Bitwa pod Białołęką w czasie powstania listopadowego

Bitwa pod Białołęką – jedna z bitew powstania listopadowego. Rozegrała się 25 lutego 1831.

Zdecydowana postawa Polaków w I bitwie pod Wawrem w dniu 19 lutego oraz w czasie pierwszego starcia w Olszynce Grochowskiej (20 lutego) zaskoczyła głównodowodzącego rosyjskiego, Iwana Dybicza. Zdecydował się on użyć części swoich sił do uderzenia od tyłu na armię polską rozlokowaną w okolicach Grochowa. Wyznaczona została do tego zadania grupa wojsk (11 tys. ludzi, 56 dział) pod dowództwem Iwana Szachowskiego. Miała ona za zadanie ruszyć na Białołękę, a następnie na Bródno.

Ze strony polskiej zadanie rozpoznania sił oraz zamiarów Szachowskiego, w dniu 23 lutego, wyznaczono pułkownikowi Antoniemu Jankowskiemu. Dowodził oddziałem w sile 2700 jazdy oraz 1200 piechoty. Pod Nieporętem doznał on porażki i musiał się wycofać.

I dzień walk

24 lutego w kierunku Białołęki wysłana została II Brygada 1. Dywizji Piechoty na czele z gen. Kazimierzem Małachowskim (4200 piechoty, 6 dział). Zadanie dla niej było takie samo jak dla Jankowskiego, poza tym, Małachowski miał ubezpieczać odwrót dla sił poprzednika. Rosjanie zaatakowali Białołękę obsadzoną połączonymi siłami II brygady i grupy Jankowskiego ok. godz. 14. Polacy mężnie przeciwstawiali się przeważającym siłom nieprzyjaciela, jednak ostatecznie zostali wyparci ze wsi.

Dowództwo polskie wysłało dla wsparcia grupy Małachowskiego brygadę Antoniego Giełguda a naczelne dowództwo nad ugrupowaniem oddano w ręce Jana Krukowieckiego. Siły te przybyły na plac boju przed zmierzchem. Nasilenie walk spadło. Utarczki pojedynczych grup żołnierzy trwały przez całą noc.

Straty po pierwszym dniu walk: strona rosyjska – 650 zabitych i rannych; strona polska – 450.

II dzień walk

Dowództwo polskie podejrzewając, że gen. Krukowiecki dysponuje mniejszymi siłami niż Szachowski, rozkazuje mu strzec szlaków komunikacyjnych, nie podejmować działań zaczepnych, walczyć jedynie w przypadku gdyby Rosjanie zamierzali kontynuować marsz na główne siły polskie. Podobne rozkazy otrzymał od feldmarszałka Dybicza książę Szachowski. Miał on nie wznawiać walki, a w wypadku ataku przeważających sił polskich natychmiast się wycofać.

Nad ranem Szachowski oceniając, że Polacy dysponują przewagą liczebną zarządził odwrót w kierunku Marek. Ok. godz. 8. kilka dział polskich ostrzelało sztab Szachowskiego aby uniemożliwić mu obserwację własnych pozycji. Rwące się do walki oddziały polskie uznały te wystrzały za początek bitwy. Pułki stojące w pierwszej linii przystąpiły do ataku. Naprzeciw siebie mieli już tylko część, nie wycofanych jeszcze, sił rosyjskich. Ogień Polski zmusił je do pospiesznego odwrotu do Białołęki. Również we wsi skłębione wojsko rosyjskie nie było w stanie przeciwstawić się natarciu polskiemu. Rosjanie zostali odrzuceni w kierunku Nieporętu.

Odgłosy walki pod Białołęką upewniły feldmarszałka Dybicza w przekonaniu, iż Polacy przegrupowali siły w celu rozbicia grupy Szachowskiego. Były one przyczynkiem do rozpoczęcia bitwy o Olszynkę Grochowską.