Franciszek Latinik

Franciszek Ksawery Latinik (ur. 17 lipca 1864 w Tarnowie, zm. 29 sierpnia 1949 w Krakowie) – pułkownik piechoty cesarskiej i królewskiej Armii, generał dywizji Wojska Polskiego.

Urodził się jako syn Antoniego Izydora, nauczyciela geografii w szkołach średnich, i Kornelii z Romerów, córki Teofila. W 1882 ukończył Szkołę Kadetów Piechoty w Łobzowie i rozpoczął służbę w wojsku austro-węgierskim. W 1885 mianowany został podporucznikiem, zaś w 1889 porucznikiem piechoty. W latach 1881–1891 studiował w Akademii Sztabu Generalnego w Wiedniu i pełnił służbę w linii, sztabach jednostek i w Sztabie Generalnym. W 1896 awansował na stopień kapitana, a następnie, w 1909 – majora. Był komendantem szkoły oficerów rezerwy, wykładowcą taktyki w Oficerskiej Szkole Piechoty. W latach 1909–1913 zajmował stanowisko komendanta macierzystej Szkoły Kadetów. W 1911 otrzymał stopień podpułkownika, zaś w 1913 został przeniesiony do 1 pułku piechoty w Opawie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku.

Po wybuchu I wojny światowej brał udział w ofensywie na Lublin, walcząc pod Annopolem, Ratoszynem, Kraśnikiem, Rozwadowem oraz Mielcem. 17 września 1914 objął dowództwo nad 100 pułkiem piechoty, z którym początkowo uczestniczył w walkach nad Nidą. Następnie pułk walczył w bitwie pod Gorlicami; 2 maja Latinik wziął udział w ataku na Górę Pustki, która stanowiła jedną z głównych pozycji sił rosyjskich na północ od miasta, zaś później w walkach pościgowych. Pułkownik z 1915. Walczył na froncie rosyjskim i rumuńskim.

Wiosną 1917 został przeniesiony na front włoski, nad Soczę. Jesienią tego roku dowodzona przez niego brygada wzięła udział w ofensywie pod Caporetto. Od lutego 1918 walczył na froncie w Tyrolu i objął dowództwo VIII brygady piechoty, w czerwcu został ciężko ranny.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wstąpił do Wojska Polskiego. Od listopada 1918 do stycznia 1919 był dowódcą garnizonu Zamość, a następnie Okręgu Wojskowego w Cieszynie. W styczniu 1919 dowodził wojskami polskimi podczas konfliktu zbrojnego z siłami czeskimi o Śląsk Cieszyński, zatrzymując nieprzyjacielską ofensywę pod Skoczowem. 22 maja 1919 został dowódcą Frontu Cieszyńskiego. W tym samym miesiącu przystąpił do organizacji 6 Dywizji Piechoty, której został pierwszym dowódcą. Od 13 października 1919 do marca 1920 dowodził 7 Dywizją Piechoty i równocześnie Frontem Śląskim. 1 grudnia 1919 został mianowany generałem podporucznikiem. Od lutego do sierpnia 1920 był także przedstawicielem Wojska Polskiego w Komisji Graniczno-Plebiscytowej w Cieszynie.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej, podczas bitwy warszawskiej sierpień – październik 1920 był gubernatorem wojskowym Warszawy i dowodził 1 Armią Frontu Północnego, odpierając radzieckie uderzenie na miasto. Prowadził operacje w rejonie Zegrza i Radzymina.

Podczas działań pościgowych był dowódcą Grupy Południowej 6 Armii. 20 kwietnia 1921 został mianowany dowódcą Okręgu Generalnego „Kielce”. Obowiązki na stanowisku dowódcy okręgu objął 14 maja, po wykorzystaniu urlopu przeniesieniowego, i pełnił je do czasu likwidacji DOGen. Nr III. Od 15 listopada 1921 dowodził Okręgiem Korpusu Nr X w Przemyślu. W latach 1920-22 wchodził w skład pierwszej Tymczasowej Kapituły Orderu Virtuti Militari. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z 1 czerwca 1919.

Znalazł się w konflikcie z piłsudczykami, sam Piłsudski negatywnie odnosił się do jego aktywności społeczno-politycznej w Przemyślu. W wyniku jego wypowiedzi doszło do tzw. strajku generałów, w czasie którego do dymisji podała się grupa dowódców Wojska Polskiego, głównie związanych z legionami, m. in. Edward Śmigły-Rydz. W efekcie Latinik sam podał się do dymisji. 9 listopada 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zwolnił go ze stanowiska dowódcy okręgu korpusu. Z dniem 28 lutego 1925, na własną prośbę w związku z uzyskaniem prawa do pełnego uposażenia emerytalnego, został przeniesiony w stan spoczynku.

Mieszkał w Krakowie przy ulicy Studenckiej 2. Był aktywny społecznie, działał jako członek Towarzystwa "Rozwój", a po II wojnie światowej, w wieku 81 lat, założył i organizował Związek Emerytów Wojskowych i Wdów. Opublikował prace: Żołnierz polski pod Gorlicami 1915 (Przemyśl 1923), Walka o Śląsk Cieszyński w r. 1919, Bój o Warszawę. Rola wojskowego gubernatora i 1-ej armii w bitwie pod Warszawą w 1920 r. (Bydgoszcz 1931) oraz rozdział "Wspomnienie o generale broni Tadeuszu Rozwadowskim" w książce Generał Rozwadowski (Kraków 1929). Zmarł 29 sierpnia 1949. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w grobowcu rodzinnym.

W 1902 zawarł małżeństwo z Heleną z domu Stiasny-Strzelbicką. Mieli trzy córki: Annę (1902–1969), Irenę (1904–1974) oraz Antoninę (1906–1989). Wnukami Latinika są Andrzej Popiel, Janusz Rieger i Jerzy Vetulani.

Latinik otrzymał liczne odznaczenia państwowe, w tym polskie: Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Walecznych (dwukrotnie), Medal za Wojnę 1918–1921, Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, francuski Oficerski Krzyż Legii Honorowej, Wielki Krzyż Korony Rumunii z Gwiazdą, austriackie: Krzyż Zasługi Wojskowej, Order Franciszka Józefa, oraz niemiecki Krzyż Żelazny 1. i 2. klasy. Odmówił przyjęcia Orderu Marii Teresy za swoje działania w czasie bitwy gorlickiej, twierdząc, iż może przyjmować odznaczenia już tylko od rządu polskiego.