Powiedz o tym miejscu
pl

Winston Churchill

Dodaj nowe zdjęcie!
Data urodzenia:
30.11.1874
Data śmierci:
24.01.1965
Data pogrzebu :
30.01.1965
Inne nazwiska/pseudonimy:
Sir Winston Churchill, Vinstons Čērčils, Sir Winston Leonard Spencer-Churchill; Vinstons Leonards Spensers-Čērčils, Сэр Уинстон Черчиль, Sir Winston Leonard Spencer-Churchill
Kategorie:
członek parlamentu, dziennikarz, generał, laureat nagrody Nobla, mason, minister, szlachcic, uczestnik I wojny światowej, uczestnik II wojny światowej, żołnierz
Grób:
Statue of Winston Churchill, Parliament Square
Cmentarz:
Bladon, The Parish Church of Saint Martin Bladon

Winston Leonard Spencer Churchill KG, OM (ur. 30 listopada 1874 w Blenheim Palace, zm. 24 stycznia 1965 w Londynie) – brytyjski polityk, mówca, strateg, pisarz i historyk, dwukrotny premier Zjednoczonego Królestwa, laureat literackiej Nagrody Nobla, honorowy obywatel Stanów Zjednoczonych. W 2002 w plebiscycie organizowanym przez BBC został uznany najwybitniejszym Brytyjczykiem wszech czasów.

Wczesne lata życia

Przyszły premier Wielkiej Brytanii wywodził się z bocznej linii arystokratycznej rodziny Spencer-Churchill, ale rodzina Winstona używała tylko nazwiska Churchill. Jego ojcem był wpływowy polityk Partii Konserwatywnej lord Randolph Churchill, młodszy syn 7. księcia Marlborough. Matką Winstona była Jeanette Jerome, córka amerykańskiego finansisty Leonarda Jerome'a.

Podobnie jak większość dzieci z wyższych klas społecznych, Winston spędził większość dzieciństwa w szkołach z internatem. Naukę pobierał w Harrow School, gdzie doszła do głosu jego niezależna i buntownicza natura. Był on przez to często karany, pomimo dobrych wyników z języka angielskiego i historii. Był również mistrzem szkoły w szermierce. Gdy miał 7 lat, jego pierwszy nauczyciel skutecznie zniechęcił go do łaciny, każąc nauczyć się I deklinacji na pamięć. Po dwóch latach pobytu w tej szkole, Winston był tak wykończony psychicznie, że musiał być przeniesiony do innej (po rehabilitacji). Przyszły premier Wielkiej Brytanii nie lubił gry w piłkę nożną i krykieta.

Młody Churchill był rzadko odwiedzany przez matkę, którą bardzo kochał; często pisał do niej listy z prośbą, aby przyjechała lub skłoniła ojca do zezwolenia mu na powrót do domu. Z ojcem łączyły Churchilla raczej chłodne relacje. Jako dziecko nawiązał bliskie stosunki ze swoją nianią, Elisabeth Anne Everest.

Kariera wojskowa

Po ukończeniu Harrow School Churchill próbował dostać się do Royal Military Academy w Sandhurst, co udało mu się dopiero za trzecim podejściem. Szkołę ukończył w 1895 i został podporucznikiem w 4 regimencie huzarów Królowej (4th Queen's Own Hussars). Jego regiment został następnie wysłany do Indii. Niedługo po przybyciu na miejsce Churchill dotkliwie zranił się w ramię. Ta rana dokuczała mu przez resztę życia. Głównym zajęciem regimentu Churchilla w Indiach było granie w polo. Nie odpowiadało to młodzieńcowi, który wolałby uczestniczyć w walkach. Wolny czas Winston poświęcał na czytanie książek, które zabrał ze sobą.

W 1895 wybrał się na Kubę obserwować działania wojsk hiszpańskich przeciwko kubańskiej partyzantce. Kuba skolonizowana przez Hiszpanów w roku 1492 została następnie w 1762 opanowana przez Anglików, którzy z kolei w następnym roku przehandlowali ją znowu Hiszpanom w zamian za Florydę. Od tego czasu na Kubie toczyły się partyzanckie walki o wyzwolenie. W 1895 walki te zamieniły się w nową rewolucję. Na jej czele stanęli: poeta José Julián Martí oraz generał Maximo Gomez. Churchill podjął starania o urlop w służbie wojskowej w celu wyjazdu na Kubę, gdzie chciał zapoznać się z panującą tam sytuacją militarną, w tym z taktyką walk z powstańcami. Władze brytyjskie, dopiero po usilnych staraniach i protekcjach zgodziły się na wyjazd Churchilla. Jednak nie bezinteresownie. Dano Churchillowi do zrozumienia, że jest to jego prywatna eskapada, na którą przełożeni wojskowi z wyrozumiałością przymykają oczy. Owa "prywatność eskapady" wynikała z drażliwej sytuacji, ponieważ w brytyjskiej prasie i opinii publicznej przeważały sympatie dla powstańców kubańskich. Gdyby Churchillowi lub jego koledze (z którym jechał), przydarzyłoby się na Kubie coś przykrego, władze brytyjskie, z racji owej "prywatności" wyjazdu, z góry umywały ręce, uwalniając się od odpowiedzialności z tego tytułu.

Ale przed wyjazdem obu młodych oficerów zaproszono na poufną konferencję z przedstawicielami wywiadu, którzy zaopatrzyli "wycieczkowiczów" w mapy Kuby i tajne instrukcje. Zlecono im gromadzenie na miejscu określonych danych statystycznych i wiadomości dotyczących między innymi efektywności nowych pocisków karabinowych stosowanych przez wojska hiszpańskie. Churchill z zadań tych wywiązywał się solennie. Skorzystał też z doświadczenia swego ojca, który swego czasu pisywał z Afryki korespondencję dla "Daily Graphic" i właśnie z tymże dziennikiem sam zawarł umowę o nadsyłaniu z Kuby wiadomości zatytułowanych "listy z frontu" po pięć gwinei od listu. Tym samym zapewnił sobie co najmniej pokrycie kosztów swojej wyprawy na Kubę i jednocześnie rozpoczął pracę na polu dziennikarskim. W czasie pobytu na Kubie mniej interesowała go strona polityczna rewolucji kubańskiej, chociaż i w tym zakresie miał wyrobiony własny pogląd, który po wielu latach opisał we wspomnieniach "My Early Life". Pogląd ten przedstawił dość szczerze, pisząc: "Stosunek uczuciowy Hiszpanów do Kuby był dokładnie taki sam, jak nasz do Irlandii. Pomyślałem sobie, że ci «foreigners», jacyś tam cudzoziemcy, są wręcz bezczelni posługując się wobec swoich kolonii tym samym językiem, jakim my szermujemy, gdy mowa o naszych posiadłościach kolonialnych. Stwierdziwszy to wszakże poprzestałem na zachowaniu odkrycia w swojej «przechowalni pamięciowej»".

Relacje z tych działań Churchill wysyłał do Daily Graphic. Rok później, w dzień swoich 21 urodzin, Churchill znalazł się po raz pierwszy na pierwszej linii frontu. W 1897 pojechał na Bałkany, by relacjonować wojnę grecko-turecką, która jednak zakończyła się przed jego przybyciem. Po krótkim pobycie w Anglii wrócił do Indii, gdzie wraz ze swoim regimentem tłumił powstanie Pasztunów. Relacje z tych walk wysyłał do The Pioneer i do Daily Telegraph. Po powrocie do Anglii Churchill wydał swoją pierwszą książkę – The Story of The Malakand Field Force.

Podczas pobytu w Indiach Churchill starał się na wszystkie możliwe sposoby, aby dostać się do armii lorda Kitchenera. W 1898 r. w końcu mu się to udało i został wysłany do Sudanu, gdzie Kitchener kończył właśnie tłumić powstanie mahdystów. Zdążył być jeszcze świadkiem szarży brytyjskiej kawalerii w bitwie pod Omdurmanem. Relacje z niej zdał w swej korespondencji do Morning Post. W październiku 1898 r. wrócił do Anglii i rozpoczął pisanie dwutomowego dzieła The River War, które zostało opublikowane w następnym roku.

W 1899 r. Churchill opuścił armię i zdecydował się spróbować swych sił w polityce. Z ramienia konserwatystów wystartował w wyborach uzupełniających w okręgu Oldham. Zajął tam trzecie miejsce i nie dostał się do Parlamentu.

