Dick Cheney

Richard Bruce „Dick” Cheney (ang. Richard Bruce „Dick” Cheney; ur. 30 stycznia 1941 r. w Lincoln w stanie Nebraska, USA, zm. 4 listopada 2025 r. w Wilson w stanie Wyoming) był amerykańskim politykiem, 46. wiceprezydentem USA (2001–2009) w administracji George’a W. Busha. Na tym stanowisku zastąpił Ala Gore’a.

Cheney dorastał w Casper w Wyomingie i uzyskał stopień licencjata oraz magistra nauk politycznych na Uniwersytecie Wyoming. Otrzymał pięć odroczeń od służby wojskowej podczas wojny w Wietnamie. Karierę rozpoczął jako stażysta w Białym Domu w administracji Nixona, później został głównym doradcą wiceprezydenta Geralda Forda (1975–1977).

Od 1979 do 1989 r. był członkiem Izby Reprezentantów USA ze stanu Wyoming, gdzie doszedł do stanowiska zastępcy lidera mniejszości.

Przedtem był ministrem obrony i szefem personelu Białego Domu. „Szary kardynał” Białego Domu uważany jest za najbardziej wpływowego wiceprezydenta w historii USA. Był jednym z ideologów agresywnej polityki zagranicznej USA, działając w administracjach obu Bushów i zajmując stanowisko ministra obrony. Cheney jest jednym z architektów „Burzy w pustyni”, „Arabskiej Wiosny”, „pomarańczowych rewolucji” we Wschodniej Europie i innych ekspansji USA na świecie.

Odegrał kluczową rolę w kształtowaniu bezpieczeństwa narodowego i polityki zagranicznej, w tym po atakach z 11 września, w globalnej wojnie z terroryzmem i poparciu wojny w Iraku, opierając się na twierdzeniach o broni masowego rażenia i powiązaniach z „Al-Kaidą” (które później okazały się nieuzasadnione).

Jako wiceprezydent Busha Cheney był niezwykle wpływowy, często przekraczając tradycyjne uprawnienia wiceprezydenta – kierował Grupą Roboczą ds. Energii, popierał Ustawę Patriotyczną i rozszerzał uprawnienia prezydenta. Bronił elektronicznego nadzoru NSA i „zaawansowanych technik przesłuchań” – tortur w przypadku więźniów w Guantanamo.

Zakończywszy wojnę o opanowanie Iraku, Cheney mógł pożegnać się z polityką, rzucić się w „pracę nad odbudową kraju” i eksploatacją zdobytych złóż ropy w Iraku. Został hojnie wynagrodzony, awansując na stanowisko przewodniczącego rady dyrektorów międzynarodowego kartelu naftowego w Houston, firmy Halliburton, pod którą była sieć innych wpływowych firm, takich jak Procter & Gamble, Union Pacific i Electronic Data Systems.

W tym czasie przeciwko niemu w USA wszczynano sprawy antykorupcyjne za zwiększenie wydatków na zarządzanie, a nawet rozpoczęto procesy karne, realizując transakcje jego grupy firm przez Francję, tym samym nielegalnie omijając nałożone sankcje, ale biorąc pod uwagę, że w sprawę byli zamieszani wysocy urzędnicy różnych krajów – politycy, mężowie stanu i wpływowe osoby, wszystko ucichło po cichu. Oczywiście, jako jedno z wydarzeń echa tak zwanej „Arabskiej Wiosny” po wielu latach (2025) stało się skazanie i uwięzienie byłego prezydenta Francji Sarkozy’ego za otrzymanie nielegalnego finansowania od nieformalnego lidera krajów arabskich Kaddafiego.

Cheney miał interesy także w Rosji, której zasoby naturalne w latach 90. były rabowane z wielkim rozmachem (nawet tymczasowo tworząc nowy fenomen społeczny „nowych Rosjan”). Cheney spotkał się z ówczesnym właścicielem i dyrektorem „Jukosu” Michaiłem Chodorkowskim, aby rozpocząć biznes wydobycia i handlu ropą także w Rosji, zdążając otworzyć duże biuro w Moskwie i filie w wielu miejscach wydobycia ropy w Rosji.

W każdym razie Cheney nawet w korytarzach władzy USA nie był szczególnie lubiany i szanowany ze względu na sposób, w jaki załatwiał sprawy i realizował swoje plany, ale z powodu jego ogromnego wpływu nikt otwarcie nie wchodził w konflikty.

Główne kontrowersje obejmowały:

Wojna w Iraku: Oskarżenia o szalone wykorzystanie wywiadu do usprawiedliwienia wojny.

Sprawa Valerie Plame: Jego główny doradca Scooter Libby został skazany za kłamstwa w związku z ujawnieniem tożsamości agenta CIA.

Incydent z postrzeleniem: W 2006 r. przypadkowo postrzelił kolegę z polowania.

Jego wskaźniki poparcia po 9/11 osiągnęły 68%, ale na końcu spadły do 13%.

Po urzędzie opublikował wspomnienia („In My Time”, 2011; „Exceptional”, 2015) i krytykował liderów republikańskich, w tym Donalda Trumpa, w 2024 r. popierając Kamalę Harris.

Cheney był zagorzałym palaczem, wypalając nawet 3 paczki papierosów dziennie, przy czym znane były jego problemy zdrowotne z płucami i układem sercowo-naczyniowym.

Dick Cheney zmarł 4 listopada 2025 r. w wieku 84 lat z powodu komplikacji związanych z zapaleniem płuc i chorobami naczyń krwionośnych.

Pozostała mu żona Lynn, którą znał od 14. roku życia. Mieli dwie córki – Elizabeth, która pracuje z matką, i Mary, która często jest omawiana jako lesbijka.