Założono Muzeum Narodowe w Warszawie

Muzeum Narodowe w Warszawie gromadzi zbiory sztuki starożytnej (egipskiej, greckiej, rzymskiej), malarstwa polskiego od XIII wieku, a także galerię malarstwa obcego (włoskie, francuskie, holenderskie, niemieckie i rosyjskie), zbiory numizmatyczne i rzemiosła artystycznego.

Modernistyczny gmach Muzeum Narodowego w Warszawie wzniesiono w latach 1927–1938 według projektu Tadeusza Tołwińskiego; od 1933 skrzydło wschodnie zajmuje Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

W wyniku niemieckiej grabieży polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej Muzeum Narodowe w Warszawie utraciło ogromną część zbiorów, m.in. 99% numizmatów, 100% zegarów, 80% wyrobów złotniczych i jubilerskich, 63% tkanin, 60% mebli, 70% opraw, ksiąg i superekslibrisów królewskich.

Muzeum Narodowe w Warszawie znacjonalizowano w 1945.

Historia Muzeum Narodowego w Warszawie sięga roku 1862, kiedy to 20 maja uchwalona została Ustawa o Wychowaniu Publicznym w Królestwie Polskim i powołane, obok Szkoły Głównej, Szkoły Sztuk Pięknych i Biblioteki Głównej, Muzeum Sztuk Pięknych. Do 1916 roku mieściło się ono w jednym budynku ze Szkołą Sztuk Pięknych. Podwalinę zbiorów Muzeum stanowiły obrazy olejne ze zbioru Szkoły Sztuk Pięknych oraz ryciny Biblioteki Rządowej i Szkoły Sztuk Pięknych. Od tego czasu kolekcja stopniowo się powiększała. W pierwszym okresie swej działalności Muzeum zawierało przede wszystkim dzieła malarzy zagranicznych, obrazy polskich artystów przechowywało zaś Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Pierwszym dyrektorem Muzeum został Justynian Karnicki i sprawował on tę funkcję do roku 1876.

Za czasów drugiego dyrektora, Cypriana Lachnickiego (1876-1906), ranga Muzeum znacznie wzrosła. Dzięki polityce Lachnickiego, Muzeum przyznane zostało pomieszczenie w Domu Neprosów, gdzie otwarto Galerię Obrazów. Wystawiona na niej część kolekcji Muzeum, dzięki temu, że stała się dostępna dla wszystkich, spowodowała powszechne zainteresowanie sprawami instytucji. Muzeum skorzystało na tym dwojako. Po pierwsze, znaleźli się ofiarodawcy, którzy przekazali do niego całe swoje kolekcje: wytworów sztuki zdobniczej, numizmatów, pamiątki po znanych artystach oraz ich spuściznę.

W 1916 roku Muzeum przejęło miasto. Nazwa: Muzeum Sztuk Pięknych zastąpiona została nazwą: Muzeum Narodowe, mieszczącą w sobie ideę znacznie donioślejszą od poprzedniej, mianowicie gromadzenie zbiorów zarówno polskich, jak i zagranicznych w sposób planowy. Tym sposobem w niedługim czasie zawartość Muzeum znacznie się powiększyła, liczba jego działów wzrosła do dziewiętnastu, a kolekcje obejmowały wszelkie możliwe dziedziny – od sztuki po wojsko.

W 1926 roku powrócono do sprawy związanej z wybudowaniem nowego gmachu Muzeum Narodowego, odsuniętej na dalszy plan wraz z wybuchem I wojny światowej. Postanowiono zagospodarować wykupiony wcześniej, w 1912 roku, plac mieszczący się przy Alei 3 Maja i wykorzystać w tym celu projekt Tadeusza Tołwińskiego i Antoniego Dygata. Budowa trwała do roku 1938, już wcześniej jednak w gotowych częściach nowo powstałego Muzeum otwierano kolejne działy, w 1932 dając publiczności dostęp do zbiorów Galerii Zdobniczej.

Dyrektorem Muzeum w ciągu dwudziestu lat 1916-1936 był Bronisław Gembarzewski – muzeolog i historyk wojskowości (od 1920 – także dyrektor Muzeum Wojska Polskiego). Lata trzydzieste przyniosły zmianę na stanowisku dyrektora Muzeum, kiedy to w roku 1936, na 47 lat (do roku 1982 – z przerwą w czasie II wojny światowej), na stanowisku tym zasiadł Stanisław Lorentz, wnosząc wiele inicjatywy i sprawną polityką czyniąc Muzeum Narodowe jedną z najnowocześniejszych placówek tego typu.