12 października 1899 wybuchła w południowej Afryce wojna między Brytyjczykami a Afrykanerami, tzw. II wojna burska. Churchill wybrał się więc do Afryki jako korespondent wojenny. Podczas podróży pociąg Churchilla wpadł w zasadzkę. Churchill pomógł odblokować tory i ponownie ruszyć pociąg. Został przy tym ranny. Wkrótce później dostał się do burskiej niewoli i został osadzony w obozie jenieckim w Pretorii. Wkrótce jednak uciekł z obozu i, wspólnie z angielskim zarządcą kopalnianym, przeszedł 480 km i trafił do Lourenço Marques w portugalskim Mozambiku.

Ucieczka uczyniła z Churchilla bohatera wojennego. Po powrocie do kraju szybko przyłączył się do armii generała Bullera i towarzyszył jej w walkach o Ladysmith i w zdobywaniu Pretorii. Churchill przyłączył się do południowoafrykańskiego lekkiego regimentu konnego i był jednym z pierwszych Brytyjczyków, którzy wkroczyli do Pretorii. Churchill napisał dwie książki o tej wojnie – London to Ladysmith via Pretoria i Ian Hamilton's March.

Początki działalności w Parlamencie

Po powrocie z południowej Afryki Churchill ponownie spróbował swych sił w polityce. Dwie opublikowane książki o wojnie burskiej miały służyć promocji autora. Zamiar się powiódł i Churchill (ponownie startując jako kandydat konserwatystów) wygrał wybory powszechne w okręgu Oldham. Był jednak nieobecny na inauguracyjnym posiedzeniu Izby Gmin, gdyż zaangażował się w cykl wykładów w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, na których zarobił 10 000 funtów. Było to spowodowane tym, że Churchill był dość ubogi, a ówcześni parlamentarzyści nie pobierali żadnych uposażeń. Przed jednym z wykładów Churchilla prelekcję wygłosił Mark Twain. Churchill zjadł także obiad z wiceprezydentem Rooseveltem, ale obydwaj panowie nie rozmawiali ze sobą.

Po powrocie do Wielkiej Brytanii w lutym 1901 Churchill związał się z wewnątrzpartyjną opozycją wśród konserwatystów kierowaną przez lorda Hugh Cecila. Grupa nazywała siebie "The Hughligans", przez analogię do "The Hoolingans". Podczas swojej pierwszej sesji Churchill ostro protestował przeciwko polityce rządu względem armii. Szybko pokłócił się z lordem Cecilem i w 1903 opuścił jego stronnictwo. Znalazł się też wśród przeciwników lidera liberalnych unionistów, Josepha Chamberlaina, koalicjanta konserwatystów, który proponował reformy gospodarcze, mające umocnić brytyjską potęgę ekonomiczną. Te działania spowodowały, że Churchill utracił wielu stronników, a deputowani konserwatystów często opuszczali salę obrad podczas jego przemówień.

Rozczarowanie konserwatystami spowodowało, że w 1904 Churchill zmienił partię polityczną, zostając deputowanym liberałów. Tam kontynuował swoją kampanię na rzecz wolnego handlu. W wyborach powszechnych 1906 r. kandydował w okręgu Manchester North West i te wybory wygrał.

Pierwsze urzędy

Po wygranej liberałów w wyborach Churchill został podsekretarzem stanu w ministerstwie ds. kolonii. Na tym stanowisku zajmował się przygotowaniem konstytucji dla podbitych krajów burskich – Transwalu i Oranii – oraz sprawą chińskich niewolników pracujących w południowoafrykańskich kopalniach. Zyskał też sobie sławę świetnego mówcy i był uznawany za najbardziej prominentnego polityka niewchodzącego w skład gabinetu. Kiedy więc w 1908 nowy premier Herbert Henry Asquith mianował Churchilla Przewodniczącym Zarządu Handlu nie przyjęto tego ze zdziwieniem. Zgodnie z ówczesnymi zwyczajami każdy nowo powołany minister musiał zrezygnować ze swojego miejsca w okręgu wyborczym i zostać ponownie wybrany w innym okręgu. Churchill utracił więc swoje miejsce w okręgu Manchester North West na rzecz konserwatysty Williama Joynson-Hicksa, ale został niedługo później wybrany z okręgu Dundee. Jako minister wprowadził radykalne reformy socjalne wspólnie z Kanclerzem Skarbu, Davidem Lloydem George'em.

W 1910 Churchill został mianowany ministrem spraw wewnętrznych. Na tym stanowisku został bohaterem skandalu. W 1911 doszło do strzelaniny na Sidney Street między Szkocką Gwardią a łotewskimi anarchistami. Churchill udał się na miejsce strzelaniny i zezwolił Gwardii na użycie broni. Nie dopuścił też na miejsce walk straży pożarnej. Został przy tej okazji sfotografowany, a zdjęcie wywołało sporą aferę. Arthur Balfour powiedział: On [Churchill] i fotograf razem ryzykowali swoje cenne życia. Ale o ile mogę zrozumieć co tam robił fotograf, to nie rozumiem co robił tam minister.

Również w 1910 Churchill sprzeciwił się stłumieniu przez wojsko robotniczych protestów w kopalni w Tonypandy. Ostatecznie wojsko zostało użyte do pilnowania kopalń i niedopuszczania do zamieszek. Była to pierwsza interwencja wojska w sprawy cywilne i przysporzyła ona Churchillowi poparcia w Walii.

Jako minister spraw wewnętrznych Churchill, który był zdecydowanym przeciwnikiem praw wyborczych kobiet, nakazał policji używanie brutalnych metod wobec sufrażystek. W konsekwencji został wychłostany szpicrutą przez jedną z kobiet na dworcu w Bristolu.

W 1911 Churchill został Pierwszym Lordem Admiralicji. Urząd ten sprawował przez kolejne 4 lata. Zreformował Royal Navy, wyposażając ją w najnowocześniejszy sprzęt, m.in. lotnictwo morskie oraz zastępując węgiel ropą naftową jako paliwem okrętowym. Opowiadał się też za wzmożoną ochroną brytyjskich interesów na polach naftowych Mezopotamii, podległej wtedy jeszcze imperium osmańskiemu.

Upadek i powrót do wpływów

W sierpniu 1914, po ataku wojsk niemieckich na neutralną Belgię, w Wielkiej Brytanii rozgorzała dyskusja czy przystępować do toczącej się wojny. Spory wpływ na ostateczną decyzję brytyjskiego rządu miał Churchill, który jako Pierwszy Lord Admiralicji postawił Royal Navy w stan gotowości bojowej, co zadecydowało o przystąpieniu Wielkiej Brytanii do I wojny światowej. Nastąpiło to 4 sierpnia 1914 r. Wkrótce też rozpoczęła się morska blokada Niemiec.

Następny rok przyniósł załamanie się politycznej pozycji Churchilla. Patowa sytuacja na froncie zachodnim i kiepska sytuacja Rosji spowodowały, że w Paryżu i Londynie zaczęto zastanawiać się nad otwarciem nowego frontu. W listopadzie 1914 Churchill zaproponował atak na półwysep Gallipoli, którego zdobycie otwierało dla aliantów cieśniny Bosfor i Dardanele, umożliwiało zaopatrywanie Rosji przez Morze Czarne, mogło wyeliminować Turcję z wojny jako sojusznika państw centralnych i skłonić Grecję i Bułgarię do opowiedzenia się po stronie Ententy. W styczniu 1915 r. plan został zaaprobowany przez brytyjski rząd.

Inwazja na półwysep Gallipoli okazała się katastrofą. Dowództwo brytyjskie popełniało błąd za błędem, a Turcy stawili silniejszy opór niż spodziewał się Churchill. W ciągu rocznych walk straty po stronie aliantów wynosiły 44 000 zabitych i 97 000 rannych. Churchill i Pierwszy Lord Morski lord Fisher podali się do dymisji, wzajemnie oskarżając się o niepowodzenia. Churchill przez pewien czas sprawował jeszcze urząd Kanclerza Księstwa Lancaster, ale wkrótce podał się do dymisji i opuścił rząd. Zaciągnął się ponownie do armii i przez kilka miesięcy dowodził batalionem na froncie zachodnim.

