Dokonano oblotu amerykańskiego samolotu dalekiego zasięgu o zmiennej geometrii skrzydeł F-111

Pierwszy lot zbudowanego dla Sił Powietrznych samolotu F-111A odbył się 21 grudnia 1964 roku, a wprowadzenie do uzbrojenia USAF 18 lipca 1967 roku. Oficjalnie nazwę Aardvark przyjęto podczas ceremonii wycofania samolotu ze służby w USAF w dniu 27 lipca 1996 roku. Po wycofaniu samolotu ze służby w Stanach Zjednoczonych F-111 Aardvark służył w Królewskich Sił Powietrznych Australii do końca 2010.

Pierwszy lot zbudowanego dla Sił Powietrznych samolotu F-111A odbył się 21 grudnia 1964 roku, a wprowadzenie do uzbrojenia USAF 18 lipca 1967 roku. Wersja dla US Navy, F-111B różniła się od wersji A krótszym o 1,07 m dziobem ze względu na konieczność dostosowania wymiarów maszyny do wind przewożących samoloty z hangarów pod pokładem na pokład startowy. Nie została ona jednak przyjęta do uzbrojenia z powodu znacznego przekroczenia masy startowej i niewystarczającej widoczności z kabiny podczas lądowania na lotniskowcu. Dalszego rozwoju maszyny zaprzestano w lipcu 1968 roku, zaś nowym myśliwcem marynarki stał się Grumman F-14 Tomcat. Inne wersje F-111 weszły do uzbrojenia sił powietrznych jeszcze w pierwszej połowie lat 90. W 1965 roku zainteresowanie projektem wykazała Wielka Brytania, ale ze względu na prowadzone prace projektowe nad rodzimym BAC TSR-2, wstępne zamówienie anulowano. Jedynym użytkownikiem F-111 poza USA zostały Królewskie Siły Powietrzne Australii (RAAF).

F-111 był pierwszym produkowanym seryjnie samolotem ze zmienną geometrią skrzydeł i pierwszą maszyną tego rodzaju zdolną latać z prędkościami naddźwiękowymi. Mimo wielu niepodważalnych zalet, miał również szereg wad, takich jak wysoka cena i duża masa mechanizmu zmiany geometrii skrzydeł. Pomimo to, w wielu późniejszych konstrukcjach wykorzystano zmienną geometrię skrzydeł poczynając od radzieckich Su-17 z 1966, MiG-23 z 1967 i bombowca Tu-160 z 1981 roku, poprzez amerykański myśliwiec marynarki F-14 Tomcat z 1970 i bombowiec B-1B Lancer z roku 1974, aż po europejski Panavia Tornado zaprojektowany w 1974. Podobnym rozwiązaniem był radziecki Su-24 zbudowany w 1970 roku i bardzo podobny konstrukcyjnie do F-111, ale o gorszych osiągach.

Konstrukcja

F-111 został zaprojektowany jako samolot myśliwsko-bombowy zdolny do działań w każdych warunkach pogodowych, oraz przenikania obrony przeciwlotniczej przeciwnika na bardzo niskim pułapie. Maszyna została wyposażona w skrzydła o zmiennej geometrii umożliwiające ustawienie skosu w zakresie od 16 do 72,5 stopnia. Załogę stanowiło dwóch pilotów siedzących obok siebie w kokpicie stanowiącym kapsułę ratunkową wystrzeliwaną w całości w momencie zagrożenia życia załogi. Płatowiec zbudowano głównie ze stopów aluminium, stali oraz tytanu. Kadłub konstrukcji półskorupowej został wzmocniony panelami usztywniającymi oraz pokryciem z płyt o strukturze plastra miodu. Wewnątrz kadłuba zlokalizowano komorę uzbrojenia. Większość wersji F-111 została wyposażona w radar TFR (ang. Terrain-Following Radar) śledzący ukształtowanie terenu połączony z autopilotem i umożliwiający lot na bardzo niskim pułapie bez niebezpieczeństwa kolizji z przeszkodami terenowymi. Napęd maszyny stanowiły dwa silniki dwuprzepływowe Pratt & Whitney TF30 z dopalaczami. Zarówno skrzydła o zmiennej geometrii, kapsuła ratunkowa, radar TFR jak i silniki dwuprzepływowe były całkiem nowymi technologiami wprowadzonymi po raz pierwszy właśnie w F-111.