Okres II wojny światowej był dla Muzeum tak samo tragiczny, jak i dla całej Warszawy. Część eksponatów uległo zniszczeniu, większość z nich jednak uratowano dzięki wysiłkowi pracowników Muzeum, chroniących nie tylko jego zbiory, ale także innych instytucji: wnętrza Zamku Królewskiego czy Łazienek, kolekcje innych instytucji czy osób prywatnych. Walka z oprawcą trwała nawet wtedy, gdy Muzeum przemianowano na Museum der Stadt Warschau, a polegała ona na dokumentowaniu wywożonych do Rzeszy zbiorów, by po wojnie móc starać się je odzyskać.

7 maja 1945 roku Muzeum z powrotem trafiło pod polską opiekę i przyjęło dawną nazwę, a Stanisław Lorentz zaczął prowadzić skuteczne akcje: rewindykacyjną, dzięki której odzyskano nie tylko polskie zbiory, ale także i zbiory poniemieckie, oraz drugą, mającą na celu powiększenie zbiorów Muzeum, co w ciągu dziesięciu lat dało owoc czterokrotny w stosunku do stanu liczbowego obiektów muzealnych przed wybuchem wojny.

Na trwałe w historię Muzeum Narodowego wpisali się jego pracownicy, którzy wnieśli niebagatelny wkład w rozwój zarówno samej instytucji, jak i polskiej nauki. Należy do nich zwłaszcza prof.Michał Walicki, kurator Galerii Malarstwa Obcego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, znawca malarstwa holenderskiego XVII wieku i polskiego gotyku. W okresie okupacji niemieckiej uczestniczył konspiracji, zaś po wojnie w czasach represji komunistycznych został aresztowany i więziony w latach 1949–1953. Następnie: prof. Jan Białostocki, będący w latach 1956-1988 kustoszem Galerii Sztuki Obcej, inicjator pomysłu wydawania w 1960 roku kwartalnika Bulettin du Musée National de Varsovie, propagującego zbiory Muzeum i badania nad nimi prowadzone. Prof. Stefan Kozakiewicz, potem dr Agnieszka Morawińska i dr Krystyna Sroczyńska, pracownicy Galerii Malarstwa Polskiego, autorzy serii wystaw monograficznych malarzy działających w Polsce pomiędzy XVIII wiekiem a początkiem wieku XX. Najważniejszą postacią jest natomiast prof. Kazimierz Michałowski, który kierował w latach 50. i 60. archeologiczną wyprawą naukową, prowadzoną wraz z Polską Akademią Nauk i Uniwersytetem Warszawskim kolejno: na Krymie, w Egipcie, Sudanie, Syrii i na Cyprze. Najważniejszym, sensacyjnym wręcz, odkryciem było odnalezienie w Faras (Sudan) katedry z nubijskimi freskami, co stało się pretekstem do stworzenia Międzynarodowego Towarzystwa Badań Nubiologicznych, a w samym MNW w 1972 roku – Galerii Sztuki z Faras (połowa odnalezionych fresków została podarowana Muzeum, druga ich część została w Sudanie).

Nieustanne powiększanie zbiorów Muzeum spowodowało konieczność rozbudowania jego gmachu, co zostało wykonane w latach 1964-1972 na podstawie projektu Karola Golawskiego i Stefana Kozińskiego. W latach 1995-2007 Muzeum podane zostało gruntownym remontom i modernizacji, przeprowadzono reformę organizacyjną. W okresie kiedy dyrektorem ds naukowych była Dorota Folga-Januszewska a dyrektorem generalnym – Ferdynand B. Ruszczyc w Muzeum zorganizowano kilkadziesiąt wielkich międzynarodowych wystaw, zaś Muzeum pokazało swoje zbiory w postaci gościnnych wystaw w Musee d’Orsay i w Luwrze w Paryżu, w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu, w Muzeum Sztuk Pieknych Puszkina w Moskwie.

W 1995 roku muzea w Łowiczu i Krośniewicach, Muzeum Pałac w Wilanowie (obecnie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie) oraz Łazienki Królewskie w Warszawie, wcześniej oddziały Muzeum Narodowego, odłączyły się od niego i zaczęły funkcjonować jako samodzielne jednostki. W roku tym i w następnym przekształceniom uległa znów struktura organizacyjna działów merytorycznych Muzeum (17 działów) i zatwierdzona w marcu[1996 roku funkcjonuje tak do dziś.

Wraz z popularyzacją Internetu, uruchomiona została strona internetowa Muzeum Narodowego, na której uruchomiono funkcję wirtualnego zwiedzania gmachu MNW.

W lutym 2009 dyrektorem Muzeum Narodowego został prof. Piotr Piotrowski, a od 28 października 2010 funkcję tę sprawuje Agnieszka Morawińska.