Hans Frank

Hans Michael Frank (ur. 23 maja 1900 w Karlsruhe, stracony 16 października 1946 w Norymberdze) – niemiecki funkcjonariusz narodowosocjalistyczny, z wykształcenia prawnik, zbrodniarz wojenny. Uczestnik nieudanego puczu monachijskiego w 1923, członek NSDAP od 1927. Jeden z przywódców III Rzeszy i główny twórca jej systemu prawnego opartego na zasadzie wodzostwa (niem. Führerprinzip). W okresie 1939-1945 generalny gubernator okupowanych ziem polskich (Generalne Gubernatorstwo).

Dzieciństwo i młodość (do 1917)

Ojciec Karl (z zawodu prawnik) był syndykiem firmy spożywczej, matka Magdalena - córką właściciela sklepu z towarami kolonialnymi. Miał rodzeństwo, starszego o 9 lat brata Karla juniora i młodszą o 3 lata siostrę Elisabeth Lilly. We wczesnym dzieciństwie, w wieku 5 lat, ciężko zachorował na dyfteryt i otarł się o śmierć. W1903 cała rodzina przeprowadziła się z Monachium do miasteczka Rotthalmünster (Dolna Bawaria), gdzie ojciec otworzył kancelarię adwokacką. Tam rozpoczął naukę w miejscowej szkole powszechnej. W 1908 rodzina ponownie przeniosła się do Monachium (dzielnica Schwabing). Już wtedy pojawił się pierwszy kryzys w małżeństwie rodziców - 8-letniego Hansa podrzucano bliskim krewnym (matka opuszcza rodzinę). Po ukończeniu IV klasy, w 1910 pomyślnie zdał egzamin wstępny do gimnazjum. We wrześniu podjął naukę w Gimnazjum im. Ks. Maksymiliana. W V i VI klasie wyraźnie opuścił się w nauce, jego promocja do następnej klasy była zagrożona.

Od 1912 należał do organizacji młodzieżowej Wehrkraftverein, dbającej o rozwój kondycji fizycznej poprzezsport i piesze wędrówki. W 1914 brat, praktykant dentystyczny, otrzymał powołanie do wojska - wiosną 1916 został ranny, zapadł na zapalenie płuc i zmarł w lipcu tego roku. We wrześniu 1916 Hans wyjechał do matki do Pragi, gdzie mieszkał i pobierał prywatne lekcje do czerwca 1917. Zamierzał zostać w Pradze, próbował nawet wstąpić do szkoły kadetów piechoty, jednak bezskutecznie.

Republika Weimarska (1918-1933)

W marcu 1918 powołano go do "wojennej pomocniczej służby pracy" w charakterze pracownika biura spółki węgla brunatnego. Trzy miesiące później, 25 czerwca, został powołany do wojska, do służby w 1. Bawarskim Pułku Piechoty König (koszary w Marsfelde). Nie wziął udziału w walkach na froncie. Zwolniony z wojska 15 września, mógł powrócić do dawnej szkoły i rozpocząć IX klasę w gimnazjum im. Księcia Maksymiliana. 16 grudnia zapisał się na "specjalny kurs wojenny" będący ówczesnym przygotowaniem do matury i przeniósł się do gimnazjum im. Króla Ludwika. W 1918 pisywał artykuły do gazet Mannheimer Zeitung i Prager Tageblatt.

15 lipca 1919 otrzymał świadectwo zdania wojennego egzaminu dojrzałości (oceny: bardzo dobry - matematyka, fizyka i historia, dobry - niemiecki, łacina i greka). Po ukończeniu szkoły średniej w 1919 studiował prawo i ekonomię polityczną na uniwersytecie w Kilonii i Monachium. W 1919 wstąpił doNiemieckiej Partii Robotników (niem. Deutsche Arbeiterpartei, DAP) i zapisał się do SA. Studia ukończył w 1923 i doktoryzował się w Kilonii w 1924. W 1923 wziął udział jako kawalerzysta SA w nieudanym puczu monachijskim. Od 1925 pozostawał doradcą prawnym Adolfa Hitlera. W 1927 został adwokatem w Monachium, równolegle pracując jako asystent na politechnice monachijskiej.

