Nestor Machno

Nestor Iwanowicz Machno, ukr. Не́стор Іва́нович Махно́ (Bat’ko Machno), ur. 26 października 1888 w Hulajpolu na Ukrainie, zm. 6 lipca 1934 w Paryżu) – ukraińskianarchista i rewolucjonista.

Jego rodzice Iwan Rodionowicz i Eudokia Matwiejewna byli chłopami wyzwolonymi edyktem carskim w 1863 r. Ukończył szkołę cerkiewno-parafialną. Brał udział wrewolucji 1905 roku jako członek anarchokomunistycznej grupy. Aresztowany, osadzony w więzieniu „Butyrki” w Moskwie. W 1909 za zabójstwo naczelnika policji skazany na karę śmierci, zamienioną na 10 lat katorgi. Odbywając karę przystąpił do anarchistów.

Zwolniony z więzienia w czasie rewolucji lutowej 1917 powrócił do Hulajpola i tam utworzył oddział zbrojny. Oddział walczył z okupacyjną armią austro-węgierską, a później z władzami niemieckimi. Oddział zyskał wielką popularność wśród miejscowego chłopstwa. Żołnierze Machny wyróżniali się odwagą, ale i okrucieństwem. W latach 1919–1920 walczył z oddziałami Białej Gwardii i oddziałami Petlury, później przywódca anarchizującej Rewolucyjno Powstańczej Armii Ukrainy(machnowców). RPAU(m) na przemian współpracowała z bolszewikami i walczyła z nimi. Trzy razy zawierał przymierza z władzami sowieckimi i trzy razy były one zrywane i była prowadzona walka. Po wspólnym zwycięstwie nad wojskami białych, bolszewicy rozbili machnowców i zlikwidowali ich anarchistyczną republikę w Hulajpolu.

Machno przedostał się do Rumunii 28 sierpnia 1921 r. Przez pewien czas mieszkał wPolsce (w Toruniu) w 1922, po czym przez Gdańsk w 1923 przedostał się doParyża, gdzie pracował jako szewc i robotnik w drukarni. Zmarł 6 lipca 1934, został pochowany na cmentarzu Pere Lachaise.

W 2006 r. na podstawie jego życia został nakręcony 12-odcinkowy film biograficzny pt. Diewiat' żyzniej Niestora Machno (Девять жизней Нестора Махно) w reż. Nikołaja Kaptana. W filmie w roli głównej wystąpił Paweł Derewianko.

Bibliografia

• D. Wierzchoś, List Nestora Machny do Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Przegląd Wschodni, T. X, Zeszyt 3(39).
• D. Wierzchoś, Nestor Machno i jego kontakty z Polakami i Polską, [w:] Studia z dziejów polskiego anarchizmu, Szczecin 2011.
• M. Przyborowski, D. Wierzchoś, Machno w Polsce, Poznań 2012.