Pelé

Pelé, właśc. Edson Arantes do Nascimento (ur. 23 października 1940 w Três Corações, zm. 29 grudnia 2022 w São Paulo) – brazylijski piłkarz występujący na pozycji napastnika.

Trzykrotny mistrz świata (1958, 1962 i 1970). Działacz sportowy, polityk, honorowy prezydent New York Cosmos, w latach 1995–1998 minister sportu Brazylii. Wieloletni zawodnik brazylijskiego klubu Santos FC. W 1974 przeniósł się do New York Cosmos, gdzie w 1977 zakończył karierę.

Kariera klubowa

Pelé od urodzenia był związany z piłką nożną. Jego ojciec, João Ramos do Nascimento był środkowym napastnikiem (CF), lecz kontuzja uniemożliwiła mu kontynuowanie kariery. Jego rodzina nie należała do zamożnych i jako chłopiec dorabiał jako pucybut. Pelégo poznał dawny reprezentant Brazylii, Waldemar de Brito i zachwycony jego talentem, uczynił go piłkarzem Santos FC, gdzie zadebiutował w wieku 15 lat (7 września 1956) w meczu przeciwko Corinthians Santo André (7:1) strzelając jedną z bramek. Ostatnim występem był mecz z Ponte Preta, wygrany przez Santos 2:0. Działo się to 2 października 1974. Pelé występował w Santosie 18 lat, a zdobył z nim Puchar Interkontynentalny i Klubowy Puchar Ameryki Południowej.

W 1974 roku Pelé zdecydował o zakończeniu kariery. Pożegnalny mecz oglądało z trybun ponad 200 tys. kibiców. Po pewnym czasie postanowił kontynuować karierę w klubie New York Cosmos, gdzie wówczas grali inni znani piłkarze. Ostatni oficjalny mecz z jego udziałem odbył się 1 października 1977 roku. Spotkały się w nim drużyny: Cosmosu i Santosu, a w każdym z klubów rozegrał po jednej połowie.

Kariera reprezentacyjna

Pelé zadebiutował w reprezentacji Brazylii w wieku zaledwie 17 lat w meczu rozegranym 7 lipca 1957 w Rio de Janeiro przeciwko Argentynie. Zdobył w tym meczu gola, ale Brazylia przegrała 1:2. Był to zarazem jedyny występ w barwach „canarinhos”, w którym strzelił bramkę i zszedł z boiska pokonany. Mimo młodego wieku został zabrany na mistrzostwa świata w 1958 roku w Szwecji. Początek tych mistrzostw Brazylia z Pelém na ławce rezerwowych grała słabo. Wtedy trener Feola postanowił zaryzykować i wystawił go do pierwszego składu. Jego gra wprawiła kibiców w zachwyt, zaś Brazylia wygrała mistrzostwa. W nagrodę za występ dostał od miasta nowy samochód. Po mistrzostwach, jako gwiazda Santosu zdobywał mistrzostwa stanu São Paulo.

Na kolejnych mistrzostwach świata w Chile zagrał tylko w dwóch meczach, gdyż doznał kontuzji. Mistrzostwa świata w Anglii były w wykonaniu Brazylijczyków bardzo nieudane, a sam Pelé nie mógł rozwinąć skrzydeł, gdyż padał ofiarą fauli. W czasie tych mistrzostw, Pele strzelił jedną bramkę, a Brazylia nie wyszła z grupy. Na kolejne mistrzostwa świata w Meksyku, mimo deklaracji, że na nich nie wystąpi, pojechał. Zdobył tam mistrzostwo, a drużyna, w której grał, uchodzi za jedną z najlepszych w historii. Po zakończeniu mistrzostw zrezygnował z występów w reprezentacji.

Pelé wystąpił w 91 oficjalnych meczach reprezentacji narodowej i strzelił w nich 77 bramek. Razem z drużyną Brazylii zanotował 66 zwycięstw, 14 remisów i 11 porażek. Gole strzelał w 51 meczach (w 40 nie wpisał się na listę strzelców), siedmiokrotnie popisując się hat-trickiem (w tym dwukrotnie w meczach z Francją). Dwanaście razy zdobył 2 bramki, a 32 razy jednego gola. Wystąpił przeciwko 29 drużynom narodowym, najwięcej przeciw Argentynie – 10 razy. Najczęściej (dziesięciokrotnie) trafiał do bramki Paragwaju.

Łącznie wystąpił w czterech edycjach mistrzostw świata (1958, 1962, 1966 i 1970), które 3-krotnie z Brazylią wygrał. Zagrał w nich łącznie 14 meczów (12 zwycięstw, jeden remis i jedna porażka) i strzelił 12 bramek.