Sytuacja zmieniła się w grudniu 1916, kiedy to upadł rząd Asquita. Nowy premier, Lloyd George, nie odważył się początkowo przyjąć Churchilla do gabinetu. Wreszcie jednak, w lipcu 1917 Churchill został ministrem uzbrojenia, zaś po dwóch latach był już ministrem wojny. Na tym stanowisku podjął decyzję o interwencji Brytyjczyków w rosyjskiej wojnie domowej. Churchill był zadeklarowanym antybolszewikiem i twierdził, że "bolszewizm należy zdusić w zarodku". Interwencja nie zyskała jednak poparcia polityków i społeczeństwa, którzy po zakończeniu wielkiej i krwawej wojny nie mieli ochoty brać udziału w odległym konflikcie. W 1920 ostatnie oddziały brytyjskie zostały ewakuowane z Rosji.

Dwudziestolecie międzywojenne

Tłuste lata dwudzieste

W tym samym 1920 Churchill rozkazał użyć gazów bojowych podczas powstania Kurdów i Arabów w Iraku, świeżo wówczas poddanym pod władzę brytyjską. Tym samym jest on pierwszym człowiekiem, który wydał rozkaz użycia gazów bojowych przeciwko cywilom.

W 1921 Churchill został mianowany ministrem kolonii. Na tym stanowisku był jednym z sygnatariuszy traktatu angielsko-irlandzkiego, powołującego Wolne Państwo Irlandzkie.

W październiku 1922 Churchill poddał się operacji usunięcia wyrostka robaczkowego. Kiedy wyszedł ze szpitala okazało się, że rząd upadł, a Partia Liberalna zaczęła się rozpadać. Wszystkie te okoliczności, wliczając w to osłabienie po operacji, sprawiły że kampania wyborcza Churchilla była dość niemrawa i w wyborach 1922 Churchill zajął dopiero 4. miejsce. Swój okręg wyborczy w Dundee opuszczał, jak sam stwierdził, "bez urzędu, bez miejsca w Parlamencie, bez partii i bez wyrostka". W 1923 spróbował szczęścia w okręgu Leicester, ale ponownie przegrał. Wtedy też zdecydował się opuścić Partię Liberalną i powrócić do konserwatystów, ale w kolejnych wyborach startował jako kandydat niezależny. Przegrał wprawdzie wybory uzupełniające w Londynie, ale wygrał wybory generalne w okręgu Epping i po dwuletniej przerwie ponownie zasiadł w Izbie Gmin. Rok później oficjalnie powrócił do Partii Konserwatywnej.

Jeszcze w 1924 premier Stanley Baldwin mianował Churchilla Kanclerzem Skarbu. Głównym zadaniem ministra było przywrócenie pełnej wymienialności funta na złoto, według standardów z 1914. Udało mu się to w 1925, ale zaowocowało to deflacją, bezrobociem i wielkimi strajkami górników w 1926. Działania Kanclerza Skarbu skrytykował ekonomista John Maynard Keynes, który w artykule"The Economic Consequences of Mr. Churchill" dowodził, że przywrócenie standardów z 1914 doprowadzi do światowej zapaści. Sam Churchill przyznał, że była to jedna z najgorszych jego decyzji, ale główną odpowiedzialność przerzucał na dyrektora Banku Anglii, Montagua Normana, który doradził ten krok niezbyt znającemu się na ekonomii Churchillowi.

Podczas strajków 1926 Churchill domagał się użycia broni przeciwko protestującym. Na łamach rządowego magazynu British Gazette stwierdził, że "jeśli państwo nie złamie strajku generalnego, to strajk generalny złamie państwo".

Chude lata trzydzieste

Po klęsce konserwatystów w wyborach 1929 przyszły chude lata dla Churchilla jako polityka. W ciągu dwóch lat został odsunięty od ścisłego kierownictwa partii w związku z jego protestami przeciwko ograniczeniom w handlu i próbom przyznania Indiom szerszej autonomii. Przeciwko temu ostatniemu protestował przez całe lata trzydzieste. Nie darzył również sympatią czołowego indyjskiego działacza niepodległościowego, Mahatmy Ghandiego, którego zwykł nazywać "półnagim fakirem".

Te działania spowodowały, że kiedy Ramsay MacDonald tworzył w 1931 rząd narodowy, nie zaprosił do niego Churchilla. Jego akcje na politycznej giełdzie spadły jeszcze bardziej w 1936, kiedy to udzielił poparcia królowi Edwardowi VIII w jego sporze z premierem Baldwinem. Spekulowano wówczas, że w wypadku dymisji rządu Baldwina (miała ona nastąpić gdyby król odmówił abdykacji, czego domagał się Baldwin) stanowisko premiera otrzyma właśnie Winston Churchill. Do niczego takiego jednak nie doszło – król abdykował, zaś Churchill znalazł się w politycznej izolacji.

Przez większość lat trzydziestych Churchill nie udzielał się w życiu politycznym, spędzając czas głównie na pisaniu książek, wśród których znalazły się m.in. Marlborough: His Life and Times, biografia jego słynnego przodka Johna Churchilla, 1. księcia Marlborough, oraz Historia Anglików, która została jednak wydana dopiero w latach pięćdziesiątych.

Churchill był pierwszym z brytyjskich polityków, którzy sprzeciwiali się polityce ustępstw wobec kanclerza III Rzeszy, Adolfa Hitlera, tzw. appeasementu, którą prowadził rząd Neville'a Chamberlaina. Po powrocie premiera z Monachium z tekstem porozumienia, które miało "zapewnić pokój naszym czasom", Churchill stwierdził: "Nasz rząd miał do wyboru hańbę i wojnę. Wybrał hańbę, a wojnę będzie miał i tak". Taka energiczna działalność zjednała Churchillowi wielu zwolenników w szeregach Partii Konserwatywnej i pozwoliła mu odbudować swoją pozycję.

II wojna światowa

Objęcie urzędu premiera

Po wybuchu II wojny światowej premier Chamberlain zaproponował Churchillowi stanowisko ministra bez teki. Ostatecznie jednak Churchill wszedł w skład gabinetu jako Pierwszy Lord Admiralicji. W Royal Navy przyjęto to stwierdzeniem "Winston wrócił!". Wobec braku jakichkolwiek działań wojennych na froncie zachodnim (tzw. dziwna wojna), jednymi działaniami wojennymi aliantów zachodnich były właśnie operacje morskie, w których Royal Navy odnosiła drobne sukcesy, ale i dotkliwe porażki. Na polecenie Churchilla przystąpiono do montowania na okrętach marynarki stacji radiolokacyjnych, rozpoczęto tworzenie konwojów i uzbrajanie statków handlowych. Churchill był również autorem planu prewencyjnego zajęcia norweskiego portu Narwik, który dawałby aliantom kontrolę nad przewozem rudy żelaza ze Szwecji. Pozostali członkowie gabinetu zablokowali jednak ten pomysł. Innym jego pomysłem było m.in. zaminowanie Renu (operacja Royal Marine).

Po ataku Niemiec na Belgię, Holandię, Luksemburg i Francję 10 maja 1940 i niepowodzeniach w Norwegii rząd Chamberlaina stracił zaufanie społeczeństwa. 10 maja Chamberlain podał swój gabinet do dymisji. Funkcję premiera zamierzano powierzyć lordowi Halifaksowi, ale ten odmówił, uważając że nie będzie mógł efektywnie rządzić zasiadając w Izbie Lordów. Po naradzie z kierownictwem partii zasiadających w Izbie Gmin, Chamberlain zdecydował się wskazać na swojego następcę Winstona Churchilla. Jeszcze tego samego dnia król Jerzy VI powierzył mu misję tworzenia rządu.

Bitwa o Anglię

Churchill był zdeterminowany prowadzić wojnę z Niemcami do samego końca. W tym celu usunął z gabinetu zwolenników pokoju z Niemcami. Najbardziej wpływowy z nich, lord Halifax, został wysłany jako ambasador do Waszyngtonu. W swoim pierwszym przemówieniu do Brytyjczyków Churchill oznajmił, że "nie ma nic do zaoferowania, tylko krew, trud, łzy i pot" (I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat). Po kapitulacji Francji odrzucił pokojowe propozycje Hitlera. W przededniu bitwy o Anglię zapowiedział: "Obronimy naszą Wyspę bez względu na cenę, będziemy walczyć na plażach, będziemy walczyć na lądowiskach, będziemy walczyć na polach i na ulicach, będziemy walczyć na wzgórzach, nigdy się nie poddamy" (We shall defend our island, whatever the cost may be, we shall fight on the beaches, we shall fight on the landing grounds, we shall fight in the fields and in the streets, we shall fight in the hills; we shall never surrender).

