Ronald Reagan

Ronald Wilson Reagan (ur. 6 lutego 1911 w Tampico, zm. 5 czerwca 2004 w Bel Air) – 40. prezydent USA (1981–1989) oraz 33. gubernator Kalifornii. Jako przywódca USA udzielił znaczącej pomocy „Solidarności” w walce o obalenie komunizmu w Polsce. Dwukrotnie – w latach 1980 i 1983 (wspólnie z Jurijem Andropowem) zdobył tytuł Człowieka Roku magazynu „Time”.

Przed rozpoczęciem kariery politycznej Reagan zajmował się również aktorstwem filmowym.

Rodzina i młodość

Urodził się w Tampico w stanie Illinois, jako drugi syn katolika irlandzkiego pochodzenia Johna Reagana oraz protestantki Nelle Wilson – z pochodzenia pół-Angielki, pół-Szkotki. Ojciec był najmłodszym z czworga dzieci Jennie (nazwisko panieńskie: Cusick) i Johna Michaela Reagana. Jack poznał Nelle w miejscowości rolniczej na preriach Illinois. 8 listopada 1904 roku wzięli ślub w Fulton. Rodzina Reaganów przeniosła się do Tampico, gdzie Nelle urodziła dwóch synów: Neila Reagana oraz Ronalda Reagana. Po urodzeniu drugiego dziecka lekarze powiedzieli Nelle, że nie będzie mogła mieć więcej dzieci. Rodzina przemieszczała się między wieloma miasteczkami w Illinois oraz Chicago w zależności od miejsca zatrudnienia Johna. W roku 1920 po kilku latach ciągłych zmian miejsca zamieszkania jego rodzina osiadła na stałe w mieście Dixon. W roku 1921 mając 10 lat Reagan został ochrzczony w kościele Uczniów Chrystusa (ang. Disciples of Christ) w Dixon (w tym kościele chrzest jest przyjmowany w wieku świadomym). W 1924 został przyjęty do miejscowej szkoły średniej.

Kariera aktorska

W wieku lat 15 młody Reagan podjął się pracy ratownika w Lowell Park – kąpielisku położonym 3 km od Dixon nad rzeką Rock River. Pracował tam przez 7 lat i w tym czasie uratował przed utonięciem 77 osób. W roku 1928 dostał się na studia do Eureka College w mieście Eureka w stanie Illinois. Uczył się głównie ekonomii oraz socjologii. W roku 1932 otrzymał dyplom tej uczelni. Reagan, który jako mały chłopiec często opowiadał zmyślone historie oraz udawał, że jest kimś innym, po studiach podjął się pracy komentatora radiowego zawodów sportowych drużyny z Chicago. W swojej pracy polegał głównie na wyobraźni, raczej rysując przed słuchaczami ciekawszy niż w rzeczywistości przebieg meczu. Zdarzyło się w roku 1934, że Reagan stracił połączenie ze stadionem i niczym niezrażony zaczął dalej opowiadać zmyślone wydarzenia meczu przypisując graczom nadludzkie możliwości[3]

W Hollywood Reagan zadebiutował w filmie Miłość czuć w powietrzu (ang. Love Is on the Air). Przed rokiem 1939 wystąpił w 19 filmach. W roku 1940 zagrał rolę George’a Gippa w filmie Knute Rockne – Stuprocentowy Amerykanin (ang. Knute Rockne All American). Z tej roli pozostał mu przydomek Gippera. Sam Reagan uważał, że jego najlepszym filmem był Królewski rząd (ang. Kings Row) z roku 1942. Do innych znanych filmów Reagana należą Piekielne koty z marynarki (ang. Hellcats of the Navy), To jest armia (ang. This Is the Army), komedia sf Czas na drzemkę dla Bonzo oraz Zabójcy (ang. The Killers) z 1964, gdzie wystąpił u boku takich gwiazd jak Lee Marvin i Angie Dickinson. Reagan, chociaż z reguły grywał role drugoplanowe, ma swoją gwiazdę na hollywoodzkiej alei sławy.