W 1926 wstąpił do Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP), jednak wkrótce z niej wystąpił. Ponownie wstąpił do NSDAP w 1927, w odpowiedzi na propozycję Hitlera sprawowania funkcji doradcy prawnego NSDAP i występowania w roli obrońcy członków NSDAP w sądach. W 1928 był założycielem Narodowosocjalistycznego Związku Prawników. W 1929 został kierownikiem urzędu prawnego NSDAP, pozostając na tym stanowisku do 1942. W 1930 wszedł do Reichstagu z ramienia NSDAP, gdzie pełnił funkcję posła do 1945.

III Rzesza (1933-1945)

Okres przedwojenny

 

Hans Frank na paradzie w Krakowie

Po dojściu nazistów do władzy i objęciu władzy przez Hitlera w dniu 30 stycznia 1933, został ministrem sprawiedliwości Bawarii i stanu w rządzie Rzeszy. Objął też funkcję komisarza Rzeszy do spraw ujednolicenia wymiaru sprawiedliwości, w ramach zarządzonego przez Hitlera procesu unifikacji (niem. Gleichschaltung), zmierzającego do przekształcenia Niemiec w państwo totalitarne. 1 czerwca 1933 powołał "Niemiecki Front Prawa" (niem. Deutsche Rechtsfront), zrzeszający prawników zawodowych, sędziów, prokuratorów oraz adwokatów. W roku 1934 założył Akademię Prawa Niemieckiego (jej prezesem pozostawał do 1941), której zadaniem było opracowanie podstaw hitlerowskiego ustroju prawnego – Frank oparł go na niedemokratycznej zasadzie wodzostwa(niem. Führerprinzip), która zapewniając Hitlerowi dominującą pozycję w systemie prawnym państwa niemieckiego, faktycznie potwierdzała totalitarny system sprawowania władzy w III Rzeszy. W uznaniu zasług za dokonania na polu unifikacji prawa, Hitler powołał Franka w grudniu 1934 do gabinetu ministrów Rzeszy w charakterze ministra bez teki, którym Frank pozostawał do 1945.

Wówczas Frank wyraźnie podkreślał swoje uwielbienie dla Hitlera i jego rolę w państwie (wynikającą z przeprowadzonych przez Franka głębokich zmian w systemie prawnym), stwierdzając na dorocznym posiedzeniu Akademii Prawa Niemieckiego w 1935, iż: "po raz pierwszy oto w historii narodu miłość do Hitlera stała się pojęciem prawnym". W 1936 odwiedził Włochy, gdzie wygłosił odczyt o ustawodawstwie inarodowosocjalistycznym wymiarze sprawiedliwości. Został tam przyjęty przez króla włoskiego oraz Mussoliniego. Zachwycony faszyzmem włoskim, w następnych latach przyjeżdżał do Włoch kilkakrotnie. Podczas przemówienia wygłoszonego 25 maja 1939 w Lipsku z okazji pierwszego wielkoniemieckiego dnia rzeczników prawa Frank wygłosił między innymi następujące zasady:

• "Nikt nie może być skazany bez możliwości obrony"
• "Nikt nie może być pozbawiony czci, wolności, życia i zarobku bez orzeczenia sądowego"
• "Każdy oskarżony musi mieć możność wyboru obrońcy"
• "Nikt nie powinien być traktowany jako wróg społeczności narodowej bez udowodnienia mu jego winy".

Powyższe wypowiedzi stoją w rażącej sprzeczności zarówno z praktyką jak i samą retoryką wypowiedzi z okupowanej Polski (patrz niżej).

Generalne Gubernatorstwo

Hans Frank przyjmuje na Zamku Królewskim w Krakowie przywódców Sonderdienstu w pierwszą rocznicę utworzenia.  