Odparcie powietrznej ofensywy Luftwaffe przysporzyło Churchillowi licznych zwolenników. Sam premier o uczestnikach bitwy o Anglię powiedział, że "nigdy w historii wojen tak wielu nie zawdzięczało tak wiele tak niewielu" (Never in the field of human conflict was so much owed by so many to so few). Dzięki dobrym stosunkom z prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem udało się uzyskać pomoc gospodarczą Stanów Zjednoczonych na zasadach ustawy o pożyczce i dzierżawie (Lend-Lease Act). 14 sierpnia 1941 obaj politycy podpisali na pokładzie pancernika HMS "Prince of Wales" Kartę Atlantycką, która była pierwszym krokiem na drodze do utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych. Churchill wspierał również ruch oporu w okupowanej Europie. Na jego polecenie utworzono Zarząd Operacji Specjalnych (Special Operations Executive, SOE) z Frankiem Nelsonem na czele.

Churchill wykorzystywał swój talent mówcy, aby zachęcić Brytyjczyków do dalszych poświęceń. Wiele z wypowiedzianych przez niego zdań przeszło do historii. Niektóre przykłady podane są wyżej. Inne słynne zdanie zostało wypowiedziane 10 listopada 1942 i dotyczyło zwycięskiej II bitwy pod El Alamein: "To nie jest koniec. To nie jest nawet początek końca. Ale to jest, być może, koniec początku" (This is not the end. It is not even the beginning of the end. But it is, perhaps, the end of the beginning).

Podczas II wojny Churchill przeżył dwa ataki serca. Pierwszy w grudniu 1941 r., drugi w grudniu 1943. W czasie II wojny światowej jego nazwisko naziści niemieccy umieścili na liście wrogów III Rzeszy tzw. Czarnej Księdze.

Wielka Koalicja

Sytuacja polityczna i wojskowa Wielkiej Brytanii uległa radykalnej zmianie w 1941. Do tej pory walczyła ona z hitlerowskimi Niemcami praktycznie sama, dysponując jedynie dość ograniczonym wsparciem w postaci armii wystawianych przez brytyjskie dominia oraz rządy okupowanych przez hitlerowców państw, które rezydowały w Londynie. W 1941 do wojny przeciwko Niemcom włączyły się Związek Radziecki, ich dotychczasowy sojusznik, zaatakowany 22 czerwca 1941, oraz Stany Zjednoczone, po ataku na Pearl Harbor. Owe trzy najpotężniejsze państwa, tzw. Wielka Trójka, zdobyły decydujący wpływ na ustalanie działań wojennych i powojennego porządku na świecie. Robiły to bez udziału mniejszych państw koalicji antyhitlerowskiej, a czasami wbrew ich woli.

Z tej trójki przywódców, Churchilla, Roosevelta i Stalina, to właśnie premier Wielkiej Brytanii miał najsłabszą pozycję. Stalinowi nie ufał, ale sojusz z nim traktował jako zło konieczne do wygrania wojny (po ataku na Związek Radziecki Churchill powiedział w Parlamencie, że "gdyby Hitler najechał piekło, udzieliłbym w Izbie Gmin najlepszych rekomendacji Lucyferowi"). Roosevelt z kolei całkowicie ufał Stalinowi, zadowolony, że główny ciężar wojny w Europie ponosi Związek Radziecki. Jego główną obawą była możliwość zawarcia odrębnego pokoju niemiecko-radzieckiego, co Stalin umiejętnie wykorzystywał. Roosevelt zwykle popierał pomysły Stalina, na co Churchill musiał się zgodzić, gdyż Wielka Brytania była uzależniona od gospodarczej i militarnej pomocy USA. Churchill zdawał sobie z tego sprawę i już od początku swojej działalności jako premiera zabiegał o amerykańskie subsydia. Jeszcze w 1940 udało mu się wytargować dostawy amerykańskiego uzbrojenia do Wielkiej Brytanii, a w 1941 wynegocjował pomoc finansową w wysokości 1,082 mld dolarów (rok później pomoc ta wyniosła 4,757 mld dolarów).

Głównym celem polityki Churchilla było usunięcie oddziałów państw "Osi" z basenu Morza Śródziemnego. Jego pomysłami były operacja "Torch" w 1942 r., desant aliantów na Sycylię, a w czasie kampanii włoskiej desant pod Anzio (który nieomal nie zakończył się tak samo tragicznie dla strony atakującej jak Gallipoli). Planował również przeprowadzenie inwazji kontynentu w 1944 r. poprzez zasadniczą operację desantową na Bałkanach, ale nie udało mu się tych planów zrealizować, gdyż natrafił tu na sprzeciw Stalina, który obawiał się brytyjskich wpływów w Europie centralnej i na Bałkanach. Na pierwszym spotkaniu Wielkiej Trójki w Teheranie (28 listopada – 1 grudnia 1943) Roosevelt poparł Stalina i Churchill musiał zgodzić się na operację inwazyjną we Francji. Bałkańskie plany Churchilla zostały zrealizowane w szczątkowej formie poprzez desant brytyjski w Grecji i portach Albanii w październiku 1944, a następnie zbrojne rozbicie ELAS (najsilniejszej organizacji greckiego podziemia kierowanej przez republikańską lewicę i komunistów) i uniemożliwienie w ten sposób przejęcia władzy w Grecji przez przeciwników monarchii. Brytyjczycy byli przeciwni zarówno surowemu karaniu kolaborantów, jak i zniesieniu monarchii, czy też przejęciu władzy przez grecką centro-lewicę. Toteż już w październiku 1944 r. Churchill zalecił swym dowódcom nierozwiązywanie i ochronę greckich formacji kolaboracyjnych. Następnie, w początkach grudnia 1944, Churchill zalecił gen. Scobiemu "Nie wahanie się w potraktowaniu Aten tak, jak traktuje się zbuntowane miasto wroga". Partyzantów ELAS nie poparł też ZSRR, z którym Winston Churchill już uprzednio uzgodnił swe postępowanie wobec Grecji (i Polski), w dniach 9-10 października 1944 r. w trakcie swej konferencji ze Stalinem w Moskwie. W efekcie tych, a także dalszych działań Grecja pozostała w sferze wpływów brytyjskich, a kontrola nad nią zabezpieczyła interesy Imperium Brytyjskiego na Cyprze i części Bałkanów.

Wielka Trójka zbierała się jeszcze dwukrotnie – w dniach 4 – 11 lutego 1945 w Jałcie (gdzie ustalono podział stref wpływów w Niemczech i Europie), oraz w dniach 17 lipca – 2 sierpnia 1945 w Poczdamie, gdzie powtórzono ustalenia z Jałty. Konferencję poczdamską Churchill opuścił 26 lipca, by poznać wyniki odbywających się w Anglii wyborów parlamentarnych. Do Poczdamu już nie wrócił.

Po II wojnie

Pomimo niezaprzeczalnych zasług Churchilla jako premiera podczas II wojny światowej, pierwsze powojenne wybory przyniosły ciężką klęskę konserwatystów i zwycięstwo Partii Pracy. Część historyków komentując wynik wyborów stwierdziła, że najprawdopodobniej Brytyjczycy uznali, że człowiek który nadawał się na czas wojenny, nie nada się na czas pokoju. Inni dopatrywali się tu nie tylko stosunku do Churchilla, ile rozczarowania społeczeństwa konserwatywnymi rządami Baldwina i Chamberlaina z lat trzydziestych. W każdym razie następne 6 lat Churchill spędził jako lider partii opozycyjnej.

Winston Churchill był jednym z pierwszych polityków, który poparł ideę zjednoczenia Europy. To on był pomysłodawcą utworzenia "Stanów Zjednoczonych Europy". Wspierał również sojusz z Francją. To dzięki niemu uzyskała ona stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, gdyż Churchill chciał zminimalizować wpływy ZSRR. Churchill jest również popularyzatorem terminu "żelazna kurtyna", określającego linię podziału Europy na blok wschodni i zachodni. Termin ten został po raz pierwszy użyty przez niego podczas przemówienia w Fulton (Missouri) 5 marca 1946.

Drugi raz u władzy

Wybory 1951 przyniosły klęskę laburzystom i ponownie wyniosły do władzy konserwatystów. Winston Churchill (od 1945 startujący z okręgu Woodford) objął więc ponownie stanowisko premiera. Podczas swojej kadencji odnowił ścisłe związki Wielkiej Brytanii ze Stanami Zjednoczonymi, które sam nazwał "specjalnymi relacjami" (special relations) i aktywnie zaangażował się w ustalanie powojennego ładu światowego. Podczas sprawowania przez niego urzędu na dalszy plan zeszły sprawy wewnętrzne, zepchnięte tam przez ważne wydarzenia międzynarodowe, związane ze stopniowym upadkiem brytyjskiego imperium kolonialnego. Szczególnie pochłaniały one uwagę Churchilla, jako że był on gorącym zwolennikiem przywrócenia Wielkiej Brytanii statusu światowej potęgi.