Reagan rozpoczął w roku 1935 korespondencyjny kurs wojskowy i otrzymał w 1937 stopień oficera rezerwy kawalerii. Kiedy Japończycy zbombardowali Pearl Harbor został zmobilizowany i przydzielony do oddziału filmowego Sił Powietrznych USA. Brał udział w produkcji filmów treningowych oraz edukacyjnych, ale przez cały czas wojny nie opuszczał Hollywood.

W roku 1940 ożenił się z Jane Wyman. Mieli razem córkę Maureen Reagan, a w 1941 roku adoptowali chłopca Michaela. W roku 1946 Jane urodziła przedwcześnie dziewczynkę, która zmarła dzień po porodzie. Dwa lata później ich małżeństwo się rozpadło. W roku 1952 ponownie się ożenił z Nancy Davis. Panna młoda w czasie ślubu była w ciąży. Po ślubie mieli dwoje dzieci, Rona i Patti. Reagan był jedynym prezydentem USA, który był rozwiedziony i który żenił się w takich okolicznościach.

W późnych latach 50. XX wieku wraz z rozwojem telewizji Reagan stał się jej gwiazdą. Prowadził wiele programów, w tym Dni w dolinie śmierci (ang. Death Valley Days).

Początek kariery politycznej

Początkowo poglądy Reagana były bliskie demokratom. Wspierał Franklina D. Roosevelta oraz jego Nowy Ład (New Deal). W okresie powojennym zaczął jednak wspierać politycznie i współpracować z republikanami. Działał publicznie. Został przewodniczącym Amerykańskiego Stowarzyszenia Aktorów. Kiedy w USA rozpoczęło się tropienie działalności antyamerykańskiej (Czerwona panika), Reagan był jednym z głównych działaczy ruchu mającego ujawnić komunistyczne wpływy w Hollywood. Nigdy nie poparł jednak delegalizacji Amerykańskiej Partii Komunistycznej uważając taki zakaz za przeciwstawienie się amerykańskiej idei wolności. Twierdził, że komunizm można zwalczyć bez użycia siły, jedynie wspierając amerykańską wolność. Amerykański koncern General Electric sponsorował cykl antykomunistycznych odczytów Reagana, z których część transmitowano w radiu. Stał się jednym z filarów ruchu antykomunistycznego z lat 50. Kiedy w roku 1964 odbywały się wybory prezydenckie, uczestniczył w kampanii wyborczej republikanina Barry’ego Goldwatera.

W roku 1966 stanął do wyborów na gubernatora Kalifornii i wygrał je, stając się 33. gubernatorem tego stanu. W 1970 został wybrany ponownie, pełniąc ten urząd do 1975. Okres, w którym był gubernatorem, zbiegł się z rewolucją społeczną końca lat 60., zdominowaną przez sprzeciwy studentów i ruchu hipisów przeciw wojnie w Wietnamie i establishmentowi. Słoneczna Kalifornia była wówczas „Mekką” ruchu hipisów. Konserwatywny Reagan był znienawidzony przez lewicujących hipisów, z wzajemnością z jego strony. W maju 1969 wysłał dwutysięczny oddział Gwardii Narodowej przeciw protestującym w Berkeley.

Podczas pełnienia urzędu gubernatora Kalifornii realizował program likwidacji szpitali psychiatrycznych. Jego administracja zaproponowała zastąpienie ich przez grupy wsparcia oraz otwarte domy opieki dla osób niepoczytalnych. Był zwolennikiem kary śmierci. Jako gubernator Kalifornii podpisał wykonanie wyroku śmierci na jednym skazańcu[4].

W latach 1968 oraz 1976 Reagan starał się dwa razy o nominację na republikańskiego kandydata na prezydenta USA, lecz przegrał. W 1976 zaatakował swojego konkurenta do nominacji, urzędującego prezydenta Geralda Forda, zarzucając mu chęć pozostawienia podbitych narodów Europy Wschodniej w orbicie wpływów Związku Radzieckiego, określając tzw. „doktrynę Sonnenfeldta” jako sprzedaż podbitych narodów i zmuszanie ich do zaakceptowania swojego niewolnictwa[5]. Dopiero w roku 1980 Reaganowi udało się zdobyć pełne poparcie swojej partii i uzyskał nominację na kandydata do urzędu prezydenta. Kampania wyborcza skupiała się wokół amerykańskich zakładników przetrzymywanych przez irańskich islamistów. Jednak większość obserwatorów sceny politycznej uznała, że największe znaczenie miała nieudolność prezydenta Jimmy’ego Cartera. Nie udało mu się rozwiązać kryzysu i przegrał wybory. Reagan wygrał wybory w roku 1980, a potem 1984. Za drugim razem jego przewaga była tak wielka, że zdobył głosy 49 spośród 50 stanów USA. Poparło go aż 60 procent Amerykanów. Swój sukces zawdzięczał w części ruchowi społecznemu Demokratów Reagana (ang. Reagan Democrats).

