Heydər Əliyev
- Data urodzenia:
- 10.05.1923
- Data śmierci:
- 12.12.2003
- Data pogrzebu :
- 15.12.2003
- Inne nazwiska/pseudonimy:
- Heydər Əliyev, Гейдар Алиев, Гейдар Алирза оглы Алиев (Гейдар Алиевич Алиев, азерб. Heydər Əlirza oğlu Əliyev, Heydar Aliyev,
- Kategorie:
- członek KGB, działacz komunistyczny i państwowy, komunista, mąż stanu
- Narodowość:
- azerska
- Cmentarz:
- Baku, Мемориал Гейдара Алиева (ru)
Heydər Əlirza oğlu Əliyev (często używana transkrypcja rosyjskiej pisowni: Hajdar lub Hejdar Alijew; ur. 10 maja 1923 w Nachiczewanie, zm. 12 grudnia 2003 w Cleveland) – prezydent Azerbejdżanu z ramienia Partii Nowego Azerbejdżanu od października 1993 do października 2003, I sekretarz Komunistycznej Partii Azerbejdżanu w latach 1969-1982.
Jego żoną była Zərifə Əziz qızı Əliyeva, która zmarła w 1985. Miał syna – İlhama i córkę.
W 1939 ukończył technikum pedagogiczne, a w 1957 - fakultet historyczny Państwowego Uniwersytetu Azerbejdżańskiego im. S. M. Kirowa.
Azerbejdżańska SRR
W 1941 rozpoczął pracę w NKWD Nachiczewańskiej ASRR, a następnie w Sownarkomie tej republiki. Od maja 1944 był pracownikiem organów bezpieczeństwa Azerbejdżańskiej SRR, stając się w 1964 zastępcą przewodniczącego, a 3 lata później przewodniczącym republikańskiego KGB. W latach 1949 - 1950 był słuchaczem Szkoły MGB ZSRR.
W 1976 został kandydatem do Politbiura. W 1982 Jurij Andropow awansował go na wicepremiera ZSRR. Równolegle, od 1986, był przedstawicielem Biura Rady Ministrów ZSRR odpowiedzialnym za sprawy socjalne. W 1984 jako członek Biura Politycznego przewodził komisji do spraw reformy radzieckiej szkoły.
Był członkiem Rady Najwyższej ZSRR kadencji 8-11.
Dwukrotnie otrzymał tytuł Bohatera Pracy Socjalistycznej (1979, 1983), był odznaczony czterokrotnie Orderem Lenina, Orderem Rewolucji Październikowej i Orderem Czerwonej Gwiazdy[potrzebne źródło].
Wraz z nominacją Michaiła Gorbaczowa na I sekretarza KC KPZR Əliyev zaczął popadać w niełaskę. „Prawda” oskarżyła go o korupcję i nazwała „wielkim komunistycznym dinozaurem”. W 1987 Gorbaczow oczyścił swoje biuro ze starej breżniewowskiej gwardii i zmusił Əliyeva do rezygnacji z powodów zdrowotnych[potrzebne źródło]. Od 1987 do 1990 był na emeryturze.
Niepodległy Azerbejdżan
Po krwawym stłumieniu demonstracji w Baku 20 stycznia 1990, Əliyev przyjechał do przedstawicielstwa Azerbejdżańskiej SRR w Moskwie i wygłosił antygorbaczowskie przemówienie. Zostało ono retransmitowane w Baku, gdzie wywołało odzew ze strony członków antymoskiewskiego Frontu Ludowego.
Əliyev w lipcu 1991 złożył rezygnację z członkostwa w KPZR.
W 1991 wrócił do rodzinnego Nachiczewanu, został przewodniczącym Najwyższego Medżylisa Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej.