Uzbrojenie Komora uzbrojenia

F-111 posiadał małą wewnętrzną komorę uzbrojenia kadłubie umożliwiającą zamontowanie szerokiej gamy uzbrojenia lub wyposażenia.

• Działko: Wszystkie wersje bojowe (z wyjątkiem EF-111A, FB-111A i F-111G) mogą przenosić pojedyncze działko M61 Vulcan kalibru 20 mm z bardzo dużym zapasem amunicji (2084 pocisków) zamykanym pokrywą otwieraną przed rozpoczęciem strzelania. Chociaż działko tego typu było używane jako uzbrojenie pokładowe wielu samolotów amerykańskich sił powietrznych, to nigdy nie zostało wykorzystane bojowo i ostatecznie na początku lat 80. zostało wycofane z uzbrojenia. Również australijskie F-111C nie posiadają już na swoim wyposażeniu tego działka.
• Bomby: W komorze można było umieścić dwie konwencjonalne bomby, zazwyczaj Mk 117 o masie 340 kg, chociaż większe bomby włącznie z Mk 118 o masie 1400 kg, także mogły być przenoszone.
• Uzbrojenie nuklearne: Wszystkie wersje F-111 z wyjątkiem EF-111A i australijskich F-111C mogły być wyposażone w wolno spadające bomby atomowe: wersje bojowe przenosiły bomby B43, B57 lub B61, a FB-111A również B83. FB-111A mógł być również uzbrojony w dwa pociski rakietowe AGM-69 SRAM z głowicami jądrowymi (dodatkowe cztery takie pociski mogły być zamocowane pod skrzydłami).
• Sensory: F-111C i F-111F miały możliwość wykorzystania desygnatora laserowego do oznaczania celów dla bomb naprowadzanych laserowo, który wchodził w skład zestawu AN/AVQ-26 Pave Tack. Zestaw ten instalowano na obrotowej podstawie wciąganej do komory uzbrojenia gdy zestaw nie był wykorzystywany.
• Wyposażenie rozpoznawcze: Australijskie RF-111C przenosiły zestaw sensorów i kamer służących do misji rozpoznawczych. W skład zestawu wchodziła kamera Honeywell AN/AAD-5 działająca w podczerwieni, dwie panoramiczne Fairchild KA-56E do fotografowania na niskich i KA-93A4 wysokich pułapach, oraz parę kamer CAI KS-87C fotografujących boczne sfery. Możliwa była także rejestracja fotograficzna wskazań radaru.
• Pociski rakietowe: F-111B przeznaczono do przenoszenia w komorze uzbrojenia dwóch przeciwlotniczych pocisków rakietowych AIM-54 Phoenix. General Dynamics zaproponował konstrukcję umożliwiającą umieszczenie dwóch pocisków AIM-9 Sidewinder na trapezowym uchwycie wraz z bombą, ale nigdy nie zastosowano tego rozwiązania, montując w to miejsce działko.
• Inne wyposażenie: Istniała możliwość przenoszenia w komorze uzbrojenia dodatkowych zbiorników paliwa lub bagażu.