Uczestniczył tylko w jednym turnieju Copa América (1959), w którym poprowadził Brazylię do 4 zwycięstw i 2 remisów, a także zdobył koronę króla strzelców (8 goli w 6 meczach). To jednak (wobec 5 zwycięstw i 1 remisu Argentyny) okazało się niewystarczające do zdobycia tytułu i Brazylia zajęła 2. miejsce.

Przygodę z kadrą narodową zakończył 18 lipca 1971 meczem z Jugosławią (2:2), także w Rio de Janeiro.

Wystąpił ponadto w 23 nieoficjalnych meczach Brazylii i zdobył w nich 18 bramek. Wśród nich jest występ przeciwko reprezentacji FIFA (6 listopada 1968, wygrany przez Brazylię 2:1) uważany przez niektóre źródła (zwłaszcza brazylijskie) za oficjalny, jednak FIFA w 2001 roku wykreśliła go z listy meczów oficjalnych.

Reprezentacja Brazylii nie przegrała meczu piłki nożnej mając w składzie zawodników Pelé i Garrincha (32 mecze, 29 zwycięstw).

Osiągnięcia

Santos FC

• Campeonato Brasileiro Série A (6x): 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1968
• Copa Libertadores (2x): 1962, 1963
• Puchar Interkontynentalny (2x): 1962, 1963
• Superpuchar Interkontynentalny (1x): 1968
• Campeonato Paulista (10x): 1958, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965, 1967, 1968, 1969, 1973
• Torneio Rio–São Paulo (3x): 1959, 1963, 1964

New York Cosmos

• North American Soccer League (1x): 1977

Reprezentacyjne

• Mistrzostwa świata (3x): 1958, 1962, 1970
• Wicemistrz Copa América (1x): 1959

Osiągnięcia i rekordy

Pelé z 12 bramkami jest na piątym miejscu listy najskuteczniejszych strzelców mistrzostw świata, zaraz po Miroslavie Klose (16 goli), Ronaldo (15 goli), Gerdzie Müllerze (14 goli) i Juście Fontaine (13 goli). Poza tym jest jedynym piłkarzem, który ze swoją drużyną aż trzykrotnie zdobywał Puchar Świata (1958, 1962, 1970). Karierę czynnego piłkarza zakończył mając na koncie 1281 goli i 1363 rozegranych meczów. Był autorem 92 hat-tricków. W jednym z meczów strzelił 8 bramek. Podczas gali w Zurychu w 2014 roku otrzymał honorową „Złotą Piłkę”.

Po zakończeniu kariery

Tuż po końcu swojej piłkarskiej przygody Pelé został dyrektorem sportowym Santosu, a w 1995 roku objął stanowisko ministra sportu Brazylii, które piastował 3 lata. Próbował swoich sił jako komentator telewizyjny. Napisał książkę ze swoimi wspomnieniami. Grał w filmie Ucieczka do zwycięstwa (reż. John Huston). Wziął udział w promowaniu wielu firm. Były to m.in. PepsiCo, Coca-Cola, Mastercard, Puma.

W 1999 Międzynarodowy Komitet Olimpijski ogłosił go najlepszym sportowcem XX wieku. Pelé był także ambasadorem dobrej woli UNESCO. Został odznaczony przez królową Elżbietę II honorową komandorią Orderu Imperium Brytyjskiego.

1 sierpnia 2010 podczas turnieju (Copa NYC) zorganizowanego na Flushing Meadows – Corona Park ogłoszono reaktywację klubu, prezydentem honorowym Cosmosu Nowy Jork został Brazylijczyk Pelé.

Życie prywatne

W 1978 rozwiódł się z Rosemeri po dwunastu latach małżeństwa. Z tego związku ma trójkę dzieci: Kelly Christinę, Edinho oraz Jennifer. Miewał romanse, z których rodziło się jego potomstwo. W 2008 rozwiódł się ze swoją drugą żoną Assirą Seixas Lemos, z którą ma bliźnięta: Joshuę i Celeste. W 2016 roku, w wieku 75 lat, ożenił się po raz trzeci, z młodszą o 25 lat Marcią Aoki.

W maju 2014 roku, jego syn Edinho został skazany na 13 lat więzienia za pranie pieniędzy, które pochodziły z transakcji narkotykowych.

Na początku września 2021 roku przeszedł operację usunięcia guza po prawej stronie okrężnicy.

Zmarł 29 grudnia 2022 roku w szpitalu w São Paulo, gdzie przebywał od 29 listopada. Przez ostatnie lata życia toczył walkę z nowotworem jelita.

Odznaczenia

• Order Zasługi dla Kultury (2003, Brazylia)
• Kawaler Legii Honorowej (1963, Francja)
• Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (1997, Wielka Brytania)