Po agresji Niemiec na Polskę w dniu 1 września 1939, został mianowany w dniu 15 września 1939 szefem wyższego zarządu cywilnego okupowanych ziem polskich przy naczelnym dowództwie Wehrmachtu Ober-Ost. W dniu 26 października 1939 został mianowany generalnym gubernatorem na okupowanych terenach Polski, a swoją rezydencją uczynił krakowski Wawel gdzie zamieszkał w dniu 7 listopada 1939. Szeroki zakres władzy którą otrzymał na tym stanowisku, spowodował, iż zaczął określać siebie "niemieckim królem Polski". Z tego powodu wśród przywódców III Rzeszy w Berlinie, Generalne Gubernatorstwo zaczęto ironicznie nazywać "Frank-reich" (gra słów: niem. Frankreich – Francja; Frank-reich – "Rzesza Franka"), a samego Franka nazwano "królem" lub "władcą Frankonii". W związku z tym pojawiła się nawet niemiecka anegdota: "Francja jest na Zachodzie, Frank bogaci się na Wschodzie" (gra słów Frankreich i Frank reich: "Im Westen liegt Frankreich – im Osten wird Frank reich").

Na stanowisku generalnego gubernatora był jednym z głównych współautorów i realizatorów polityki eksterminacjinarodu polskiego i żydowskiego. Był odpowiedzialny za masowe zbrodnie na terenie Generalnego Gubernatorstwa, dewastację gospodarczą kraju, planowe niszczenie i grabież obiektów kulturalnych oraz dóbr materialnych w Polsce.

Hans Frank aprobował plany zniszczenia Warszawy jako stolicy Polski. Zawarte były w albumie zadedykowanym mu 6 lutego 1940 przez nazistowskich architektów, m.in. Huberta Grossa, określanym jako tzw. Plan Pabsta, który Frank nieopatrznie zostawił w swoim gabinecie na Wawelu podczas ucieczki z Krakowa w 1945. Plany te wraz dokumentacją zawierały 15 szczegółowych planów miasta z dokumentacją fotograficzną i tekstową – przewidywały zburzenie 95% powierzchni zabudowanej Warszawy i zmianę charakteru miasta na prowincjonalne. W swoim dzienniku, w dniu 4 października 1939 Frank odnotował zgodę Hitlera na nieodbudowanie miasta Warszawy ze zniszczeń wojennych, zburzenie Zamku Królewskiego oraz grabież dzieł sztuki.

Decyzją z dnia 13 października 1940 powołał powstanie gett dla ludności żydowskiej. W 1942 wspierał aktywnie program zagłady Żydów osobiście obniżając (dalece bardziej radykalnie niż wynika to z zarządzeń z Berlina) racje dzienne dla Żydów do 143 g chleba dziennie a później nawet do 20 g. 24 sierpnia 1942zapisał w dzienniku: "Trzeba stwierdzić na marginesie, że skazujemy na śmierć głodową półtora miliona Żydów".

Eberhard Schöngarth na posiedzeniu rządu GG dnia 20 kwietnia 1943 oświadczył: "Takiego ucisku, jaki cierpi naród polski, nie znosił jeszcze nigdy żaden naród..."

W nocy z 29 na 30 stycznia 1944 specjalny zespół krakowskiego Kedywu pod dowództwem mjra "Wąsacza" (Stanisław Więckowski), na rozkaz dowódcykrakowskiego Okręgu AK płka "Lutego" (Józef Spychalski), dokonał zamachu na Hansa Franka. Zgodnie z planem przygotowanym przez cichociemnego por. "Powolnego" (Ryszard Nuszkiewicz), w okolicach Szarowa (Puszcza Niepołomicka), w momencie przejazdu pociągu specjalnego, wiozącego Franka doLwowa na uroczystości z okazji 11 rocznicy dojścia Hitlera do władzy, wysadzono tory. Pomimo, że pociąg w części stoczył się z nasypu nikt nie zginął. Celem zamachu było wysadzenie salonki, w której podróżował generalny gubernator, ale ładunek eksplodował z minimalnym opóźnieniem. Dzień później Kedyw rzeszowski wysadził szyny w okolicy Czarnej koło Dębicy.

Akcja pod Szarowem (wówczas Grodkowicami) była jedyną próbą zamachu na życie Franka, która wyszła poza stadium przygotowań (wcześniej robili je dywersanci krakowskiego zespołu oddziału "Kosa-30" - ci sami, którzy 20 kwietnia 1943 zaatakowali SS-Obergruppenführera Krügera). Niemieckie śledztwo potwierdziło przypuszczenia, że w pobliżu generalnego gubernatora znajdują się informatorzy AK i dlatego zarządził on przeprowadzenie poważnych zmian personalnych w sztabie odpowiedzialnym za jego bezpieczeństwo.

