Franciszek Kleeberg

Franciszek Kleeberg (ur. 1 lutego 1888 w Tarnopolu, zm. 5 kwietnia 1941 w Weisser Hirsch k. Drezna) – generał brygady Wojska Polskiego.

Dzieciństwo i młodość

Był synem Emiliana, powstańca styczniowego i oficera kawalerii CK Armii, i Józefiny Kuschée (Couschée) oraz starszym bratem Juliusza, generała brygady WP. Wg tradycji rodzinnej Kleebergowie wywodzili się od szwedzkiego żołnierza, który przybył do Polski z wrogą armią w XVII wieku, dostał się do niewoli, spolszczył się i w końcu został założycielem rodu rycerskiego.

Po ukończeniu szkoły realnej w Hranicach i złożeniu matury w Wiedniu w 1905 r., kontynuował naukę w Akademii Wojskowo-Technicznej w Mödling. W 1911 ukończył Szkołę Strzelecką Artylerii w Hajmasker. Dwa lata później wstąpił do Szkoły Sztabu Generalnego w Wiedniu, której nie ukończył z powodu wybuchu I wojny światowej.

I wojna światowa

W maju 1915 otrzymał przydział do Legionów Polskich. W tym też roku powierzono mu funkcję szefa Sztabu II Brygady Legionów, którą pełnił przez miesiąc. Następnie przez kilka miesięcy był zastępcą szefa Sztabu, a czasowo także szefem Sztabu Komendy Legionów Polskich. W czerwcu 1916 został szefem Sztabu III Brygady Legionów. W okresie od lutego do lipca 1917 podczas prowadzenia szkolenia Legionów Polskich przez Niemców w Królestwie był m.in. zastępcą dowódcy 1 Pułku Artylerii w Górze Kalwarii i jednocześnie komendantem Zjednoczonych Szkół Artylerii, po czym do końca 1917 służył w Inspektoracie Wyszkolenia Polskiej Siły Zbrojnej. Do kwietnia 1918 pełnił funkcję komendanta Kursu Wyszkolenia Artylerii w Garwolinie. W związku z prośbą o zmianę obywatelstwa austriackiego na polskie, w czerwcu 1918 został karnie przeniesiony do armii austro-węgierskiej i przydzielony do Sztabu 54 Brygady Piechoty.

Wojna polsko-bolszewicka

Do Wojska Polskiego został przyjęty w grudniu 1918. Otrzymał przydział do Sztabu Generalnego. Następnie do marca 1919 był szefem Sztabu Dowództwa "Wschód", na czele którego stał gen. Tadeusz Rozwadowski. W kwietniu 1919 objął funkcję szefa Sekcji Organizacyjnej, dwa miesiące później – zastępcy szefa Departamentu I Mobilizacyjno-Organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych. 10 marca 1920, po reorganizacji ministerstwa mianowany został pomocnikiem szefa Oddziału I Organizacyjno-Mobilizacyjnego Sztabu M.S.Wojsk. W lipcu 1920 został szefem Sztabu 1 Armii, a 15 sierpnia – szefem Sztabu Grupy Operacyjnej gen. Kazimierza Raszewskiego.

Dwudziestolecie międzywojenne

7 października 1920 wyznaczony został na stanowisko szefa Sztabu Okręgu Generalnego "Poznań" w Poznaniu (później Okręgu Korpusu Nr VII), które zajmował do października 1922. Do maja 1924 pełnił obowiązki dowódcy 14 Dywizji Piechoty. W tym też okresie ukończył kurs informacyjny dla wyższych dowódców. Od czerwca 1924 do października 1925 przebywał we Francji, gdzie studiował w Wyższej Szkole Wojennej (franc. École Supérieure de Guerre) i Centrum Wyszkolenia Piechoty w Wersalu oraz w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Metzu. Po powrocie do kraju został II dyrektorem nauk w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W 1927 powrócił do służby liniowej, obejmując dowodzenie 29 Dywizją Piechoty stacjonującą w Grodnie.

1 stycznia 1928 Prezydent RP, Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z dnia 1 stycznia 1928 i 12. lokatą w korpusie generałów. Mimo rozległej wiedzy i doświadczenia był to jego ostatni awans.

Przyjaźnił się z Władysławem Sikorskim.

4 marca 1936 mianowany został dowódcą Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie, a dwa lata później dowódcą Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu. Stanowisko to zajmował do 8 września 1939.

Kampania wrześniowa

9 września 1939 przystąpił do organizacji oddziałów bojowych z podległych mu ośrodków zapasowych. W korespondencji urzędowej występował w dalszym ciągu jako dowódca Okręgu Korpusu Nr IX. 27 września zarządził reorganizację podległych mu wojsk oraz ustanowił we Włodawie władze cywilno-administracyjne. Od tego dnia występował jako dowódca Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie".

Pod Jabłoniem i Milanowem pobił wysunięte kolumny oddziałów Armii Czerwonej. 6 października 1939, po czterodniowych walkach z Wehrmachtem pod Kockiem, złożył broń jako ostatni polski generał. Pozostał jedynym dowódcą SGO bez porażki – przeciwnik pod Kockiem został pobity, a Kleeberg został zmuszony do podpisania kapitulacji tylko z powodu braków w zaopatrzeniu i amunicji. Po bitwie dostał się do niewoli niemieckiej. Przebywał w Oflagu IVB w twierdzy Königstein koło Drezna. W niewoli przebywał półtora roku, ponieważ poważnie zachorował na serce i 5 kwietnia 1941 zmarł w szpitalu wojskowym w Weisser Hirsch. Został pochowany na cmentarzu w Neustadt.

Prezydent RP, na wniosek Naczelnego Wodza, z dniem 1 stycznia 1943 pośmiertnie awansował go do stopnia generała dywizji. W 1969 prochy gen. Franciszka Kleeberga przewieziono do kraju i 6 października złożono na cmentarzu Wojennym w Kocku pomiędzy poległymi żołnierzami z dowodzonej przez niego SGO "Polesie".

Życie prywatne

Był żonaty z Wandą Paszkowską, miał syna Zbigniewa Kazimierza.

Awanse

• podporucznik – sierpień 1908
• porucznik – maj 1913
• kapitan – 1 listopada 1915
• major – lipiec 1917
• podpułkownik – grudzień 1918
• pułkownik – 1 czerwca 1919
• generał brygady – 1 styczeń 1928
• generał dywizji – styczeń 1943 (pośmiertnie)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, postanowieniem prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 1 października 2009 "za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej"), uhonorowanie nastąpiło 4 października tego samego roku podczas uroczystych obchodów 70. rocznicy ostatniej bitwy wojny obronnej 1939 roku
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1937)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (1937)
• Wojskowy Medal Zasługi (Austro-Węgry)
• Krzyż Żelazny II klasy (Niemcy)
• Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej (Francja)
• Order Zabójcy Niedźwiedzia (Łotwa)

Film dokumentalny o gen. Kleebergu

W 2007 r. nakręcono film dokumentalny o walkach gen. Kleeberga i Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie w kampanii wrześniowej pt.: Kleeberg odszedł kleberczycy zostali w reż. Mirosława Gronowskiego.