Janusz Przymanowski

Janusz Przymanowski (ur. 20 stycznia 1922 w Warszawie, zm. 4 lipca 1998 tamże) – polski pisarz, poeta i dziennikarz, scenarzysta, tłumacz literatury rosyjskiej, pułkownik Wojska Polskiego, poseł na Sejm PRL VIII kadencji.

Skończył Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego w Warszawie. Był uczestnikiem kampanii wrześniowej 1939; maturę zdał w 1940 w Szkole nr 21 w Brześciu nad Bugiem. W latach 1940–1943 internowany i więziony przez władze sowieckie pracował w kamieniołomie bazaltu, w fabryce metalurgicznej w sowchozie i w kołchozie jako traktorzysta.

W 1943 wstąpił ochotniczo do Armii Czerwonej. W listopadzie 1943 znalazł się w Sielcach nad Oką, w 1 Korpusie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Przeszedł szlak bojowy do Warszawy. Od listopada 1944 specjalny korespondent i zastępca naczelnego redaktora gazety 1. Armii WP "Zwyciężymy".

Po zakończeniu II wojny światowej wstąpił do PPR. Pracował w redakcjach kilku czasopism o tematyce wojskowej: redaktor naczelny "Skrzydlatej Polski", zastępca redaktora naczelnego "Żołnierza Polskiego", publicysta miesięcznika "Wojsko Ludowe". W latach 1947–1950 sekretarz generalny Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej.

W 1961 awansowany do stopnia pułkownika. W latach 1962–1964 członek warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego PZPR (należał do tej partii przez cały okres jej istnienia). W latach 1959–1964 studiował i ukończył Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1980–1985 był posłem na Sejm PRL. Deklarował się jako zwolennik wprowadzenia w Polscestanu wojennego w grudniu 1981. Przez wiele lat był członkiem Rady Naczelnej ZBoWiD. W latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Zadebiutował w 1950 na łamach prasy jako prozaik. Był autorem wielu książek o tematyce wojskowej i wojennej. Zajmował się głównie udziałem Polaków w II wojnie światowej. Największą sławę przyniosła mu powieść Czterej pancerni i pies, a na podstawie jego scenariusza nakręcono serial telewizyjny o tym samym tytule. W końcowej scenie ostatniego, 21. odcinka serialu zagrał epizodyczną rolę fotografa. Spod jego pióra wyszło też ponad 200 tekstów piosenek i 2 musicale.

Był żonaty z Aleksandrą Przymanowską.

Wybrane utwory

• Czterej pancerni i pies, Wyd. MON, Warszawa 1964 ISBN 83-1106419-9 (pierwsza część w okresie PRL-u była lekturą do klasy V szkoły podstawowej) – pierwowzór kultowego serialu telewizyjnego pod tym samym tytułem
• Czy na pewno jesteś patriotą?, Wyd. Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1977
• Drogi do zwycięstwa, Wyd. MON, Warszawa 1977
• Fortele Jonatana Koota (dla dzieci; na jej podstawie nakręcono serial animowany w latach 1980–1981), Wyd. "Nasza Księgarnia", Warszawa 1978
• Listy siwiejące O wyborze celu: dróg i sposobów skutecznego postępowania ku pożytkowi wchodzących w życie napisane, Wyd. "Iskry", Warszawa 1973
• Minerzy podniebnych dróg (książka i film dla telewizji ZSRR z O. Gorczakowem)
• Odsiecz Europy, Wyd. "Nasza Księgarnia", Warszawa 1983, ISBN 83-1008527-3
• Polacy na drogach do zwycięstwa, Wyd. "Interpress", Warszawa 1975
• Rozpoznania i szarże, Wyd. MON, Warszawa 1968
• Rycerze srebrnej tarczy, Wyd. Literackie, Warszawa 1976
• Studzianki (reportaż historyczny), Wyd. MON, Warszawa 1971
• Tajemnica wzgórza nr 117, Wyd. "Nasza Księgarnia", Warszawa 1969 (za czasów PRL, była lekturą do klasy IV szkoły podstawowej)
• Tarcza i miecz, Wyd. "Nasza Księgarnia", Warszawa 1980 ISBN 83-1007855-2
• Trójca grzeszna, Wyd. MON, Warszawa 1980 ISBN 83-1106445-8
• Wezwany, Wyd. MON, Warszawa 1968
• Wszyscy i nikt, Wyd. MON, Warszawa 1976
• Ze 101 frontowych nocy, Wyd. "Książka i Wiedza", Warszawa 1978
• Zawzięty, Wyd. MON, Warszawa 1976
• Znużony, Wyd. MON, Warszawa 1974
• Żołnierze czterech rzek, Wyd. MON, Warszawa 1953

