Emil Pawel Jozef Gieysztor

Emil Gieysztor 1835-1888, (syn Stefana i Jozefy z d. Oskierko) - z majatku Zabieliszki na Litwie Kowienskiej. Ojciec, Stefan Gieysztor, byl sędzią granicznym guberni wileńskiej, pierwotnym właścicielem Zabieliszek pod Kiejdanami i innych dóbr. W czasie Powstania Styczniowego 1863 r Gieysztorowie przewozili dla powstańców broń, odzież, żywność, które zakopywano w omówionych miejscach. W wydrążonym dyszlu od wozu ukrywano dokumenty i pieniądze. Za to zostali aresztowani i wraz z synem Emilem wywiezieni na Syberię do Kunguru nad rzeką Sylwą w gubernii permskiej. Zona Emila, Jadwiga dobrowolnie podazyla z mezem na zeslanie. Dobra Gieysztorów uległy przymusowej konfiskacie i sprzedane za ¼ ceny, rosyjskiemu pułkownikowi.                           Pozostali trzej bracia, a synowie Stefana, walczyli w Powstaniu. Dwaj zginęli: Bolesław w wieku 25 lat, ranny w bitwie oddziału księdza Mackiewicza pod Rogowem n/Niewiażą w roku 1863 - ukrywany w chacie leśnika, wytropiony przez Kozaków, zasiekany został szablami w roku 1864. Józef w wieku 18 lat, walczył w partii Zygmunta Sierakowskiego-Dołęgi i zginął w bitwie pod Birżami (8.V.1863).

/W latach osiemdziesiątych XX w. muzykolodzy odnaleźli i zdeponowali u prof. Aleksandra Gieysztora długą pieśń, nieznanego autora, opisującą przebieg bitwy birżańskiej pod dowództwem gen. Z. Sierakowskiego-Dołęgi, informującą w jakich jej fazach ginęli kolejni powstańcy, wśród nich wymieniony jest Gieysztor wraz Okuliczem i Sztomą/.

Bronisław w wielu 20 lat, też ciężko ranny w bitwie pod Birżami /8 maja 1863/, pojmany w niewolę przez Rosjan, został aresztowany i osadzony w więzieniu, na które zamieniono Klasztor Kapucynów w Kownie. Tam spotkał się z rodzicami. Wszyscy troje zostali wywiezieni do Cywilska pod Orenburgiem w Guberni Kazańskiej. Po powrocie Bronisław zamieszkał na stałe w Warszawie biorąc żywy udział w instytucjach życia publicznego, np. w Towarzystwie Zachęta, Tow. Tatrzańskim, brał udział w utworzeniu zakładu leczniczego w Nałęczowie, w ramach Tow. Dobroczynności zarządzał bezpłatną czytelnią na Pradze itd. Odwiedzał go Henryk Sienkiewicz. Łączyła go wielka przyjaźń z Bolesławem Prusem /A. Głowackim/. Zmarł w Szałtupiu w roku 1893.  Czesław uniknął niewoli, bo w drodze na Litwę, ze studiow w Krakowie, do powstania, na peronie dworcowym w górnośląskich Mysłowicach przypadkowo przekroczył granicę Prus.  Pod groźbą więzienia przyrzekł nie uciekać na teren cesarstwa rosyjskiego. Mieszkał bezżenny w Paryżu do końca swych dni – zmarł w 1915 r. Odwiedzali go tam, bratanek Józef z synem Władysławem. Pochowany na cmentarzu Pere Lachaise.                                                                        Stefanostwo powrócili na mocy amnestii na Litwę w 1868 roku. Pozbawieni majątku Zabieliszki, zamieszkali w miasteczku Preny.

Tam też w 1991 roku prof. Aleksander Gieysztor, który jako pierwszy z rodziny po II Wojnie Światowej, dotarł na Litwę, odnalazł ich mogiłę z głazem narzutowym przywiezionym przez Emila z ich pól. W maju 2014 r pra-prawnuki Stefana Gieysztora (Jerzy, Elzbieta i Ewa) dotarli do Pren i odnowili grób, którym zainteresowało się Muzeum w Birsztanach opracowujące historię Powstania w tych okolicach. W 2015 r staraniem litewskiego historyka, Vytautasa Kuzmickasa, grob Gieysztorow w Prenai zostal wpisany do rejestru dziedzictwa kulturowego Państwa Litewskiego.

opracowala prawnuczka Elzbieta Gieysztor w 2021 r w Sztokholmie