskich grał w objazdowym Teatrze dla Dzieci „Płomyku” i „Płomyczku”. Do września 1939 był związany ponadto z warszawskimi scenami Teatru Malickiej i Teatru Ateneum oraz teatrem w Sosnowcu.

Po wybuchu II wojny światowej zgłosił się do Wojska Polskiego, ale do służby nie został powołany. W czasie wojny był więźniem obozów koncentracyjnych Oranienburg i Dachau. Po uwolnieniu z obozów w 1941 pracował w warszawskich barach, współpracował z AK. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, a po jego upadku był więziony w obozach jenieckich na terenie III Rzeszy. Po wyjściu na wolność był aktorem teatru powstańczego BIiP AK (1944) Leona Schillera oraz członkiem zespołu estradowego stworzonego przez Kazimierza Krukowskiego, który występował w polskich obozach na terenie okupowanych Niemiec.

W 1945 powrócił do Polski. Występował na deskach teatrów w Toruniu, Łodzi i Warszawie. Aktor teatrów warszawskich: Nowego (1947–1949), Narodowego (1949–1954), Współczesnego (1954–1968) i Polskiego (1968–1978).

Wystąpił w ponad 50 filmach. Występował w radiowej powieści Matysiakowie oraz w radiowym Teatrze Eterek Jeremiego Przybory w roli Mundzia, syna wdowy Eufemii, granej przez Irenę Kwiatkowską.

W pamięci widzów pozostaje jako Rzecki w Lalce Wojciecha Hasa oraz Kuba w Chłopach Jana Rybkowskiego i stary Czereśniak w serialu telewizyjnym Czterej pancerni i pies w reż. Konrada Nałęckiego.

Jego żoną była Helena Makowska-Fijewska. Został pochowany wraz z żoną w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Skwer znajdujący się u zbiegu ulicy Topiel i ulicy Zajęczej na Powiślu w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy nosi imię rodzeństwa Tadeusza, Marii, Barbary i Włodzimierza Fijewskich. Imieniem Tadeusza Fijewskiego nazwano również ulicę w Katowicach:(50°10′44,83″N 18°56′30,57″E)

Role teatralne (wybór)

• Sezon 1945/46 – Teatr Ziemi Pomorskiej w Toruniu (dyr. Wilam Horzyca)

• Sen nocy letniej Williama Szekspira – Dudka • Major Barbara – Adolf Ciusins • Szczęśliwe dni – Bernard Gassin

• Sezon 1946/47 – Teatr Wojska Polskiego w Łodzi (dyr. Leon Schiller)

• Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale Wojciecha Bogusławskiego – Świstos

• Sezon 1947/48 i 1948/49 – Teatr Nowy w Warszawie (dyr. Marian Meller)

• Wesele Figara Pierre’a de Beaumarchaisa – Don Guzman Gąska (1947) • Rewizor Nikołaja Gogola – Piotr Iwanowicz Bobczyński (1947) • Słomkowy kapelusz Eugene’a Labiche’a – Bobin (1948) • Zemsta nietoperza Johanna Straussa – Książę Gigi (1949)

• Sezon 1949/50 – 1955/56 – Teatr Narodowy w Warszawie

• Jegor Bałyczow i inni Maksyma Gorkiego w reż. Władysława Krasnowieckiego (1949) • Sułkowski Stefana Żeromskiego – Zalesiak (1951) • Rewizor Nikołaja Gogola – Chlestakow (1952) • Bobrowe futro Gerharta Hauptmanna – Krueger (1953) • Niemcy Leona Kruczkowskiego – Juryś (1955)

• Sezon 1954/55 – 1967/68 – Teatr Współczesny w Warszawie

• Czekając na Godota Samuela Becketta – Gogo (1957) • Historia fryzjera Vasco Georges’a Schehade’a – Cezar (1961) • Kariera Artura Ui Bertolta Brechta – Fish (1962) • Trzy siostry Antona Czechowa – Fierapont (1963) • Dożywocie Aleksandra Fredry – Twardosz (1963) • Androkles i lew George’a Bernarda Shawa – Androkles (1964) • Tango Sławomira Mrożka – Wuj Eugeniusz (1965) • Dwa teatry Jerzego Szaniawskiego – Ojciec (1968)

• Sezon 1968/69 – 1977/78 – Teatr Polski w Warszawie

• Martwe dusze Nikołaja Gogola – Pluszkin (1969) • Szkoła żon Wojciecha Bogusławskiego – Anzelm (1969) • Intryga i miłość Friedricha Schillera – Miller (1969) • Cymbelin Williama Szekspira – Cymbelin (1970) • Chłopcy Stanisława Grochowiaka – Kalmita (1970) • Pan Benet Aleksandra Fredry – Pan Benet (1975) • Pigmalion George’a Bernarda Shawa – Alfred Doolittle (1975) • Maria Stuart Friedrich Schiller – George Talbot (1976)  

Filmografia

Filmy (lata 1927–1939)