Tłumaczenia

• Błękitny promień (tyt. oryg. Аппарат "СЛ-1", Władimir Niemcow), Wyd. "Prasa Wojskowa", Warszawa 1950
• Tajemnicze zniknięcie inżyniera Bobrowa (tyt. oryg. Исчезновение инженера Боброва, Wiktor Saparin), Wyd. MON, Warszawa 1949
• Wąwóz Batyrłar-Dżoł (tyt. oryg. Uszczel'je Batyrłar-Dżoł, Aleksandr Studitski), Wyd. MON, Warszawa 1949

Filmografia

Filmy fabularne

• 1963 – Вызываем огонь на себя (miniserial ZSRR) – materiały do scenariusza (opowiadanie)
• 1966–1970 – Czterej pancerni i pies – scenariusz
  • 1970 – Czterej pancerni i pies (odc. 21. "Dom") – obsada aktorska (fotograf)
• 1973 – Zasieki – scenariusz, dialogi
• 1977 – Wszyscy i nikt – scenariusz, dialogi

Krótki metraż, dokument, animacja

• 1961 – Aby kwitło życie... – komentarz
• 1963 – Wioska mała jak Płowce – scenariusz, komentarz
• 1964 – Na piastowskim szlaku – scenariusz
• 1980–1981 – Fortele Jonatana Koota – dialogi, słowa piosenki (-nek)
• 1981 – Glac-Plac w Fortele Jonatana Koota – słowa piosenki (-nek)

Ciekawostki

W lipcu 1988 podczas spotkania Michaiła Gorbaczowa z przedstawicielami polskiego świata kultury na Zamku Królewskim w Warszawie generalny sekretarz KPZR otrzymał od Janusza Przymanowskiego propozycję, że załaduje on na ciężarówkę 50 tysięcy egzemplarzy swoich książek i będzie je sprzedawał w Kraju Rad.

– Niech mi pan, panie Michale, pozwoli to zrobić – poprosił.

Książką, którą pisarz sprzedawałby w ZSRR, mogłaby być zapewne „Czetyre tankista i sobaka”, która cieszyła się dużym powodzeniem u naszych ówczesnych wschodnich sąsiadów. Na spotkania z aktorami i twórcami polskiego serialu o przygodach czołgistów i psa "Szarika" przychodziły tłumy. Książka doczekała się czterech wydań w ZSRR. Podobnie w NRD wydano cztery edycje książki pod tytułem "Vier Panzernsoldaten und ein Hund", w Czechosłowacji sześć wydań "Pancernych", a w PRL 17.

Odznaczenia i nagrody

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy
• Order Sztandaru Pracy II klasy
• Krzyż Walecznych (za desant na Czerniakowie podczas walk o Warszawę w 1944)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1973)
• Order Uśmiechu (przyznany na wniosek dzieci w 1968, a odebrany z legitymacją nr 2 w dniu 2 marca 1969 roku w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie)
• Odznaka "Zasłużony Działacz Kultury" (1978)
• Medal 40-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (1985, ZSRR)
• Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia (1966)
• Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia (zespołowa) oraz Ministra Kultury Narodowej i Sztuki za serial telewizyjny Czterej pancerni i pies (1967)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży (1977)
• Nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji I stopnia za twórczą współpracę z PRiTV (1978)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów w dziedzinie twórczości i sztuki estradowej (1979)
• i inne