Operacja Ajax

W 1951 premierem Iranu został liberał i demokrata Mohammed Mossadegh. Rozpoczął nacjonalizację przemysłu naftowego, który wówczas praktycznie całkowicie znajdował się w rękach Wielkiej Brytanii posiadającej większościowe udziały w Anglo-Irańskiej Kompanii Naftowej (później przekształconej w koncern BP). Mossadegh był niesłusznie oskarżany o komunizm i współpracę ze Związkiem Radzieckim. Churchill zdecydował się podjąć potajemną akcję przeciwko irańskiemu premierowi na rzecz szacha Mohammada Rezy Pahlaviego. Do pomocy udało się nakłonić prezydenta USA Dwighta Eisenhowera używając do tego zmasowanej propagandy i fałszywych informacji wywiadowczych. Zorganizowana przez CIA i nieudolnie przeprowadzona akcja w końcu pozwoliła szachowi na usunięcie demokratycznie wybranego premiera w dn. 22 sierpnia 1953 r. i przejęcie pełnej kontroli nad Iranem. Szach przyjął politykę uległości wobec Zachodu, a Wielka Brytania odzyskała kontrolę nad Kompanią Naftową aż do rewolucji islamskiej 1979.

Powstanie Mau Mau

W 1951 nieporozumienia na tle podziału ziemi w Kenii, doprowadziły do skarg rdzennej ludności na faworyzowanie białych osadników. Odrzucenie skarg przez władze kolonialne spowodowało przejęcie wpływów w kenijskim społeczeństwie przez ugrupowania radykalne i wybuch, wspieranego przez Związek Radziecki, powstania w 1952, zwanego powstaniem Mau Mau. 17 sierpnia wprowadzono stan wyjątkowy, a Churchill wysłał do Kenii brytyjskie wojska w celu stłumienia rebelii. Wojna była prowadzona z wielkim okrucieństwem z obydwu stron, doprowadziła też do podziału Kenijczyków na wspierających rebelię i wiernych Koronie Brytyjskiej.

Działania rządu brytyjskiego nie spotykały się początkowo z poparciem opinii publicznej. Zmieniło się to w 1953, kiedy rebelianci zmasakrowali członków plemienia Kikuju, popierających Brytyjczyków. Przechyliło to szalę opinii publicznej na stronę Wielkiej Brytanii. Churchill prowadził walkę z powstaniem przy użyciu zarówno argumentów militarnych, jak i idąc na ustępstwa wobec ludności. Dowodzący w Kenii generał George Erskine odniósł spore sukcesy wypierając rebeliantów ze stolicy Kenii, Nairobi ("operacja Anvil", 1954), oraz większości prowincji ("operacja Hammer", 1954). Churchill mógł więc zaproponować rozmowy pokojowe, ale zostały one zerwane niedługo po jego rezygnacji. Powstanie zostało ostatecznie stłumione w 1960, ale narastające nieporozumienia między Kenijczykami a rządem brytyjskim spowodowały ogłoszenie niepodległości Kenii w 1963.

Malezja

Kolejnym wydarzeniem zagrażającym pozycji i interesom Zjednoczonego Królestwa i pochłaniającym uwagę Churchilla była wojna domowa na Malajach, toczona między siłami rządowymi wspieranymi przez Brytyjczyków, a wspieraną przez Chiny komunistyczną Malajską Armią Narodowo-Wyzwoleńczą (Malayan Races Liberation Army, MRLA). Churchill ponownie zastosował strategię łączenia działań militarnych z próbami budowania sojuszu z przeciwnikami MRLA. Była to tzw. kampania zdobywania "serc i umysłów". Dla Brytyjczyków Malaje były szczególnie ważne, gdyż po ogłoszeniu niepodległości przez Indie, Birmę i Singapur, były one jedyną brytyjską kolonią w tym regionie. W okresie największego natężenia walk stacjonowało tam 35 000 brytyjskich żołnierzy.

Polityka Churchilla zaczęła odnosić sukcesy i komuniści stopniowo tracili poparcie ludności. Ostatecznie walki wygasły w 1960. Jednak Brytyjczykom nie udało się utrzymać Malajów. Wybory 1955 przyniosły spory sukces zwolennikom niepodległości. W 1957 proklamowali oni niepodległości Malezji.

W kwietniu 1955 z powodu pogarszającego się stanu zdrowia Churchill zrezygnował z funkcji premiera i lidera Partii Konserwatywnej oraz wycofał się z czynnego życia politycznego. Oba stanowiska przejął dotychczasowy minister spraw zagranicznych, Anthony Eden.

Życie osobiste

Małżeństwo i dzieci

Churchill początkowo oświadczył się amerykańskiej aktorce Ethel Barrymore (późniejszej laureatce Oscara za najlepszą kobiecą rolę drugoplanową), ale został odrzucony. W marcu 1908 poznał na przyjęciu Clementine Hozier, w której się zakochał. Jego oświadczyny zostały przyjęte i 12 września 1908 w St Margaret's Church w Westminsterze odbył się ich ślub. Winston i Clementine doczekali się razem jednego syna i czterech córek:

  • Diana Churchill (11 lipca 1909 – 19 października 1963), żona Johna Milnera Bileya, 2. baroneta i Duncana Sandysa, miała dzieci z drugiego małżeństwa
  • Randolph Fredrick Edward Churchill (28 maja 1911 – 6 czerwca 1968)
  • Sarah Millicent Hermione Spencer Churchill (7 października 1914 – 24 września 2005), trzykrotnie zamężna, nie doczekała się potomstwa, próbowała swych sił w filmie, zagrała m.in. z Fredem Astaire'em w Królewskim weselu
  • Marigold Frances Churchill (15 listopada 1918 – 23 sierpnia 1921)
  • Mary Spencer Churchill (ur. 15 września 1922), żona Christophera Soamesa, ma dzieci

Tradycje polityczne rodziny Churchillów zostały zachowane w następnych pokoleniach. Zarówno syn Winstona, Randolph, jak i dwaj wnukowie Winston Churchill i Nicholas Soames, poszli w jego ślady i zasiadali w Izbie Gmin. Córki poślubiły polityków, co pomogło im w karierach.

Clementine była córką lady Blanche Ogilvy, drugiej żony Henry'ego Montague Hoziera, córki 7. hrabiego Airly. Jej ojcostwo jest sprawą dyskusyjną. Sama Blanche twierdziła, że ojcem Clementine był słynny kawalerzysta Bay Middleton, jednak biograf Clementine John Hardwick twierdził, że jej ojcem, podobnie jak i innych dzieci z małżeństwa Blanche z Hozierem, był szwagier Blanche Algernon Freeman-Mitford, 1. baron Redesdale.

Zainteresowania

Kiedy nie przebywał w Londynie i zajmował się działalnością polityczną, Churchill lubił spędzać czas w Chartwell House w Kencie. Razem z żoną kupił tę rezydencję w 1922. Podczas pobytów w niej Churchill lubił pisać, malować oraz podziwiać słynne czarne łabędzie.

Churchill namalował ok. 570 obrazów i wykonał 2 rzeźby. Otrzymał również dyplom z Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Londynie. Po jego śmierci obrazy zostały skatalogowane przez Davida Coombsa przy wsparciu rodziny Churchillów. Coombs wydał na ten temat dwie książki. Obecnie obrazami Churchilla zajmuje się Tony Malone. Wiele z nich znajduje się jednak w rękach prywatnych, osiągając na aukcjach ceny do miliona dolarów.

Podobnie jak większość polityków w tym czasie Churchill należał do różnych klubów i stowarzyszeń. Jeszcze jako działacz Partii Liberalnej należał do Reform Club i National Liberal Club, zaś po przejściu do Partii Konserwatywnej był członkiem Athenaeum, Boodle's, Bucks i Carlton Club. Churchill nie lubił jednak przebywać w klubach i spędzał w nich mało czasu, preferując spotkania i obiady w Ritzu lub Savoy Grill lub w stołówce Izby Gmin, razem z innymi deputowanymi.

