Władysław Żeleński

Władysław Żeleński (ur. 11 lipca 1903 w Parchaczu, zm. 25 czerwca 2006 w Paryżu) – polski prawnik, historyk i publicysta, mieszkający we Francji od zakończenia II wojny światowej.

Syn Stanisława Gabriela Żeleńskiego (brata Tadeusza Boya-Żeleńskiego) i Izabelli z Madeyskich. Wnuk kompozytora Władysława Żeleńskiego. Początkowo mieszkał w Krakowie, potem studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie. Przed II wojną światową był prokuratorem w warszawskim Sądzie Okręgowym. W 1935 r. był współoskarżycielem w procesie o zabójstwo ministra spraw wewnętrznych II Rzeczypospolitej płk. Bronisława Pierackiego.

Od września 1939 r. podchorąży w Armii Polskiej we Francji. W 1940 r.walczył w Lotaryngii i Wogezach. Awansował do stopnia porucznika, internowany w Szwajcarii. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Paryżu.

Działał społecznie, wraz z żoną, Marią Adelą Żeleńską z d. Bohomolec (1897-1997, m.in. tłumaczką literatury polskiej na j. francuski) w Towarzystwie Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji, dzięki niemu odrestaurowano wiele grobów na różnych cmentarzach francuskich (zwłaszcza na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency). Był także działaczem Stowarzyszenia polskich Kombatantów.

Wieloletni współpracownik paryskiej "Kultury" i wydawanych przez Jerzego Giedroycia Zeszytów Historycznych. Jego archiwum znajduje się obecnie w Archiwum Emigracji Biblioteki UMK w Toruniu, Archiwum Akt Nowych w Warszawie i Instytucie im. J. Piłsudskiego w Londynie, a część swojej biblioteki przekazał Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu, (1200 egz. książek i czasopism, gł. poloników wydawców emigracyjnych).

Był bratankiem Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Jego wypowiedzi o Boyu emitowane były m.in. w filmie dokumentalnym pt. Biografie – Tadeusz Boy-Żeleński (Polska 1993; Scenariusz: Tomasz Kamiński). To on właśnie, jak sam uważał, po wybuchu II wojny światowej zaproponował Boyowi wyjazd na wschód, mimo woli przyczyniając się w ten sposób do śmierci pisarza w 1941 r. – jednego z profesorów polskich wyższych uczelni i ich rodzin, zabitych przez Niemców we Lwowie w lipcu 1941 r. W latach 70. opublikował szereg artykułów w londyńskich "Wiadomościach" na temat tej zbrodni. W niemieckim piśmie "Die Welt" sprostował informację, jakoby mord dokonany na profesorach (w tym na Boyu) był na tle rasowym, (tj. że zamordowani mieliby być Żydami). W latach 90. złożył w Archiwum Akt Nowych nieznane dotychczas dokumenty procesowe niemieckich organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, dotyczące zabójstwa, dzięki czemu 25 lutego 2003 w oddziale IPN w Rzeszowie podjęto ponownie, umorzone wcześniej (w 1969 r.) śledztwo w tej sprawie.

Został pochowany 30 czerwca 2006 r. na cmentarzu w Montmorency (Francja).