Prezydentura

Styl sprawowania władzy

Reagan nie starał się wnikać w każdy szczegół. Podzielił obowiązki pomiędzy swoich podwładnych a sam starał się wyłącznie nakreślić kierunek działania. Było to zupełnym przeciwieństwem poprzednich republikańskich prezydentów, którzy wcześniej byli generałami. Krytycy prezydenta twierdzili z tego powodu, że był tylko figurantem, za którym kryli się prawdziwi przywódcy. To wrażenie było szczególnie silne podczas afery Iran – Contras, kiedy prezydent robił wrażenie osoby podpisującej wszystko, co doradca położy mu na biurko. Krytycy prezydenta zarzucali mu też umiarkowane horyzonty intelektualne.

Dwa z żartów Reagana:

Moi drodzy Amerykanie, cieszę się że mogę wam oznajmić podpisanie dzisiaj prawa zakazującego istnienia Związku Sowieckiego. Pięć minut temu wydałem rozkaz zbombardowania ZSRR.

Żart wypowiedziany podczas ustawiania sprzętu nagłaśniającego do przemowy, alarm poszedł w przestrzeń.

9 października 1982 r. o rządzie Polski:

My fellow Americans, the leaders of the Polish government are a bunch of no good, lousy bums.

Miało to miejsce podczas ustawiania sprzętu nagłaśniającego do przemowy.

Reaganomika

Sporą część pierwszej kadencji Reagan poświęcił na poprawienie wydajności amerykańskiej gospodarki, którą trapiło połączenie inflacji z recesją (tzw. stagflacja). Podejście Reagana opierało się na zmniejszeniu wydatków publicznych, wydatków na programy socjalne, blokujących prywatną inicjatywę oraz zmniejszaniu podatków w celu pobudzania inwestycji. Początkowy wzrost wydatków na zbrojenia doprowadził do znacznego wzrostu długu publicznego. W ciągu dwóch kadencji dług publiczny rządu USA zwiększył się trzykrotnie. Przy wzroście wspomnianego długu publicznego oraz związanych ze szczytem zimnej wojny i wyścigu zbrojeń wydatków zbrojeniowych co przyniosło rekordowy poziom wzrostu 6% PKB, napędzana m.in. zamówieniami wojskowymi i powstającymi dzięki nim nowym technologiom, gospodarka amerykańska osiągnęła przez pewien czas nigdy wcześniej, ani już nigdy później, nienotowane tempo rozwoju. Cała polityka gospodarcza Reagana, nazywana czasem reaganomiką (reaganomics), bliska była stosowanemu w tym samym czasie w Wielkiej Brytanii thatcheryzmowi.

Reagan miał również negatywny stosunek do przeceniania roli związków zawodowych. 5 sierpnia 1981 roku nakazał natychmiastowe zwolnienie z pracy za naruszenie prawa pracy wobec 11 359 strajkujących kontrolerów lotu, którzy odmówili przerwania strajku i powrotu do pracy. Władze były zmuszone zastąpić ich czasowo wojskowymi kontrolerami lotów.

Polityka Reagana w stosunku do Europy Zachodniej

Stosunek państw europejskich do konfliktów światowych zdecydowanie różnił się od założeń Reagana zwalczania komunizmu we wszystkich krajach świata. Zasobna, ale także przestraszona perspektywą wybuchu konfliktu atomowego Europa, coraz bardziej zamykała się w kręgu własnych interesów. Na jej bierność wpływało także przekonanie, że Stany Zjednoczone dążyły do unilateralizmu, czyli przywództwa. Reagan był sojusznikiem innego konserwatywnego polityka, premier Wielkiej Brytanii, pani Margaret Thatcher. W roku 1985 Reagan podczas wizyty w RFN razem z kanclerzem Helmutem Kohlem 11 kwietnia złożyli kwiaty na grobach niemieckich żołnierzy poległych w obu wojnach światowych. Problem pojawił się w momencie, gdy okazało się, że 49 z 56 grobów należało do byłych SS-manów.