Zdrowie

Churchill był powszechnie znany z zamiłowania do cygar i alkoholu. To ostatnie rozpoczęło się podczas pobytu w Indiach i południowej Afryce, gdzie Churchill dodawał whisky do wody, by uniknąć zatrucia. Weszło mu to w nawyk i w późniejszych latach pił whisky zarówno przed, w trakcie jak i po posiłkach. Historycy spierają się, czy można Churchilla nazywać alkoholikiem. Przeciwnicy argumentują, że spożywanie alkoholu nie wpłynęło negatywnie na jego życie osobiste i działalność polityczną. Churchill Center twierdzi, że w 1936 Churchill założył się z lordem Rothermere, że przez rok powstrzyma się od picia i ten zakład wygrał. Ulubionym alkoholem premiera był czerwony Johnnie Walker, natomiast najchętniej palił cygara marki Romeo Y Julieta rozmiar Julieta No. 2. Ten rozmiar jest teraz nazywany churchill od nazwiska Winstona Churchilla. Był on także miłośnikiem tabaki. Jego ulubioną tabaką była tabaka Western Glory firmy Gawith & Hoggarth. Jest to delikatna tabaka o aromacie słodkawego tytoniu.

Przez większość swojego życia Churchill zmagał się z depresją, którą on sam określał mianem "czarnego psa". Wspomnienia bliskich mu osób zaświadczają, że był człowiekiem bardzo emocjonalnym, podatnym na huśtawki nastrojów. Bardzo często płakał, również w sytuacjach publicznych. W prasie brytyjskiej po latach określano go mianem najbardziej płaczliwego polityka w historii.

Churchill jako historyk

Churchill pisał wiele książek, które początkowo były sposobem na zarobienie pieniędzy, gdyż mimo swojego arystokratycznego pochodzenia odziedziczył niewiele pieniędzy (większość została wydana przez matkę). Nie był wykształconym historykiem, ale od młodości czytał książki historyczne. Wpływ wywarły na niego, m.in. historia angielskiej wojny domowej Clarendona, Upadek imperium rzymskiego Gibbona i Historia Anglii Macaulaya. Nie interesował się historią społeczną i ekonomiczną, poświęcał natomiast wiele uwagi sprawom politycznym i wojskowym.

Prace Churchilla można podzielić na trzy kategorie. Do pierwszej można zaliczyć prace dotyczące historii własnej rodziny, z których należy wymienić biografię ojca Life of Lord Randolph Churchill z 1906 oraz biografię 1. księcia Marlborough pt. Marlborough: His Life and Times z lat 1933-1938 w czterech tomach.

Druga kategoria obejmuje prace autobiograficzne oraz wczesne zapiski reporterskie. Należy tu wymienić The Story of the Malakand Field Force z 1898, The River War z 1899, London to Ladysmith via Pretoria, Ian Hamilton's March z 1900 oraz autobiografię My Early Life z 1930. Jego książki z lat 1898-1900 zawierają wiele informacji o kolonialnych wojnach Wielkiej Brytanii, ale należy pamiętać, że były one rodzajem autopromocji Churchilla, który kandydował do Izby Gmin w 1900.

Najwięcej uznania przyniosły Churchillowi prace należące do trzeciej kategorii, mianowicie wielotomowe opracowania historyczne, takie jak "Światowy Kryzys" (The World Crissis, 1923-1931), sześciotomowa historia I wojny światowej, "II wojna światowa" (The Second World War, 1948-1953), sześciotomowa historia II wojny oraz "Historia Anglików" (A History of the English–Speaking Peoples, 1956-1958) w czterech tomach.

Właśnie te jego prace, zwłaszcza historia II wojny światowej, spowodowały, że w 1953 został laureatem Literackiej Nagrody Nobla za mistrzostwo opisu historycznego i biograficznego, jak i doskonałe przemowy w obronie wysokich ludzkich wartości.

Ostatnie dni

Śmierć

Churchill zasiadał w Izbie Gmin do 1964 roku, ale po 1955 wycofał się z czynnego życia politycznego i przeniósł się do Chartwell House. Pogłębiająca się depresja i niezdrowy tryb życia powodowały, że Churchill szybko podupadał na zdrowiu. Kiedy w 1963 przyznano mu honorowe obywatelstwo USA nie mógł uczestniczyć w ceremonii. Zastąpił go tam jego syn.

Winston Churchill zmarł 24 stycznia 1965 w wieku 90 lat, równo 70 lat po śmierci ojca. Przyczyną śmierci był udar mózgu.

Pogrzeb

Z polecenia królowej trumnę z ciałem byłego premiera wystawiono na widok publiczny w Westminster Hall, gdzie znajdowała się przez następne 3 dni. Po upływie tego czasu, 30 stycznia, rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe, celebrowane w katedrze Świętego Pawła. Pogrzeb Churchilla miał charakter publiczny. Był to pierwszy publiczny pogrzeb osoby spoza rodziny królewskiej od 1914.

Kondukt pogrzebowy przeszedł następnie wzdłuż Tamizy, przez londyńskie doki. Na cześć Churchilla oddano dziewiętnaście salw armatnich. Konduktowi towarzyszyło ponadto szesnaście myśliwców RAF-u. Na pogrzeb byłego premiera przybyło wielu przedstawicieli władz państwowych (m.in. prezydent Francji Charles de Gaulle, premier Kanady Lester Pearson czy premier Rodezji Ian Smith) oraz członków rodów królewskich. Podobna liczba dygnitarzy uczestniczyła w pogrzebie przywódcy Jugosławii Josipa Broz Tity w 1980 roku, a następnie w pogrzebie papieża Jana Pawła II w 2005 roku.

Na życzenie Churchilla pochowano go z resztą rodziny w St. Martin Church w Bladon, w okolicach Woodstock, w niewielkiej odległości od Blenheim Palace, gdzie Winston Churchill się urodził.

9 lutego 1965 majątek Churchilla wyceniono na 304 044 funtów szterlingów (w przeliczeniu około 3,8 miliona współczesnych funtów).

Jedną z czterech sztucznych szczęk, którą Churchill nosił przez całe życie, można obecnie oglądać w Henterian Museum.

Odznaczenia

W 1925 został odznaczony estońskim Krzyżem Wolności I klasy. W 1941 otrzymał ceremonialny urząd Lorda Strażnika Pięciu Portów (Lord Warden of the Cinque Ports) oraz został zaprzysiężony jako członek Kanadyjskiej Prywatnej Rady. Od tej pory był tytułowany: Honorowy Winston Churchill. W 1953 został kawalerem Orderu Podwiązki i otrzymał szlachecki tytuł "sir". W tym samym roku został również uhonorowany literacką Nagrodą Nobla za: "za mistrzostwo opisu historycznego i biograficznego, jak i doskonałe przemowy w obronie wysokich ludzkich wartości". Po ustąpieniu ze stanowiska premiera w 1955 r. został Kanclerzem Uniwersytetu w Bristolu. W 1959, jako najdłużej zasiadający w Parlamencie deputowany, otrzymał tytuł "ojca Izby".

W 1955 Churchill otrzymał propozycję otrzymania tytułu książęcego. Były premier propozycję przyjął i nawet wybrał dla siebie tytuł księcia Londynu (Duke of London). Ostatecznie jednak tytułu nie uzyskał. Do zmiany zdania przekonał go syn Randolph, który chciał związać swoją karierę polityczną z Izbą Gmin, co uniemożliwiłoby mu objęcie po śmierci ojca tytułu książęcego. Od tej pory tytuł książęcy jest przyznawany tylko członkom Rodziny Królewskiej.

W 1956 otrzymał Nagrodę Karola Wielkiego za zasługi promowaniu pokoju i integracji w Europie. W 1960 otwarto w Cambridge Churchill College. W 1963 Winston Churchill został pierwszą osobą, której przyznano honorowe obywatelstwo Stanów Zjednoczonych.

Kontrowersje

Postać Winstona Churchilla budzi wśród historyków wiele kontrowersji, mimo że w publicznym dyskursie dominuje jednowymiarowa wizja premiera okresu wojny jako wybitnego stratega i bohatera. Przykładowo brytyjski wojskowy i historyk Gordon Corrigan w książce poświęconej demitologizacji wizerunku Churchilla podważył jego kompetencje w zakresie kierowania walką na morzu i lądzie, a także m.in. sposób prowadzenia polityki kadrowej. Z kolei znany francuski badacz Pierre Milza zwrócił uwagę na utrzymującą się aż do początku II wojny światowej fascynację faszyzmem. Zasugerował dodatkowo, że Churchill mógł wydać rozkaz przeprowadzenia zamachu na włoskiego przywódcę, Benito Mussoliniego. Koncepcja ta już wcześniej pojawiła się we włoskiej produkcji dokumentalnej. Kontrowersje wiązały się także z wydaniem wspomnień osobistego ochroniarza Churchilla z okresu wojny, Waltera H. Thompsona, spisanych jeszcze w 1945 roku. Premier nie wyraził zgody na ich publikację, a nawet podjął starania, by uniemożliwić ją środkami prawnymi, administracyjnymi i finansowymi.

