Eugeniusz Kwiatkowski

Eugeniusz Felicjan Kwiatkowski (ur. 30 grudnia 1888 w Krakowie, zm. 22 sierpnia 1974 w Krakowie) – polski wicepremier, minister skarbu, przemysłu i handlu II Rzeczypospolitej.

Stworzył 4-letni plan inwestycyjny przewidujący rozbudowę infrastruktury, zwiększenie potencjału obronnego kraju, przygotowanie fundamentów dla przyszłej rozbudowy przemysłu, łącznie z aktywizacją Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Zainicjował budowę portu i miasta w Gdyni. Znacznie przyczynił się do powstania Stalowej Woli – miasta leżącego w woj. podkarpackim.

Wniósł wielki wkład w rozwój polskiego przemysłu chemicznego: zakładów azotowych w Chorzowie i Tarnowie.

Jak pisze Jan Nowak-Jeziorański, przyjaciel rodziny: Przeszedł Kwiatkowski do historii jako twórca Gdyni, ale określenie to znacznie zawęża jego rolę. Polegała ona na ocaleniu i umocnieniu niezależności gospodarczej, bez której Polska nie mogła się ostać jako niepodległe Państwo.

Ojciec Eugeniusza – prawnik – był urzędnikiem kolei krakowskiej. Po odziedziczeniu majątku po bracie przeniósł się z rodziną do miejscowości Czernichowce pod Zbarażem położonej na granicy Podola i Wołynia.

Dzieciństwo i młodość

Dzieciństwo Eugeniusz spędził w Czernichowcach wraz z rodzeństwem: starszym Romanem, Janiną i Zofią. W 1898 rozpoczął naukę w Gimnazjum Franciszka Józefa we Lwowie – nauka w tym czasie nie szła mu najlepiej. W 1902 zaczął uczęszczać do (słynącego z wysokiego poziomu nauczania i patriotycznego wychowania młodzieży) Gimnazjum OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem. Po śmierci ojca, od 1903 matka zajęła się synem. W 1907 otrzymał świadectwo dojrzałości. Po maturze, w latach 1907–1910 studiował na Wydziale Chemii Technicznej Politechniki Lwowskiej, gdzie nauka szła mu bardzo dobrze. Jednak w 1910 Eugeniusz na prośbę matki, która bała się aktywności politycznej i niepodległościowej syna wyjechał na dalsze studia na uniwersytet do Monachium (1910–1912). Eugeniusz powrócił do Lwowa w 1913 i odbywał praktykę w Gazowni Miejskiej we Lwowie. We wrześniu 1913 poślubił Leokadię z Glazerów (bratanicę bp Jakuba Glazera), z którą miał troje dzieci: Jana (1914–1939), Annę (zm. 26 czerwca 2007) i Ewę. W okresie studiów we Lwowie związał się z młodzieżowymi organizacjami niepodległościowymi Zet i Zarzewie, a następnie był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich.

W czasie I wojny światowej walczył w Legionie Wschodnim, następnie w Legionach Polskich, zajmował się też pracą konspiracyjną w Polskiej Organizacji Wojskowej. W okresie wojny polsko-bolszewickiej pracował w Głównym Urzędzie Zaopatrzenia Armii (sekcja chemiczna) przy Ministerstwie Spraw Wojskowych. W 1921 wystąpił z wojska w stopniu porucznika.

Kwiatkowski: menedżer i polityk

Jeszcze w trakcie I wojny światowej pełnił funkcję zastępcy dyrektora Gazowni Lubelskiej. Następnie, jako docent, wykładał gazownictwo na Politechnice Warszawskiej. Jako inżynier chemik, podjął w 1921 pracę na stanowisku dyrektora technicznego w Państwowej Fabryce Związków Azotowych w Chorzowie (dyrektorem naczelnym zakładu był wówczas Ignacy Mościcki). W ciągu czterech lat doprowadził do rozkwitu fabryki, uprzednio pozbawionej przez Niemców dokumentacji i personelu technicznego.