Karą dla Polaków za "podniesienie ręki" na Hansa Franka było rozstrzelanie w Podłężu i Dębicy kilkudziesięciu (około 100) osób, głównie więźniów z Montelupich.

Proces i wyrok śmierci

Dziennik Hansa Franka

W styczniu 1945 wobec zbliżającej się do Krakowa Armii Czerwonej, Hans Frank uciekł przezornie do Bawarii, gdzie w miejscowości Neuhaus am Schliersee (obecnie dzielnica miejscowości Schliersee) urządził filię Generalnego Gubernatorstwa w Polsce (Außenstelle des Generalgouvernements Polen). Z Krakowa zabrał, uprzednio zrabowane w Polsce, liczne dzieła sztuki, między innymi dzieła Rembrandta, Rafaela oraz Leonarda da Vinci. Tamże 4 maja 1945 został aresztowany przez porucznika wywiadu wojskowego USA Waltera Steina, przy czym dobrowolnie przekazał swój dziennik służbowy obejmujący wówczas 38 tomów (po wojnie w wyniku podzielenia nieoprawionego skoroszytu na 2 części oraz uzupełnienia o odnalezione materiały w Krakowie, został on rozszerzony do 40 tomów lub 11367 stron, w tym 10774 strony właściwego tekstu oraz 593 strony skorowidzów), w którym pedantycznie wyszczególnił swoją działalność w Generalnym Gubernatorstwie i który później uzyskał duże znaczenie w procesie norymberskim jako materiał dowodowy.

8 sierpnia 1942 zanotował o swoim dzienniku: "Ten jedyny w swoim rodzaju dokument pracy będzie po wsze czasy świadectwem, z jaką powagą przystąpiłem do powierzonego mi zadania, oraz z jaką gorliwością wypełniali swe zadania wszyscy moi cenni współpracownicy". Gdy prokurator na procesie norymberskim cytował fragmenty przemówień i oświadczeń Franka zapisane w dzienniku, obrońca Franka – dr Alfred Seidl skomentował to słowami: "Na miłość Boską. Przecież ten człowiek mówił przez całe cztery lata" (niem. "Um Gotteswillen. Der Man hat doch vier Jahre lang geredet").

W roku 1953 wdowa po Hansie Franku, Brigitte Marie Frank opublikowała przeredagowany przez siebie, liczący 643 strony pamiętnik męża pod tytułem Im Schatten des Galgens (W cieniu szubienicy), napisany w celi w Norymberdze.

Proces

W trakcie procesu Frank oświadczył nagle że: "Tysiąc lat przeminie, zanim zatarta zostanie ta wina Niemiec", jednak po pewnym czasie właściwie je odwołał. W ostatnim słowie przed wydaniem wyroku powiedział między innymi:

  Wdzięczny jestem za udzieloną mi możliwość przygotowania mej obrony i odparcia zarzutów przeciw mnie podniesionych. Myślę w związku z tym o wszystkich ofiarach gwałtu i terroru straszliwych wydarzeń wojennych. Miliony ludzi zginęło bez wysłuchania i udzielenia im prawa do własnej obrony.

Podczas pobytu w więzieniu podobno nagle nawrócił się na chrześcijaństwo. Nieustannie czytał Biblię, co miało również swoje odzwierciedlenie w jego listach do rodziny z owego okresu (gwoli ścisłości należy dodać, iż równocześnie pisał listy miłosne do swojej kochanki Lilly Grau i przekazywał je poprzez swojego obrońcę). Irlandzki mnich, Sykstus O'Connor, opiekun duchowy Franka, był pod wrażeniem świadectwa wiary byłego zbrodniarza. W noc przed egzekucją wyspowiadał go i udzielił rozgrzeszenia. Zaś następnego dnia towarzyszył w drodze do szubienicy. Ostatnie słowa Hansa Franka brzmiały: "Jestem wdzięczny za łagodny wyrok, który otrzymałem. Proszę Boga, aby przyjął mnie łaskawie" oraz dodał "Chryste, przebacz!".