 

Źródło informacji: wikipedia.org, mod.uk

Nazwa miejsca Aktywne od: Aktywne do: Zdjęcia Język
Blenheim PalaceBlenheim Palacede, en, lv, pl, ru
Royal Albert HallRoyal Albert Hallen

    loading...

        ImięRodzaj relacjiData urodzeniaData śmierciOpis
        1Randolph Spencer  ChurchillRandolph Spencer Churchillojciec13.02.184924.01.1895
        2Jeanette  JeromeJeanette Jeromematka09.01.185429.06.1921
        3Randolph Frederick  ChurchillRandolph Frederick Churchillsyn28.05.191106.06.1968
        4
        Diana Churchillcórka11.07.190920.10.1963
        5Sarah ChurchillSarah Churchillcórka07.10.191424.09.1982
        6
        Marigold Churchillcórka15.11.191823.08.1921
        7Mary  SoamesMary Soamescórka15.09.192231.05.2014
        8John Strange  Spencer-ChurchillJohn Strange Spencer-Churchillbrat04.02.188023.02.1947
        9Clementine  ChurchillClementine Churchillżona01.04.188512.12.1977
        10George MiddletonGeorge Middletonteść16.04.184609.04.1892
        11Vic OliverVic Oliverzięć08.07.189815.08.1964
        12Duncan SandysDuncan Sandyszięć24.01.190826.11.1987
        13
        Thomas Touchet-Jessonzięć15.09.191303.07.1963
        14Pamela HarrimanPamela Harrimansynowa20.03.192005.02.1997
        15Ethel  BarrymoreEthel Barrymoreprzyjaciel15.08.187918.06.1959
        16Alice KeppelAlice Keppelprzyjaciel29.04.186811.09.1947
        17Prince Stanisław Albrecht  RadziwiłłPrince Stanisław Albrecht Radziwiłłprzyjaciel21.07.191427.07.1976
        18Violet Bonham CarterViolet Bonham Carterprzyjaciel15.04.188719.02.1969
        19Max  AitkenMax Aitkenkolega/koleżanka25.05.187909.06.1964
        20Edward VIII WindsorEdward VIII Windsorkolega/koleżanka23.06.189428.05.1972
        21Coco ChanelCoco Chanelznajomy19.08.188310.01.1971
        22Alexander  GutschkowAlexander Gutschkowznajomy14.10.186214.02.1936
        23Freda Dudley WardFreda Dudley Wardznajomy28.07.189416.03.1983
        24Wallis  SimpsonWallis Simpsonznajomy19.06.189624.04.1986
        25Boris SavinkovBoris Savinkovznajomy31.01.187907.05.1925
        26Władysław SikorskiWładysław Sikorskiznajomy20.05.188104.07.1943
        27Arthur  TedderArthur Tedderznajomy, wyznawca tej samej idei11.07.189003.06.1967
        28Stephen WardStephen Wardznajomy19.10.191203.08.1963
        29Nancy  AstorNancy Astorznajomy18.05.189702.05.1964
        30John  ProfumoJohn Profumoznajomy, wyznawca tej samej idei30.01.191509.03.2006
        31Nikołaj JudeniczNikołaj Judeniczznajomy30.07.186205.10.1933
        32Alexander CambridgeAlexander Cambridgeznajomy14.04.187416.01.1957
        33Upton SinclairUpton Sinclairznajomy20.09.187825.11.1968
        34Sidney  ReillySidney Reillypodwładny24.03.187405.11.1925
        35Huberts GofsHuberts Gofspodwładny12.08.187018.03.1963
        36David Lloyd  GeorgeDavid Lloyd Georgewyznawca tej samej idei17.01.186326.03.1945
        37Ainārs RitenbergsAinārs Ritenbergswyznawca tej samej idei13.12.194315.06.2007
        38Emmeline PankhurstEmmeline Pankhurstoponent15.07.185814.06.1928
        39Michael CollinsMichael Collinsoponent16.10.189022.08.1922
        40Adrian Carton de WiartAdrian Carton de Wiartżołnierz05.05.188005.06.1963
        41Arthur Neville ChamberlainArthur Neville Chamberlainpoprzednik18.03.186909.11.1940

        27.11.1895 | Alfred Nobel ustanowił nagrodę swojego imienia

        Nagroda Nobla – wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości, ustanowione ostatnią wolą fundatora, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu – Alfreda Nobla.

        Prześlij wspomnienia

        03.01.1911 | Belagerung der Sidney Street

        Prześlij wspomnienia

        19.02.1915 | Gallipoli Campaign

        Prześlij wspomnienia

        10.05.1940 | Winston Churchill zastąpił Neville’a Chamberleina na stanowisku premiera Wielkiej Brytanii

        Prześlij wspomnienia

        10.05.1940 | WW2: Apvienotā Karaliste okupē Islandi

        Prześlij wspomnienia

        26.05.1940 | Operation Dynamo – In northern France, Allied forces begin a massive evacuation from Dunkirk, France.

        Prześlij wspomnienia

        10.07.1940 | Rozpoczęła się bitwa o Anglię

        Bitwa o Anglię lub, zwłaszcza w historiografii brytyjskiej, bitwa o Wielką Brytanię (Battle of Britain) – kampania powietrzna głównie nad południową i centralną Anglią, toczona między niemieckim lotnictwem Luftwaffe a brytyjskim RAF w czasie II wojny światowej, w okresie od 10 lipca do 31 października 1940 roku. Była to pierwsza kampania toczona wyłącznie za pomocą lotnictwa.

        Prześlij wspomnienia

        20.08.1940 | Winston Churchill powiedział: Nigdy tak wielu nie zawdzięczało tak wiele tak nielicznym

        Prześlij wspomnienia

        07.09.1940 | Bitwa o Anglię: potężne bombardowanie Londynu z udziałem tysiąca niemieckich samolotów w którym zginęło 450 osób, a 1600 zostało rannych

        Prześlij wspomnienia

        09.10.1940 | St. Paul's Cathedral in London was bombed during a Luftwaffe air raid, but the dome was unharmed

        Prześlij wspomnienia

        22.12.1940 | Bitwa o Anglię: 684 osoby zginęły, a 2364 zostały ranne, w wyniku dwóch nocnych nalotów Luftwaffe na Manchester z 22/23 i 23/24 grudnia

        Prześlij wspomnienia

        10.06.1941 | Rūdolfs Hesa ierašanās Lielbritānijā

        Prześlij wspomnienia

        13.07.1941 | WW2: Britain and the Soviet Union signed a mutual aid pact to support each other in WW2

        Prześlij wspomnienia

        30.10.1941 | Rūzvelts nolemj iedalīt 1 miljardu dolāru lielu palīdzību PSRS karam pret tās kādreizējo sabiedroto un otru Otrā Pasaules kara uzsācēju- Vāciju

        Prześlij wspomnienia

        24.01.1942 | World War II: The Allies bombard Bangkok, leading Thailand to declare war against the United States and United Kingdom.

        Prześlij wspomnienia

        30.05.1942 | 1000 bombowców Royal Air Force dokonało nalotu na Kolonię

        W czasie II wojny światowej miasto było silnie bombardowane przez lotnictwo alianckie. Obliczono, że miasto zostało zbombardowane 262 razy. W wyniku bombardowań zginęło 20 tys. osób, a centrum miasta zostało zmiecione z powierzchni ziemi. Do najsłynniejszego nalotu doszło 31 maja 1942. W operacji pod kryptonimem „Millenium” wzięło udział 1046 bombowców RAF, które zrzuciły 1455 ton materiałów wybuchowych. Nalot trwał 75 minut, w czasie których zniszczono ok. 300 ha miasta, zginęło 486 osób.

        Prześlij wspomnienia

        14.01.1943 | II wojna światowa: rozpoczęła się aliancka konferencja w Casablance

        Konferencja w Casablance – tajne rokowania trwające od 14 do 24 stycznia 1943 roku, mające na celu zaplanowanie alianckiej strategii dotyczącej II wojny światowej w Europie. Konferencja odbyła się w hotelu „Anfa” w Casablance. Obecni byli Franklin D. Roosevelt, Winston Churchill oraz Charles de Gaulle.