Po przewrocie majowym Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki zarekomendował go na stanowisko ministra przemysłu i handlu w rządzie Kazimierza Bartla. Piastował ważne funkcje państwowe, m.in. ministra przemysłu i handlu (1926–1930). Włączył się w działalność Obozu Zjednoczenia Narodowego. Stał się szeroko znany jako autor koncepcji rozwoju handlu morskiego i budowniczy portu w Gdyni.

W latach 1931–1935 był dyrektorem Państwowych Fabryk Związków Azotowych w Chorzowie i Mościcach.

Od października 1935 do 30 września 1939 Eugeniusz Kwiatkowski pełnił funkcję wicepremiera i ministra skarbu w rządach: Mariana Zyndram-Kościałkowskiego i Felicjana Sławoja Składkowskiego. Patronował Centralnemu Okręgowi Przemysłowemu, będąc autorem jego planu, a następnie koordynatorem jego budowy.

W obliczu klęski wrześniowej wraz z rządem opuścił Polskę 17 września 1939.

W latach 1939–1945 internowany w Rumunii. Po wojnie wrócił do kraju i w latach 1945–1948 był Delegatem Rządu dla Spraw Wybrzeża. Ówczesne władze usiłowały wykorzystać jego doświadczenia i talenty organizatorskie, ale gdy nie chciał się im poddać, w 1948 został przeniesiony na przymusową emeryturę.

W latach 1947–1952 był posłem na Sejm Ustawodawczy. W 1948r. odsunięty od działalności publicznej, z administracyjnym zakazem pobytu na Wybrzeżu i w Warszawie. Zajął się pracą naukową z dziedziny chemii, ekonomii i historii. Przez wiele lat był szykanowany przez władze PRL. Zamieszkał w Krakowie, tamże zmarł w 1974 r.; został pochowany na Cmentarzu Rakowickim.

Odznaczony m.in. Orderem Orła Białego (pośmiertnie, 1996). 19 sierpnia 1974 Uniwersytet Gdański przyznał mu tytuł doktora honoris causa za wkład w rozwój polskiej gospodarki morskiej oraz ogólnej teorii ekonomii.

Kwiatkowski jako twórca gospodarki morskiej w Gdyni

Eugeniusz Kwiatkowski w Gdyni jest traktowany jako jedna z bardziej zasłużonych postaci dla rozwoju miasta. Dzięki niemu w błyskawicznym tempie rozpoczęła się budowa gdyńskiego portu, który stał się dla międzywojennej Polski oknem na świat. Poza budową portu przyczynił się do powstania polskiej floty handlowej, uwalniając Polskę od opłacania obcych armatorów. Jednocześnie z jego inicjatywy powstała Dalekomorska Flota Rybacka. Obecnie w Gdyni jego imię nosi:

• Trasa im. Eugeniusza Kwiatkowskiego,
• przyznawane przez Radę Miasta Gdyni medale im. Eugeniusza Kwiatkowskiego „Za wybitne zasługi dla Gdyni”,
• Centrum Handlu i Biznesu – „Centrum Kwiatkowskiego”, wybudowane obok jego pomnika,
• Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni im. Eugeniusza Kwiatkowskiego
• Szkoła Podstawowa nr 10 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego.

Wybrane prace naukowe

Jest autorem szeregu prac ekonomicznych: „Zagadnienie przemysłu chemicznego na tle wielkiej wojny” (1923), „Postęp gospodarczy Polski” (1928), „Polska gospodarcza w roku 1928” (1928), „Powrót Polski nad Bałtyk” (1930), „Dysproporcje. Rzecz o Polsce przeszłej i obecnej” (1932). Do wydania przygotowywane jest „Archiwum Morskie Eugeniusza Kwiatkowskiego” (Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni, współpraca prof. Marian Marek Drozdowski).

Odznaczenia

• Order Orła Białego (1997)
• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1931 – „za zasługi na polu pracy państwowej”)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.