Działania prezydenta w Ameryce Łacińskiej i na Bliskim Wschodzie

Reagan popierał wszelkie ruchy antykomunistyczne. Mimo akcentowania wartości demokratycznych USA udzielało w Ameryce Łacińskiej wsparcia wielu dyktatorom, którzy często łamali prawa człowieka walcząc z marksistowską partyzantką, ale też dla swoich partykularnych interesów – czynił to jednak w imię nadrzędnej według niego walki ze światowym komunizmem. W krajach rządzonych przez lewicowe władze Reagan wspierał prawicowe grupy zbrojne. W roku 1983 Reagan wysłał żołnierzy U.S. Army do Grenady, aby obalili radykalnie lewicowy rząd, zapobiegając powstaniu „nowej Kuby”. Z drugiej strony krytyka poczynań republikańskiej administracji doprowadziła do powołania Amerykańskiej Agencji do Spraw Rozwoju Międzynarodowego (United States Agency for International Development), która miała wspierać rozwój demokracji w Ameryce Łacińskiej.

Wiosną roku 1983 Reagan wysłał oddziały amerykańskich Marines do Libanu, który rozdzierała w tym czasie wojna domowa. Plany pokrzyżowali mu islamscy terroryści wspierani przez Iran. Do amerykańskich koszar wdarła się ciężarówka wypełniona materiałami wybuchowymi. Potężna eksplozja odebrała życie 241 żołnierzom USA. Reagan chcąc uniknąć potencjalnie nieuchronnych dalszych strat i reakcji na nie opinii publicznej w Ameryce wycofał wojska z Libanu.

Afera Iran-Contras

Podczas sprawowania urzędu przez Reagana wybuchł skandal wokół jednej z tajnych operacji CIA. Administracja przekazywała fundusze rebeliantom należącym do ruchu Contras walczącego z lewicowym rządem Nikaragui. Pieniądze pochodziły z nielegalnej sprzedaży broni władzom Iranu podczas wojny z Irakiem. Oba te czyny były sprzeczne z ustawami. Reagan twierdził, że o niczym nie wiedział i obciążył odpowiedzialnością swoich podwładnych. Przyznał jedynie, że sprzedawano broń do Iranu w celu jakoby pomocy w uwolnieniu amerykańskich zakładników przetrzymywanych przez Hezbollah na terenie Libanu. Prokuratorzy z Amerykańskiego Biura Niezależnego Prokuratora (Office of the Independent Counsel) uznali, że prezydent był winien braku nadzoru, jednak większość Amerykanów wierzyła w jego niewinność. W czasie urzędowania Reagana kilku podwładnych zostało przyłapanych na łapówkarstwie albo nielegalnym lobbingu, ale prezydent wyszedł z tych skandali obronną ręką. Zasiadająca w Kongresie Patricia Schroeder nazwała go teflonowym prezydentem (do teflonu nie przywiera cokolwiek).

Walka z „imperium zła”

Reagan stworzył kilka chwytliwych określeń; 8 marca 1983 roku prezydent nazwał ZSRR imperium zła.

Podczas wizyty w Zachodnich Niemczech w 1987 roku przemawiał pod Murem Berlińskim (przed Bramą Brandenburską). Wezwał wtedy przywódcę ZSRR Michaiła Gorbaczowa do zniszczenia tego fizycznego symbolu żelaznej kurtyny, oddzielającej kraje kapitalistyczne od komunistycznych słowami:

Panie Gorbaczow, niech pan zburzy ten mur!

„Mr. Gorbachev, tear down this wall!”