Po ogłoszeniu niepodległości przez Azerbejdżan w 1991, wybuchł konflikt z Armenią o Górski Karabach. Ówczesny prezydent Əbülfəz Elçibəy mianował Əliyeva w 1992 zastępcą przewodniczącego Rady Najwyższej Azerbejdżanu, aby w ten sposób opanować chaos i wzmocnić rządy. Sytuacja jednak pogarszała się i rok później Elçibəy musiał uciekać ze stolicy, a Əliyev zastąpił go na stanowisku, obejmując równocześnie przywództwo w Radzie Najwyższej. Əliyeva w Baku witały tłumy, na ulicach wisiały transparenty z jego portretami i podpisem "Dam Wam to, czego chcecie".
Heydər Əliyev dwukrotnie wygrywał wybory prezydenckie (w październiku 1993 i 1998). Za jego rządów rozpoczęto budowę rurociągu naftowego z Baku przez Tbilisi do Ceyhan w Turcji. Próbował zbrojnie przezwyciężyć kryzys karabaski (grudzień 1993), ale pociągnął on za sobą dalsze tysiące ofiar i wypędzenie ponad 700.000 Azerów.
W 1995 Əliyev uniknął zamachu na swoje życie – sprawców nigdy nie ujęto. Od 1999 zaczął się pogarszać stan jego zdrowia, leczył się w USA, przechodził kolejne operacje serca, lecz inne organy stopniowo odmawiały posłuszeństwa.
Został odznaczony Orderem św. Andrzeja Powołańca (2003), oraz gruzińskim Orderem Złotego Runa (2001) i ukraińskim Orderem Księcia Jarosława Mądrego I klasy (1997).
W październiku 2003 wysunął swojego syna – İlhama, jako jedyną kandydaturę swojej partii na prezydenta. İlham Əliyev wygrał wybory 15 października 2003. Dwa miesiące później Heydər Əliyev zmarł[potrzebne źródło].
Obecnie
Əliyev ojciec wciąż cieszy się ogromną popularnością w Azerbejdżanie. Na ulicach widać billboardy z jego wizerunkiem, w gabinetach wiszą jego portrety, często wspomina się jego dokonania, wszędzie można spotkać jego „złote myśli”. Czasem tylko towarzyszy mu na nich syn, który praktycznie nie występuje na plakatach samodzielnie. Panuje kult Heydəra Əliyeva[potrzebne źródło].
Ciekawostki
W 2003 powstał film biograficzny o Əliyevie pt. "Czarne znamię" (Qara nişanə; reż. Vaqif Mustafayev). W postać Əliyeva wcielił się polski aktor Tadeusz Huk. Inny polski aktor Andrzej Grabarczyk zagrał Ayaza Mütəllibova, zaś jednym z producentów filmu był Jerzy Rutowicz.
Źródło informacji: wikipedia.org
Brak miejsc
Imię | Rodzaj relacji | Opis | ||
---|---|---|---|---|
1 | Jakow Riabow | kolega/koleżanka | ||
2 | Владимир Долгих | kolega/koleżanka | ||
3 | Jegor Ligatschow | kolega/koleżanka | ||
4 | Eduard Szewardnadze | kolega/koleżanka | ||
5 | Nikolai Tikhonov | kolega/koleżanka | ||
6 | Wołodymyr Szczerbycki | kolega/koleżanka | ||
7 | Michaił Gorbaczow | kolega/koleżanka | ||
8 | Евгений Тяжельников | kolega/koleżanka | ||
9 | Włodzimierz Kriuczkow | kolega/koleżanka | ||
10 | Владимир Мусаэльян | znajomy | ||
11 | Виталий Муха | znajomy | ||
12 | Hosni Mubarak | znajomy | ||
13 | Абульфаз Эльчибей | znajomy | ||
14 | Iosif Kobzon | znajomy | ||
15 | Irina Archipowa | znajomy | ||
16 | Nikołaj Ryżkow | znajomy | ||
17 | Wałentyna Szewczenko | znajomy | ||
18 | Олег Миронов | znajomy | ||
19 | Leonid Breżniew | członkowie tej samej partii | ||
20 | Jurij Andropow | wyznawca tej samej idei |