Doszło do tzw. incydentu w Mainila, polegającego na ostrzelaniu przez artylerię Armii Czerwonej rosyjskiej wsi leżącej niedaleko wspólnej granicy. Sowieci obciążyli tym Finów, zyskując casus belli do rozpoczęcia wojny zimowej

Wprowadzenie

Związek Radziecki podpisał z Finlandią międzynarodowe i obustronne pakty o nieagresji; Traktat w Tartu z 1920 roku i sowiecko-fiński pakt o nieagresji z 1932 oraz w 1934 w karcie Ligi Narodów. Związek Radziecki próbował stosować legalizm, potrzebował więc powodu do wojny. Tego samego roku Niemcy przeprowadzili podobną prowokację gliwicką, którą przedstawiono jako przyczynę wojny z Polską.

Incydent

Oddano siedem strzałów, które zostały wykryte przez fińskie posterunki obserwacyjne. Pociski spadły około 800 metrów w głąb sowieckiego terytorium. Finowie zaproponowali neutralne dochodzenie w sprawie incydentu, ale Sowieci odmówili i 29 listopada zerwali stosunki dyplomatyczne z Finlandią.

Materiały z prywatnego archiwum sekretarza partii komunistycznej Andrieja Żdanowa wskazują, że incydent był celowym działaniem mającym ukazać Finlandię jako agresora. Według tych źródeł strona fińska nie ponosiła odpowiedzialności za ataki. Materiały wskazywały na sowiecką artylerię – fińska artyleria została wcześniej wycofana poza rejon granicy, aby zapobiec takim incydentom. Niektórzy rosyjscy historycy podważają autentyczność tych dokumentów.

W następnych dniach po incydencie, sowiecka propaganda nadała rozgłos fikcyjnym atakom fińskim, a Związek Radziecki zerwał pakt o nieagresji z Finlandią i 30 listopada 1939 rozpoczął pierwszą ofensywę wojny zimowej.

Następstwa

Finowie prowadzili własne śledztwo, czy ich artyleria lub moździerze były w stanie ostrzelać wieś Mainila, co było jednak mało prawdopodobne, ponieważ fiński marszałek Carl Gustaf Mannerheim wydał wcześniej rozkaz wycofania artylerii z rejonu przygranicznego. Fińscy pogranicznicy zeznali, że słyszeli wystrzały artylerii z sowieckiej strony.

Rosyjski historyk Paweł Aptekar analizował odtajnione sowieckie dokumenty i stwierdził, że w raportach dziennych wojsk stacjonujących w tym rejonie nie znajdują się żadne wzmianki o stratach w ludziach. Doszedł do wniosku, że ostrzelanie wojsk sowieckich było mistyfikacją. Pozostali rosyjscy historycy twierdzą, że nie można stwierdzić, kto był odpowiedzialny za ostrzał analizując dostępne materiały.

W późniejszych czasach Nikita Chruszczow przypisał prowokację sowieckiemu marszałkowi artylerii Grigorijowi Kulikowi. W 1994 prezydent Rosji Borys Jelcyn potępił sowiecką napaść na Finlandię, uznając ją za wojnę napastniczą.