        Prześlij wspomnienia

        17.08.1943 | World War II: First Québec Conference of Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt, and William Lyon Mackenzie King begins

        Prześlij wspomnienia

        22.11.1943 | Rozpoczęła się konferencja kairska

        Konferencja kairska (22-26 listopada 1943) odbyła się w Kairze w Egipcie. Uczestniczyli w niej prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Roosevelt, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill i generalissimus Republiki Chińskiej Czang Kaj-szek.

        Prześlij wspomnienia

        28.11.1943 | Rozpoczęła się konferencja teherańska – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki)

        Konferencja teherańska (28 listopada 1943 - 1 grudnia 1943 roku w Teheranie) – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i przywódcy ZSRR Józefa Stalina. Była to pierwsza z trzech – poświęconych walce z hitlerowską III Rzeszą – konferencji wielkiej trójki. Po niej odbyły się jeszcze dwie: konferencja jałtańska (luty 1945) oraz konferencja poczdamska (lipiec-sierpień 1945).

        Prześlij wspomnienia

        01.12.1943 | Zakończyła się konferencja teherańska – spotkanie tzw. wielkiej trójki

        Konferencja teherańska (28 listopada 1943 - 1 grudnia 1943 roku w Teheranie) – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i przywódcy ZSRR Józefa Stalina.

        Prześlij wspomnienia

        30.03.1944 | 545 lotników zginęło, a 152 dostało się do niewoli w wyniku zestrzelenia 95 spośród 795 brytyjskich bombowców, biorących udział w nalocie na Norymbergę. Była to najtragiczniejsza akcja w historii RAF Bomber Command

        Prześlij wspomnienia

        06.06.1944 | Rozpoczęło się lądowanie wojsk alianckich w Normandii, największa operacja desantowa w historii wojen.

        Lądowanie w Normandii (Operacja Neptun) – wstępna faza Operacji Overlord, największa pod względem użytych sił i środków operacja desantowa w historii wojen, mająca na celu otwarcie tzw. drugiego frontu - w zachodniej Europie. Operacja została przeprowadzona we wtorek 6 czerwca 1944 roku pod dowództwem gen. Eisenhowera, a trzon sił inwazyjnych stanowiły wojska amerykańskie, brytyjskie i kanadyjskie.

        Prześlij wspomnienia

        04.02.1945 | II wojna światowa: w Jałcie rozpoczęła się konferencja przywódców trzech mocarstw alianckich

        Konferencja jałtańska (od 4 do 11 lutego 1945), zwana także krymską – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. Wielkiej Trójki): przywódca ZSRR Józef Stalin, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill oraz prezydent USA Franklin Delano Roosevelt. Była to jedna z konferencji wielkiej trójki, miała miejsce po konferencji teherańskiej (listopad-grudzień 1943) a przed konferencją poczdamską (lipiec-sierpień 1945). Wielka trójka odbyła wiele konferencji, jednak na konferencjach teherańskiej, jałtańskiej oraz poczdamskiej zapadły decyzje najwyższej wagi. Odbyła się w pałacu Potockich w Liwadii leżącej pod Jałtą na Krymie. Miała decydujące znaczenie dla powojennego kształtu Europy.

        Prześlij wspomnienia

        13.02.1945 | Lotnictwo alianckie zniszczyło nalotami dywanowymi Drezno; zginęło około 35 tysięcy osób

        Bombardowanie Drezna – przeprowadzone 13-14 lutego 1945 przez lotnictwo brytyjskie (Royal Air Force) i amerykańskie (United States Army Air Forces) naloty dywanowe na Drezno. W nalotach, skoncentrowanych na starym mieście użyto przede wszystkim bomb zapalających. Pożary wywołały burzę ogniową, która zniszczyła miasto. Całkowitemu zniszczeniu uległ obszar ok. 39 km². Straty ludzkie szacowane są na ok. 22,7 tys. do 25 tys. zabitych. Specjalna komisja powołana przez władze Saksonii do ustalenia dokładnej liczby ofiar bombardowania zakończyła pracę w roku 2011, ogłaszając, że ostatecznie ustalona liczba ofiar nie przekroczyła 25 tys.

        Prześlij wspomnienia

        03.05.1945 | Zatopienie przez Aliantów SS Cap Arcona z więźniami obozu koncentracyjnego na pokładzie

        Na Zatoce Lubeckiej samoloty RAF zatopiły statki: SS Cap Arcona, Thielbek, wiozące więźniów z obozów koncentracyjnych oraz SS Deutschland obsadzony niemiecką załogą, czwarty statek Athen zdołał zawinąć do portu. Zginęło około 7,7 tys. osób.

        Prześlij wspomnienia

        09.05.1945 | 2. Pasaules kara beigas Eiropā

        Prześlij wspomnienia

        17.07.1945 | Allied leaders met at Potsdam to decide Germany's post-war future

        Churchill, Truman & Stalin

        Prześlij wspomnienia

        06.08.1945 | O 8:16 czasu miejscowego eksplodowała nad Hiroszimą bomba atomowa Little Boy

        6 sierpnia 1945 startująca z wyspy Tinian superforteca B-29 Enola Gay lotnictwa USA zrzuciła na miasto 4-tonową uranową bombę atomową Little Boy.

        Prześlij wspomnienia

        02.09.1945 | Na pokładzie pancernika USS Missouri przedstawiciele Japonii podpisali akt kapitulacji

        Kapitulacja Japonii – Latem 1945 roku Japonia była pokonana militarnie. Nadal jednak odmawiała podpisania aktu bezwarunkowej kapitulacji wymaganej przez deklarację poczdamską. W sierpniu zadano więc Japonii ciosy, które ją do tego zmusiły: 6 sierpnia Stany Zjednoczone zrzuciły pierwszą bombę atomową na Hiroszimę, 8 sierpnia Związek Radziecki wypowiedział wojnę i wkroczył do Mandżurii, a 9 sierpnia druga amerykańska bomba atomowa spadła na Nagasaki.

        Prześlij wspomnienia

        05.03.1946 | W przemówieniu w Fulton w stanie Missouri Winston Churchill po raz pierwszy użył określenia "żelazna kurtyna".

        W przemówieniu w Fulton w stanie Missouri Winston Churchill po raz pierwszy użył określenia "żelazna kurtyna", określającego linię podziału Europy na blok wschodni i zachodni. Przemówienie to przyjmuje się za początek zimnej wojny.

        Prześlij wspomnienia

        14.05.1948 | Proklamacja niepodległości Izraela

        Proklamacja niepodległości Izraela odbyła się 14 maja 1948 o godzinie 16:00 w Domu Dizengoffa (Sala Niepodległości) w Tel Awiwie. W następstwie podpisania Deklaracji Niepodległości powstało żydowskie państwo Izrael utworzone na podstawie Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 z dnia 29 listopada 1947. Powstało ono na części terytorium byłego brytyjskiego Mandatu Palestyny. W dniu tym w Izraelu obchodzi się święto państwowe Dzień Niepodległości Izraela (hebr. יום העצמאות, Jom Ha-Acmaut). Jest ono obchodzone według kalendarza żydowskiego w dniu 5 ijar. W tym samym dniu Arabowie obchodzą „Dzień Katastrofy” (arab. يوم النكبة, al-Nakba).

        Prześlij wspomnienia

        31.03.1949 | Vinstons Čērčils paziņo, ka A-bumba bija vienīgais šķērslis, kāpēc PSRS neiekaroja pārējo Eiropu

        Prześlij wspomnienia

        23.10.1951 | Winston Churchill became PM once again after the Conservative victory in the General Election

        Prześlij wspomnienia

        26.10.1951 | Par Lielbritānijas premjerministru otreiz tiek apstiprināts Vinstons Čērčils

        Prześlij wspomnienia

        24.04.1953 | Sir Winston Churchill was knighted by Queen Elizabeth II

        Prześlij wspomnienia

        30.01.1965 | State funeral of Sir Winston Churchill was held in London

        Prześlij wspomnienia

        13.08.1976 | Międzynarodowy Dzień Osób Leworęcznych

        Prześlij wspomnienia

        26.12.1982 | Człowiekiem Roku tygodnika Time został komputer osobisty

        Prześlij wspomnienia

        Dodaj słowa kluczowe