Antoni Kocjan

Antoni Kocjan (ur. 12 sierpnia 1902, zm. 13 sierpnia 1944) – polski konstruktor lotniczy szybowców, współpracownik wywiadu AK.

Syn Michała Kocjana i Franciszki Żurowskiej, urodzony we wsi Skalskie k. Olkusza. W 1923 ukończył Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego w Olkuszu. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Studiował następnie na Politechnice Warszawskiej na wydziale elektrycznym i lotniczym i w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Zawarł związek małżeński z Elżbietą Zanussi 30 listopada 1929 roku w Warszawie. Podczas studiów był aktywnym członkiem Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. Nadzorował powstawanie wszystkich samolotów sportowych, jakie powstały w Sekcji (JD-2, WR-1, SP-1), ściśle współpracował z kolegami, którzy później stworzyli Zespół RWD. W 1929 roku ukończył kurs pilotażu i w 1930 zdobył II nagrodę na Zawodach Młodych Pilotów (pierwszej nie przyznano). Później uczestniczył w biciu rekordów wysokości na samolotach RWD-2 i RWD-7.

To ogromne zaangażowanie w pracę w Sekcji Lotniczej spowodowało, iż nie uzyskał dyplomu inżyniera – podobnie jak wielu innych ówczesnych konstruktorów (Jerzy Dąbrowski, Bronisław Żurakowski, Tadeusz Chyliński i inni). W 1931 roku skonstruował swój pierwszy szybowiec szkolno-przejściowy "Czajka", budowany następnie w serii w kilku odmianach.

W 1932 Kocjan został głównym konstruktorem Warsztatów Szybowcowych na Polu Mokotowskim w Warszawie. Tu, w bardzo skromnych warunkach, opracował wiele doskonałych szybowców. Poprzez szybowiec szkolny "Wrona", następnie w 1933 szybowiec treningowo-wyczynowy "Komar". Te trzy udane szybowce, oraz ich ulepszone wersje "Czajka-bis", "Wrona-bis" i "Komar-bis", były budowane w Polsce w dużej serii, a także w mniejszej ilości na licencji za granicą, m.in. w Estonii, Finlandii, Jugosławii, Bułgarii i Palestynie. W 1934 roku opracował szybowiec treningowy "Sroka", zbudowany również w znacznej ilości. W 1935 roku opracował szybowiec akrobacyjny "Sokół", zbudowany w niewielkiej ilości, a w 1936, z inż. Szczepanem Grzeszczykiem, dwumiejscowy szybowiec wyczynowy "Mewa". W 1937 roku powstał najbardziej znany jednomiejscowy wyczynowy szybowiec "Orlik" konstrukcji Kocjana. Jego wersja "Orlik 3" zajęła w 1939 drugie miejsce w konkursie na standardowy szybowiec przewidywanych Letnich Igrzysk Olimpijskich 1940 roku, a na zmodyfikowanym "Orliku 2" w latach 1948-49 odnosił sukcesy oraz ustanowił światowy rekord wysokości 9600 m amerykański szybownik Paul McCready. W 1937 inż. Kocjan zaprojektował ponadto motoszybowiec "Bąk", zbudowany w serii ok. 10 sztuk.

Ten bardzo duży dorobek sprawił, iż przyznano mu stopień inżyniera. Konstrukcje Antoniego Kocjana stanowiły podstawę polskiego szkolnictwa szybowcowego przed II wojną światową i miały znaczny udział w polskim sporcie szybowcowym, będąc wysoce udanymi konstrukcjami. Produkcja "Komara" została wznowiona w Polsce również po wojnie.

Po wybuchu II wojny światowej Kocjan został kontuzjowany odłamkiem bomby. Po klęsce Polski w kampanii wrześniowej został żołnierzem ZWZ, a następnie Armii Krajowej. Należał do głęboko zakonspirowanej organizacji wywiadowczej "Muszkieterzy", powstałej na przełomie października i listopada 1939 roku. 19 września 1940 roku zatrzymany w łapance na ulicach Warszawy, został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz (nr 4267), z którego jednak został zwolniony po 10 miesiącach. Cechował się wybitną śmiałością w planowaniu działań polskiego ruchu oporu, niepospolitą odwagą i przebiegłością. Widać to było szczególnie w akcjach związanych z organizacją konspiracyjnej produkcji broni, Antoni Kocjan na podstawie fałszywych dokumentów zamawiał części do broni dla AK w niemieckich warsztatach. W skrytce jego warsztatów szybowcowych w Warszawie działała największa drukarnia konspiracyjna. Wniósł duży wkład w rozpoznanie niemieckiego ośrodka badań rakietowych w Peenemünde oraz rozpracowanie wywiadowcze pocisków rakietowych V-2. Części V-2 i własne analizy miał dostarczyć do Londynu w ramach operacji "Most III". Jednak w dniu 2 czerwca 1944 roku został wraz z żoną przypadkowo aresztowany i uwięziony na Pawiaku. Był torturowany przez Gestapo w Al. Szucha 25. Zamordowany 13 sierpnia 1944 w grupie czterdziestu ostatnich więźniów Pawiaka.

W 1944 r. odznaczony przez gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari

Na warszawskim Bemowie, niedaleko Wojskowej Akademii Technicznej znajduje się ulica jego imienia.