Wielu historyków uważa, że Reagan przyczynił się decydująco do przegranej ZSRR; inni sądzą, że komunistyczne imperium upadło pod własnym ciężarem. Na pewno ogromne znaczenie miało narzucenie przez prezydenta USA tempa wyścigu zbrojeń, w tym zwłaszcza wprowadzenie do użytku nowych zaawansowanych technologii i rozpoczęcie prac badawczo-konstrukcyjnych nad nowymi rodzajami broni. Jednym z najbardziej znanych projektów Reagana było rozpoczęcie programu rozwoju strategicznego – narodowego systemu obrony antybalistycznej pod nazwą Strategic Defense Initiative (SDI). Emanacją idei SDI, było zadane 23 marca 1983 w trakcie telewizyjnego Orędzia do Narodu retoryczne pytanie:

Czyż nie byłoby lepiej ratować życie ludzi, zamiast mścić ich śmierć?

Przez wiele krajów przetoczyła się fala, finansowanych w dużej mierze z Funduszu Zagranicznego KPZR, pacyfistycznych protestów. Po latach, na pytanie dziennikarza, jaki jego zdaniem moment zadecydował o upadku ZSRR, Gorbaczow odpowiedział: „Bez najmniejszej wątpliwości, konferencja w Reykjaviku”. Kraje komunistyczne nie posiadały dość środków na konkurowanie w dziedzinie „gwiezdnych wojen”.

Reagan wspierał dążenia Polaków do obalenia komunizmu zarówno ze względu na Polonię amerykańską, jak i na znaczenie tego ruchu w konfrontacji z ZSRR. Za jego zgodą CIA przekazywała polskim opozycjonistom fundusze na walkę z władzami komunistycznymi. Po wizycie w Polsce Jana Pawła II w 1979 i strajkach sierpniowych w 1980 opozycja zyskała siłę i władze zostały zmuszone do podpisania porozumienia z nowo powołanym związkiem „Solidarność”. Reagan wspierał też akcję pomocy dla działaczy ruchu Solidarności po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, a także doprowadził do nałożenia na Polską Rzeczpospolitą Ludową sankcji gospodarczych.

Sankcje pogłębiły kryzys gospodarczy w Polsce: zadłużona gospodarka nie była w stanie uzyskać wystarczającej ilości dolarów na spłacanie zaciągniętych w tej walucie kredytów. Dobra importowane stały się w kraju zupełnie niedostępne. Zachodnie towary sprzedawano jednak w sklepach sieci Pewex za dolary i inne waluty wymienialne. Na wiele podstawowych towarów wprowadzono kartki. Kryzys zmusił polskie władze do reform, co wkrótce po zakończeniu kadencji Reagana doprowadziło do obrad Okrągłego Stołu i przekształcenia Polski w kraj demokratyczny o gospodarce wolnorynkowej. W tym czasie również ZSRR pogrążył się w kryzysie i rozpadł ostatecznie 3 lata po zakończeniu rządów Reagana.

W roku 1990 Reagan jako były prezydent przyjechał do Polski i wygłosił 15 września przemówienie w Stoczni Gdańskiej. W 1991 został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. W 1994 roku przyznano mu Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa

W uznaniu tych zasług prezydent Lech Kaczyński w lipcu 2007 przyznał pośmiertnie Ronaldowi Reaganowi Order Orła Białego.

Dziedzictwo polityczne Reagana

Reagan swoimi poczynaniami ogromnie wpłynął na obraz współczesnej Partii Republikańskiej. Jego podejście do budżetu, w którym obcina się podatki kosztem wzrostu deficytu stało się jednym z filarów ideologii tej partii. Współcześni republikanie określają się poprzez swój negatywny stosunek do aborcji, szacunek dla amerykańskiej moralności oraz wsparcie dla rozwoju nowoczesnej armii. Wszyscy republikańscy następcy Reagana, czyli Bush ojciec i syn, kontynuowali jego politykę. Natomiast jego poprzednicy, czyli Richard Nixon oraz Dwight Eisenhower postrzegali fundamenty Partii Republikańskiej zupełnie inaczej.

Poglądy i zasady, którymi kierował się Reagan podczas swojej prezydentury:

• antykomunizm,
• redukcja podatków,
• mniej interwencji rządu federalnego (z wyjątkiem armii),
• mniej ograniczeń dla wielkich korporacji,
• poparcie dla biznesu,
• walka z wielkimi monopolami (demonopolizacja rynku telekomunikacyjnego),
• walka o wolności osobiste,
• walka z przestępczością.