Zwłoki Hansa Franka po wykonaniu egzekucji Wyrok śmierci

Został skazany na mocy wyroku z dnia 1 października 1946 przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze na karę śmierci przez powieszenie. Został uznany winnym popełnienia przestępstw objętych rozdziałem trzecim i czwartym aktu oskarżenia (zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciw ludzkości), uniewinniony z zarzutów z rozdziału pierwszego (zbrodnie przeciwko pokojowi). Wyrok na wszystkich skazanych na śmierć w procesie został wykonany przez sierżanta Johna C. Woodsa w dniu 16 października 1946 w nocy pomiędzy godzinami 1:01 a 2:45. Tego samego dnia zwłoki zostały spalone wkrematorium na cmentarzu Ostfriedhof (lub krematorium na terenie obozu koncentracyjnego Dachau), a następnie rozrzucone z samolotu wojskowego (jak informował oficjalny komunikat: "nad jakąś rzeką na terenie Niemiec"). Po latach ustalono, iż były to przedmieścia Monachium, w miejscu gdzie zaczyna się dolina rzeki Izary. Według innej wersji spopielone zwłoki wysypano w Solln, południowej dzielnicy Monachium, do potoku Conwentzbach, który wpływa do rzeki Izary.

Wypowiedzi Hansa Franka

  Gdybym o każdych siedmiu rozstrzelanych Polakach chciał rozwieszać plakaty, to w Polsce nie starczyłoby lasów na wyprodukowanie papieru na takie plakaty", "Polska nie śmie nigdy więcej powstać! – wywiad dla gazety Völkischer Beobachter, 6 lutego 1940

Nie powinniśmy być przesadnie wrażliwi, gdy słyszymy liczbę 17 000 rozstrzelanych Polaków. Nie waham się wyjaśnić, że gdyby zastrzelony został jeden Niemiec, w zamian rozstrzela się stu Polaków

Mój stosunek do Polaków jest stosunkiem mrówki do mszycy. Jeśli traktuję Polaka opiekuńczo, jeśli, że tak powiem, przyjaźnie go dopieszczam, to spodziewam się, że odpłaci mi dobrą pracą – posiedzenie rządu, 1940

Jeśli wreszcie wygramy wojnę, to nie będę miał nic przeciwko temu, żeby z Polaków, Ukraińców i tego wszystkiego, co się wokół włóczy, zrobić siekaninę

Nie możemy wystrzelać ani wytruć 3,5 miliona Żydów, ale mimo to potrafimy poczynić kroki, które w jakiś sposób doprowadzą do ich zagłady. Nastąpi to w związku z gigantyczną akcją, która zostanie ustalona w porozumieniu z Rzeszą – posiedzenie rządu GG,16 grudnia 1941

Chryste, przebacz! - ostatnie słowa Hansa Franka przed egzekucją w Norymberdze, 1946 roku.

Hans Frank był autorem wielu charakterystycznych wypowiedzi, zawartych zarówno w Dzienniku który prowadził, przemówieniach, jak również w wywiadach prasowych których udzielał gazetom niemieckim. Obrazowały one terrorystyczny charakter okupacji w Polsce w okresie 1939-1945, zazwyczaj przekładając się na rzeczywistość, m.in.:

Życie rodzinne

W dniu 2 kwietnia 1925 poślubił 29-letnią stenotypistkę oraz handlarkę futer Brigitte Marie Herbst (1895–1959) urodzoną w Forst. W roku 1939 jego żona nazwała się sama "Königin von Polen" ("Królową Polski"). Pomimo, że małżeństwo okazało się nieudane, na świat przyszło 5 dzieci, wśród nich Niklas Frank, zacięty krytyk ojca, dziennikarz czasopisma Stern, autor książek "Mój ojciec Hans Frank" oraz "Moja niemiecka matka". Książki Niklasa Franka wywołały falę dyskusji w Niemczech na temat problemu rozliczenia z nazistowską przeszłością w kontekście rodzinnym.