Powiedz o tym miejscu
pl

Xawery Dunikowski

Xawery Dunikowski (ur. 24 listopada 1875 w Krakowie, zm. 26 stycznia 1964 w Warszawie) – polski rzeźbiarz, malarz i pedagog.

Pochodził ze zubożałej szlachty. Jego ojciec Mieczysław pracował jako nadkonduktor kolei warszawsko-wiedeńskiej. Edukację rozpoczął w Szkole Technicznej w Warszawie. W 1896 przyjechał do Krakowa studiować w Szkole Sztuk Pięknych u rzeźbiarzy: Alfreda Dauna w latach 1896–1899 i Konstantego Laszczki 1899–1903.

Po studiach wyjechał do Warszawy, aby objąć stanowisko profesora rzeźby w Szkole Sztuk Plastycznych. W 1905 zastrzelił podczas sprzeczki malarza Wacława Pawliszaka, został jednak zwolniony z aresztu za kaucją w wysokości 2 tys. rubli. W Warszawie pracował do roku 1910, po czym wyjechał do Krakowa. W 1914 wyjechał na stypendium do Londynu. Kolejne lata spędził w Paryżu, służył w Legii Cudzoziemskiej. W 1922 wrócił do Polski, aby objąć katedrę rzeźby na krakowskiej ASP. Do grona uczniów Dunikowskiego zaliczali się m.in.: Jerzy Bandura, Zygmunt Gawlik, Józef Gosławski, Maria Jarema, Jacek Puget, Henryk Wiciński oraz Jerzy Bereś .

W okresie międzywojennym otrzymał wiele prestiżowych nagród, wykonał setki realizacji, które przyniosły mu międzynarodową sławę. Z dzieł z tego okresu można wymienić postacie czterech ewangelistów na gmachu Seminarium Śląskiego w Krakowie z 1927, głowy wawelskie z lat 1925–1927 i pomnik prezydenta Krakowa Józefa Dietla z 1936.

Przez większą część okresu okupacji był więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie trafił po aresztowaniu w 1940. Uczestniczył w tamtejszym ruchu oporu organizowanym przez Witolda Pileckiego. Po wojnie, w latach 1945–1955, kierował katedrą rzeźby na krakowskiej ASP. W 1955 na stałe przeniósł się do Warszawy. W 1959 został profesorem i kierownikiem katedry rzeźby w Państwowej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Z powojennych realizacji Dunikowskiego należy wymienić Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1955) powstały w wyniku przebudowania niemieckiego mauzoleum. Z obrazów warto wspomnieć Portret córki z 1924 i Autoportret w stroju mandaryna z 1935. W Krakowie mieszkał w latach 1938–1940 i 1945–1955 przy ulicy Karmelickiej 27, dziś na kamienicy znajduje się tablica upamiętniająca artystę. W Warszawie po 1955 roku mieszkał w domu przy ul. Marchlewskiego obecnie ul. Jana Pawła II (pomiędzy Al. Solidarności a ul. Elektoralną) gdzie na domu zamocowana jest tablica pamiątkowa.

Odznaczenia i upamiętnienie

W 1935 został odznaczony Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury. W 1948 na wniosek ministra kultury i sztuki za wybitne zasługi w dziedzinie rozwoju sztuki polskiej, odznaczony został przez Prezydenta RP Bolesława Bieruta Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, a w 1949 Orderem Budowniczych Polski Ludowej. W 1955 uchwałą Rady Państwa PRL, w związku z 80 rocznicą urodzin za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie rzeźby odznaczony został Orderem Sztandaru Pracy I klasy.

Jego imieniem nazwano między innymi bulwar we Wrocławiu, ulicę w Bydgoszczy, Gliwicach, Krakowie, Słupsku, Wałbrzychu, Zielonej Górze, Warszawie, Poznaniu, Lublinie, Szczecinie oraz plac w Olsztynie. Jego imię nosi również Zespół Szkół w Zawierciu.

W warszawskiej Królikarni mieści się muzeum poświęcone artyście. W 2011 część prac wykonanych przez Dunikowskiego eksponowana była na wystawie czasowej zorganizowanej w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

Wybrane realizacje

  • Macierzyństwo (1900)
  • Tchnienie (1901)
  • Fatum (1904)
  • cykl Kobiety brzemienne (1906)
  • Grobowiec Bolesława Śmiałego (1917)
  • Autoportret (1917)
  • cykl Głowy Wawelskie (1925–1926)
  • Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1946–1955)
  • Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej
  • Pomnik Żołnierza 1 Armii Wojska Polskiego (1963)

 

Źródło informacji: wikipedia.org

Nazwa miejsca Aktywne od: Aktywne do: Zdjęcia Język
Warszawa, KrólikarniaWarszawa, Królikarnia00.00.1786de, en, pl, ru

    loading...

        ImięRodzaj relacjiData urodzeniaData śmierciOpis
        1Bronisław CzechBronisław Czechznajomy25.07.190805.04.1944
        2Eligiusz NiewiadomskiEligiusz Niewiadomskiznajomy01.12.186931.01.1923
        3Władysław KandeferWładysław Kandeferpodwładny10.11.192112.08.2016
        4Konstanty LaszczkaKonstanty Laszczkanauczyciel03.09.186523.03.1956
        5Marian KoniecznyMarian Koniecznystudent, uczeń13.01.193025.07.2017
        6Wacław PiotrowskiWacław Piotrowskistudent, uczeń04.09.188702.06.1967
        7Ludwik KonarzewskiLudwik Konarzewskistudent, uczeń20.04.191823.01.1989
        8Henryk BurzecHenryk Burzecstudent, uczeń21.02.191931.10.2005
        9Hanna NałkowskaHanna Nałkowskastudent, uczeń18.01.188824.09.1970
        10Józef GosławskiJózef Gosławskistudent, uczeń24.04.190823.01.1963
        11Maria JaremaMaria Jaremastudent, uczeń24.11.190801.11.1958
        12Witold PileckiWitold Pileckitowarzysz13.05.190125.05.1948

        Nie określono wydarzenia

        Dodaj słowa kluczowe