• 1927 – Zew morza jako Stach w wieku dziecięcym
• 1928 – Przedwiośnie, film nie zachował się
• 1928 – Dzikuska, film nie zachował się
• 1928 – Kropka nad i jako chłopiec sierota
• 1929 – Ponad śnieg jako Felek
• 1929 – Pod banderą miłości jako kadet szkoły morskiej, film nie zachował się
• 1929 – Mocny człowiek
• 1930 – Uroda życia jako uczeń
• 1932 – Legion ulicy jako Władek
• 1933 – 10% dla mnie jako boy hotelowy
• 1933 – Prokurator Alicja Horn jako gazeciarz
• 1934 – Córka generała Pankratowa jako skazany rewolucjonista
• 1934 – Młody las jako uczeń
• 1935 – Nie miała baba kłopotu
• 1935 – Dwie Joasie jako goniec Antoś
• 1936 – Tajemnica panny Brinx jako steward
• 1937 – Trójka hultajska jako najstarszy syn Wyciora
• 1938 – Florian jako Gaweł, wnuk Wereszczyńskiego
• 1938 – Paweł i Gaweł jako Stefek, pracownik Pawła
• 1939 – Kłamstwo Krystyny jako goniec

Filmy (po 1945)

• 1946 – W chłopskie ręce jako Józiek, pomocnik Witolda Patyka
• 1948 – Ulica Graniczna jako Bronek Cieplikowski i fryzjer strzygący Kuśmiraka (dwie role)
• 1953 – Trudna miłość jako Biedronka
• 1954 – Pod gwiazdą frygijską jako dorożkarz
• 1954 – Pokolenie jako niemiecki wartownik w tartaku
• 1956 – Nikodem Dyzma jako nadinspektor Jarec
• 1957 – Kapelusz pana Anatola jako Anatol Ryszard Kowalski, kasjer w PZU
• 1957 – Pętla jako Władek, alkoholik w barze „Pod Orłem”
• 1958 – Kalosze szczęścia jako Hipek Michalak, pomocnik fotografa
• 1958 – Pan Anatol szuka miliona jako Anatol Kowalski, kasjer
• 1958 – Żołnierz królowej Madagaskaru jako Saturnin Mazurkiewicz
• 1959 – Inspekcja pana Anatola jako Anatol Kowalski
• 1961 – Złoto jako Edzio, puzonista
• 1962 – Czarne skrzydła jako Falkiewicz, geometra
• 1962 – Dom bez okien jako clown Jankowski
• 1964 – Pierwszy dzień wolności jako doktor Rhode, ojciec Ingi, Luzzi i Lorchen
• 1965 – Człowiek z kwiatem w ustach jako spóźniony letnik
• 1965 – Lenin w Polsce jako pisarz więzienny w Nowym Targu
• 1965 – Trzy kroki po ziemi jako notabl Majchrowski (w noweli Dzień urodzin)
• 1967 – Katarynka jako pan Tomasz
• 1967 – Ojciec jako Hipolit Dymek, woźnica
• 1968 – Lalka jako Ignacy Rzecki
• 1969 – Księżyc jako Pietruchow
• 1971 – Kamizelka jako doktor
• 1971 – Na przełaj jako ojciec
• 1973 – Chłopi jako Kuba Socha, parobek Macieja Boryny (cz. 1. Boryna)
• 1974 – Wiosna panie sierżancie jako Wyderko
• 1975 – Kazimierz Wielki jako Nanker, biskup krakowski i wrocławski
• 1975 – Noce i dnie jako Łuczak, chłop w Serbinowie
• 1979 – Pełnia jako dziadek Foton (ostatnia rola Fijewskiego, produkcje filmu zakończono już po jego śmierci)

Seriale telewizyjne

• 1965–1969 – Czterej pancerni i pies jako stary Czereśniak, ojciec Tomka (odc. 2. Psi pazur, odc. 9. Zamiana i odc. 21. Dom)
• 1971–1972 – Chłopi jako Kuba Socha, parobek Macieja Boryny (odc. 1. Boryna, odc. 2. Jarmark, odc. 3. Zrękowiny i od. 4. Wesele)
• 1977 – Noce i dnie jako Łuczak, chłop w Serbinowie (odc. 2. Piotruś i Teresa, odc. 3. Babcia, odc. 4. Wieczne zmartwienia, odc. 6. Miłość, odc. 7. Wiatr w oczy i odc. 10. Rodzimy się, umieramy, a życia wciąż wystarcza...)

Odznaczenia i nagrody

• Złoty Krzyż Zasługi (1955)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
• Order Sztandaru Pracy II klasy (1970)
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za rolę Wojciecha Grzelaka w radiowej powieści Matysiakowie (1958)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za całokształt pracy aktorskiej w teatrze i w filmie (1967)
• „Złoty Ekran” – nagroda tygodnika „Ekran” za rolę Hipolita Dymka w filmie Ojciec w reż. Jerzego Hoffmana (1968)
• Nagroda na VII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Panamie za rolę Ignacego Rzeckiego w filmie Lalka w reż. Wojciecha Hasa (1969)
• Nagroda na XII Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę Kalmity w spektaklu Chłopcy Stanisława Grochowiaka w Teatrze Polskim w Warszawie (1971)