Uzbrojenie podwieszane

Projekt samolotu F-111 nie przewidywał umieszczania uzbrojenia podwieszanego na kadłubie, chociaż wyposażono go w dwa punkty mocowań. Pierwszy na pokrywie komory uzbrojenia, a drugi z tyłu kadłuba pomiędzy silnikami służący zazwyczaj do mocowania zasobnika z urządzeniami przeciwdziałania radioelektronicznego (ECM). Ze wzgledu na to, że uzbrojenie przenoszone w komorze było niewystarczające dodano 8 punktów podwieszeń (pylonów) po 4 pod każdym ze skrzydeł o udźwigu 2722 kg każdy. Pylony wewnętrzne (3, 4, 5 i 6) zamontowano na stałej części skrzydła przed sworzniem, na którym obracały się płaty, a 4 pozostałe (1, 2, 7 i 8) na ruchomej części i mogły być one mocowane tylko po rozłożeniu skrzydeł pod kątem nie mniejszym niż 26°. Skrajnych węzłów podwieszeń (1 i 8) nigdy nie wykorzystywano, kolejna zewnętrzna para (2 i 7) była używana bardzo rzadko, jedynie do przenoszenia dodatkowych zbiorników paliwa. FB-111 i F-111G miały możliwość odstrzelenia pustych pylonów po wykorzystanym uzbrojeniu w celu zmniejszenia oporów powietrza.

Główne uzbrojenie podwieszane należących do Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych samolotów F-111 stanowiły:

• Swobodnie opadające bomby ogólnego przeznaczenia:
  • Mk 82 – 227 kg
  • Mk 83 – 454 kg
  • Mk 84 – 907 kg
  • Mk 117 – 340 kg
• Bomby kasetowe
• BLU-109 – 907 kg przeciwbetonowa bomba penetrująca
• Naprowadzane laserowo bomby systemu Paveway:
  • GBU-10 – 907 kg
  • GBU-12 – 227 kg
  • GBU-28 – specjalna bomba penetrująca bunkry o masie 2177 kg, kadłuby bomb pierwszej serii zbudowano ze zużytych luf samobieżnych haubic M110, zbudowana pospiesznie dla celów wojny w Zatoce Perskiej
• BLU-107 Durandal – do niszczenia pasów startowych
• GBU-15 – naprowadzana elektro-optycznie bomba (używająca bomby Mk 84 lub BLU-109 ze zwykłą lub pracującą w podczerwieni głowicą telewizyjną od pocisku rakietowego AGM-65 Maverick
• AGM-130 – bomba (przeważnie Mk 84 lub BLU-109 z systemem naprowadzającym od GBU-15 i przyspieszaczem rakietowym zmieniającym ją w pocisk rakietowy o zasięgu 64 km).
• Bomby atomowe:
  • B43 – o mocy 1MT
  • B61 – o mocy regulowanej 0,3 - 170 kT

Ponadto wszystkie F-111 mogły przenosić uzbrojenie naprowadzane laserowo, wraz z zestawem Pave Tack (np. F-111F i australijskie F-111C) umożliwiający oznaczenie celu. Maszyny bez desygnatorów mogły zrzucać laserowo naprowadzane bomby tylko w asyście innych naziemnych lub powietrznych laserowych urządzeń oznaczających cel.

Od wczesnych lat 80. wersje bojowe F-111 wyposażano w specjalne szyny umożliwiające zamontowanie na węzłach podwieszeń 3 i 6 dwóch przeciwlotniczych pocisków rakietowych AIM-9 Sidewinder do samoobrony. Używano raczej starszych typów AIM-9P, niż nowocześniejszych AIM-9L lub AIM-9M, ponieważ nowsze wersje nie były przystosowane do mocowania do szyn. Australijskie lotnictwo zastąpiło pociski Sidewinder przez AIM-132 ASRAAM.

FB-111A mógł przenosić to samo uzbrojenie konwencjonalne co wersje bojowe, ale częściej podwieszano pod niego dodatkowe zbiorniki paliwa lub bomby atomowe. Do ich wycofania w 1990 roku samolot mógł przenosić do czterech pocisków rakietowych AGM-69 SRAM z głowicami jądrowymi, chociaż najczęściej przenosił tylko dwie sztuki.

Australijskie F-111C nie miały możliwości przenoszenia broni jądrowej, ale mogły być wyposażone w rakietowe pociski przeciwokrętowe AGM-84 Harpoon, przeciwradarowe AGM-88 HARM lub pociski AGM-142 Popeye.