Andriej Sacharow

Andriej Dmitrijewicz Sacharow (ros. Андрей Дмитриевич Сахаров, ur. 21 maja 1921 w Moskwie, zm. 14 grudnia 1989 w Moskwie) – radziecki fizyk jądrowy, twórca m.in. teorii indukowanej grawitacji, działacz polityczny, laureat Pokojowej Nagrody Nobla. Członek Rosyjskiej Akademii Nauk.

Rozpoczął studia w 1938 roku na Pedagogicznym Uniwersytecie Moskiewskim. Ukończył je w Aszchabadzie, ponieważ uczelnia moskiewska musiała zostać ewakuowana w trakcie inwazji niemieckiej. Następnie zaczął pracę laboratoryjną w Uljanowsku. Powrócił do Moskwy w 1945 roku, gdzie w 1947 roku uzyskał doktorat. Zajmował się m.in. promieniowaniem kosmicznym. W połowie 1948 roku trafił do zespołu Igora Kurczatowa, gdzie zaczął pracę w radzieckim programie jądrowym. Po śmierci Kurczatowa został szefem programu stając się współtwórcą radzieckiej bomby wodorowej. Widząc skutki dokonywanych prób odmówił dalszych badań stając się dysydentem. W 1964 roku podczas wyborów do Akademii Nauk zabrał głos atakując m.in. hołubionego przez władzę Trofima Łysenkę. Od tego czasu coraz częściej zabierał głos w sprawach społecznych i politycznych. W roku 1968 napisał długi esej Rozmyślania o postępie, pokojowym współistnieniu i wolności intelektualnej. Wydano go w nakładzie 18 mln egzemplarzy, najpierw jako samizdat, a następnie za granicą. To spowodowało ostrą reakcję władz. Został wyrzucony z pracy w ośrodku badań jądrowych i pozbawiony wszelkich tytułów. Mimo to cały czas aktywnie działał na rzecz rozbrojenia, ograniczenia potencjałów nuklearnych, demokracji i poszanowania praw człowieka. Krytykował ustrój sowiecki, określając go jako totalitarny i jego poczynania - m. in. Interwencję ZSRR w Afganistanie, określając ją jako agresję. Otrzymaną w 1975 roku Nagrodę Nobla przeznaczył na cele charytatywne[1].

24 sierpnia 1974 powiedział:

Przewiduję powstanie uniwersalnego systemu informacji, który umożliwi każdemu dostęp w każdym momencie do zawartości każdej książki, magazynu lub jakiegokolwiek faktu. System ten będzie miał osobne mikrokomputery jako terminale, główne punkty kontrolne przepływu informacji, i kanały komunikacyjne na tysiące różnych sposobów od satelitów przez kable aż po linie laserowe. Nawet częściowa realizacja tego systemu częściowo będzie oddziaływała na każdego człowieka, na jego rozrywkę oraz jego intelektualny i emocjonalny rozwój. Ale prawdziwie historyczną rolą tego systemu będzie złamanie granic w wymianie informacji między krajami i ludźmi.

Został odznaczony m.in. trzykrotnie Medalem „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej (12 sierpnia 1953, 20 czerwca 1956, 7 marca 1962) oraz Orderem Lenina. Był laureatem Nagrody Stalinowskiej (1953) i Nagrody Leninowskiej (1956).

Był żonaty z Jeleną Bonner.