Najważniejsze poczynania Reagana:

• rozmieszczenie pocisków balistycznych Pershing II w Niemczech w reakcji na radzieckie pociski Pionier stacjonujące w Europie,
• wsparcie dla rozwoju systemu rakietowego Peacekeeper,
• negocjowanie traktatu o redukcji ilości broni atomowej,
• inicjowanie programu strategicznej obrony antyrakietowej (en. Strategic Defense Initiative),
• uzbrajanie i szkolenie antykomunistycznych oddziałów paramilitarnych (Contras, mudżahedini),
• sprzedaż broni do krajów zaprzyjaźnionych z USA, czyli Republiki Chińskiej (Tajwanu), Izraela, Arabii Saudyjskiej oraz Iraku,
• znaczne obniżenie podatków,
• wzrost deficytu budżetowego,
• wypowiedzenie wojny sprzedawcom i producentom narkotyków,
• ustabilizowanie amerykańskiego dolara, redukcja inflacji,
• znaczny udział w doprowadzeniu do upadku ZSRR i zakończeniu zimnej wojny,
• znaczne obniżenie bezrobocia,
• zwiększenie tempa rozwoju gospodarczego, do poziomu nie notowanego nigdy wcześniej w historii kraju

5 lutego 1998 roku lotnisku w Waszyngtonie nadano nazwę Narodowego Lotniska w Waszyngtonie imienia Ronalda Reagana (ang. Ronald Reagan Washington National Airport). 4 marca 2001 roku ochrzczono imieniem prezydenta dziewiąty lotniskowiec typu Nimitz, nadając mu nazwę USS Ronald Reagan (CVN-76). W ten sposób R. W. Reagan stał się pierwszym Prezydentem Unii, który doczekał takiego honoru za życia. CVN-76 jest ósmym w historii USN – po "Franklinie D. Roosevelcie" (CV-42), "Johnie Kennedym" (CV-67), "Eisenhowerze" (CVN-69), "Th. Roosevelcie" (CVN-71), "A. Lincolnie" (CVN-72), "G. Washingtonie" (CVN-73) i "H. Trumanie" (CVN-75) – ciężkim lotniskowcem, nazwanym imieniem Prezydenta Unii.

Zdrowie prezydenta

Dnia 30 marca 1981 roku zaledwie 69 dni po rozpoczęciu pierwszej kadencji miał miejsce zamach na prezydenta. Kiedy Reagan opuszczał Hotel Hilton w Waszyngtonie został postrzelony przez Johna Hinckleya Juniora. Oprócz Prezydenta USA ranny został jego rzecznik James Brady, agent specjalny United States Secret Service oraz policjant z Dystryktu Kolumbia. Chirurdzy poddali Reagana operacji, aby usunąć kulę, która o kilka centymetrów ominęła jego serce. Chwilę przed zapadnięciem w narkozę wypowiedział do chirurgów następujące zdanie:

Mam nadzieję, że wszyscy jesteście republikanami.

„I hope you’re all Republicans” (ang.)

Na co jedna z osób obecnych na sali operacyjnej odpowiedziała:

Myślę, Panie prezydencie, że w tej chwili wszyscy jesteśmy republikanami.

Rzecznik James Brady był najciężej ranny, ponieważ kula przeszyła jego czaszkę i nigdy nie odzyskał pełni zdrowia. Warto zauważyć, że Reagan był orędownikiem wolnego dostępu do broni w USA. Prezydent, zapytany niemal dwa lata później o to, czy zamachu można byłoby uniknąć dzięki większym ograniczeniom w dostępie do broni, odpowiedział: Oczywiście, z tym że w tym dniu o godzinie 2 po południu, mimo uważnej ochrony, zamachowiec zdołał oddać strzały. Zaznaczam, że zrobił to w miejscu, w którym jest najdokładniejsza kontrola posiadania broni w Stanach Zjednoczonych Ameryki.

Ronald Reagan był pierwszym Prezydentem USA który przeżył zamach. W przypadkach nieudanych zamachów, prezydenci nie odnieśli obrażeń.

Reagan miał w chwili postrzału 70 lat i wielu obserwatorów stwierdziło potem, że zamach pogorszył jego zdrowie. Niektórzy komentatorzy zauważyli, że pod koniec prezydentury ten wielki mąż stanu nie zawsze wiedział, gdzie się znajduje i z kim dokładnie rozmawia. Jednak braki pamięci nadrabiał niezwykłą elokwencją.

13 czerwca 1985 roku Reagana poddano operacji usunięcia polipa z przewodu pokarmowego. W czasie zabiegu funkcję głowy państwa, w tym atomową walizkę, na kilka godzin przejął Wiceprezydent USA George H. W. Bush. 5 stycznia 1987 R. Reagan ponownie został poddany poważnemu zabiegowi, podczas którego usunięto mu guza z prostaty.

Współpracownicy prezydenta mówią dziś, że w okresie drugiej kadencji prezydent często był roztargniony i miał poważne problemy z podejmowaniem decyzji. Dopiero cztery lata po przejściu na prezydencką emeryturę, w roku 1992 lekarze odważyli się postawić ostateczną diagnozę. 40. Prezydent USA cierpiał na zespół Alzheimera. Ta choroba nieubłaganie odbierała mu jego niezwykłą elokwencję oraz poczucie humoru. Prezydent popadł w coraz większą izolację. 5 listopada 1994 Reagan ostatni raz wypowiedział się publicznie w liście do narodu. Wyjawił wszystkim, że jest chory na Alzheimera i musi usunąć się w cień. Z tego okresu pochodzi dosyć smutna anegdota. Podobno prezydent wyjął z akwarium swojego przyjaciela model Białego Domu i stwierdził

Wiem, że to jest ważne, ale nie wiem dlaczego.

Stan Reagana pogorszył się jeszcze bardziej, kiedy w roku 2001 przydarzył mu się poważny upadek. Prezydent złamał sobie biodro i stał się obłożnie chory. Choroba pozbawiła go pamięci o ukochanych osobach, a w roku 2004 prezydent nie był już w stanie wypowiedzieć niczego oprócz niezrozumiałych słów.

Śmierć

Długotrwałe przebywanie w łóżku doprowadziło do rozwoju u prezydenta odleżyn oraz częstego w podobnych przypadkach zapalenie płuc. Ronald Reagan zmarł o godzinie 13:09 czasu lokalnego dnia 5 czerwca 2004 roku w swoim domu w Los Angeles. W chwili śmierci towarzyszyła mu żona Nancy oraz dzieci Michael Reagan, Patti Davis i Ron Reagan.

Reagan należy do grona prezydentów USA, którzy żyli najdłużej. Dłużej od niego żył Gerald Ford.

Po śmierci rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe. Trumnę prezydenta wystawiono najpierw w Kalifornii w Bibliotece Prezydenckiej imienia Reagana. Aby złożyć mu hołd przybyło ponad 200 tys. mieszkańców tego stanu. Następnie ciało Reagana przewieziono do Waszyngtonu. Trumnę wystawiono w Rotundzie na Kapitolu. Tam oddawali mu cześć mieszkańcy amerykańskiej stolicy. Następnie w katedrze narodowej odbyło się nabożeństwo, podczas którego przemówienia wygłosili George Bush ojciec i syn, były premier Kanady Jean Chrétien oraz odtworzono nagranie sporządzone kilka lat wcześniej na tę okazję przez Margaret Thatcher. Potem ciało prezydenta przewieziono samolotem do Kalifornii. Ostatnią podróż prezydent odbył z lotniska na miejsce wiecznego spoczynku. Na całej trasie konduktu ustawiły się tysiące ludzi. Dnia 11 czerwca o zachodzie słońca trumna Reagana spoczęła na wzgórzu koło Biblioteki Prezydenckiej w Simi Valley w Kalifornii.

W uroczystościach wzięło udział ponad 40 przywódców krajów z całego świata. Hołd prezydentowi składało również 5 byłych prezydentów USA, Michaił Gorbaczow i wielu innych mężów stanu. Prezydent Francji Jacques Chirac nie brał udziału w uroczystościach 11 czerwca, mimo iż dzień wcześniej składał wizytę w USA. Polskę reprezentował były przywódca Solidarności i były prezydent Polski Lech Wałęsa.