John Fitzgerald Kennedy

John Fitzgerald Kennedy (ur. 29 maja 1917 w Brookline, zm. 22 listopada 1963 w Dallas) nazywany „JFK”, „Jack Kennedy”, „Ken” – 35. prezydent Stanów Zjednoczonych, zginął w zamachu.

Wczesne lata życia i edukacja

Syn Josepha Patricka Kennedy’ego, Sr. i Rose Fitzgerald (bogatej, irlandzkiej rodziny) urodzony w miasteczku Brookline, w stanie Massachusetts. Uczęszczał do wielu szkół, m.in. do: Edward Devotion School, Dexter School w Bostonie, Canterbury School, Choate Rosemary Hall w Wallingford, w stanie Connecticut – specjalnej szkoły dla chłopców. 25 sierpnia 1935 popłynął wraz z rodzicami i siostrą Kathleen do Londynu w starej Anglii. Studiował kierunek polityki (powiązanej z ekonomią). Po powrocie do Stanów Zjednoczonych studiował w Princeton University w New Jersey i Harvard College.

Wizyta w Polsce

W lipcu 1939, na kilka tygodni przed atakiem Niemiec na Polskę, Kennedy jako attaché przyjechał na polecenie swojego ojca, wówczas ambasadora Stanów Zjednoczonych w Londynie do Warszawy, głównie w celu zbadania nastrojów wśród społeczeństwa i polskich polityków. W liście do ojca o swoim pobycie w Polsce napisał:

  Wyjeżdżam stąd pokrzepiony i wzmocniony i będę mówił wszędzie tam, gdzie będzie mi dane, iż wobec tak poważnego zagrożenia społeczeństwo polskie spogląda w przyszłość z niezachwianą wiarą w słuszność swojej sprawy, patrzy z optymizmem, ale i z przekonaniem, że jeżeli do konfrontacji dojdzie, to jej wynik nie może być inny jak zwycięstwo.

Już po wybuchu wojny, Kennedy wstrząśnięty postawą ówczesnych sojuszników Polski, napisał rozprawę pt. „Why England Slept”.

Służba wojskowa

 

John F. Kennedy (1942)

Wiosną 1941 został powołany do marynarki (US Navy). Po licznych zmianach służył najpierw w Panamie, a potem na Pacyfiku w randze podporucznika. 2 sierpnia 1943 kuter torpedowy PT-109, którym dowodził, został staranowany przez japoński niszczyciel „Amagiri” niedaleko Nowej Georgii (Wyspy Salomona). W wyniku kolizji, drewniany kuter przełamał się na pół i zatonął. Z trzynastoosobowej załogi zginęło dwóch marynarzy; Kennedy przeżył (odznaczył się ratując członków załogi, w tym jednego poważnie poparzonego), chociaż sam odniósł poważny uraz kręgosłupa, który o mało nie zaprzepaścił jego późniejszej kariery politycznej. W maju 2002 ekspedycja poszukiwawcza National Geographic Society odnalazła w pobliżu Wysp Salomona wrak kutra PT-109 nazwany potem imieniem Johna F. Kennedy’ego.

12 sierpnia 1944 starszy brat Johna, Joseph P. Kennedy, Jr., zginął na wojnie w katastrofie lotniczej podczas operacji Anvill w okolicy Calais. Wydarzenie to miało być początkiem legendy o „klątwie” na członkach rodziny Kennedy.

Wczesna kariera polityczna

Karierą polityczną miał zająć się starszy i bardziej znany brat, Joseph Patrick Jr Kennedy, jednak zginął na wojnie. John F. Kennedy, początkowo kongresmen, a następnie senator z rodzinnego okręgu Massachusetts w latach 1947-1960, aktywnie uczestniczył w polityce wewnętrznej, bez większego wpływu na politykę międzynarodową.

Małżeństwo i rodzina

W Senacie miał opinię „wiecznego kawalera i podrywacza”. Na mającym ponad 30 lat senatorze zaczęła ciążyć presja, głównie ze strony ojca Josepha. Despotyczny patriarcha rodu chciał wysunąć syna jako kandydata w wyborach prezydenckich, ale uważał, że jego kawalerstwo i bezdzietność może poważnie zaprzepaścić tę jedyną szansę. 12 września 1953 poślubił młodszą o 12 lat dziennikarkę, Jacqueline Lee Bouvier. Jednakże nie zaprzestał romansów, co bardzo raniło i upokarzało jego żonę (podobno JFK nie krył przed nią swoich flirtów). Dwa lata po ślubie „Jackie” zaszła w ciążę, ale poroniła. W 1956 pojawiły się pogłoski o rzekomej separacji, jednak ambitny, katolicki senator nie mógł pozwolić sobie na rozwód. Dzieci to:

Arabella Kennedy (1956, ur. martwa) Caroline Bouvier Kennedy (ur. 27 listopada 1957) i mąż Edwin Schloosberg (2 córki i syn) John Fitzgerald Kennedy, Jr. (ur. 25 listopada 1960, zginął w wypadku lotniczym 16 lipca 1999) Patrick Bouvier Kennedy (1963, zmarł dwa dni po narodzeniu) Książka

W 1957 Kennedy napisał książkę zatytułowaną Profiles in Courage. W jej tworzeniu pomagała mu, mająca wykształcenie dziennikarskie, Jacqueline, zbierając materiały w bibliotekach, a także kilku historyków-konsultantów. Książka opisywała losy polityków uznanych za bohaterów, jak: John Quincy Adams (senator z Massachusetts, 6. prezydent Stanów Zjednoczonych), Daniel Webster (senator z Massachusetts), Thomas Hart Benton, Sam Houston, Edmund G. Ross, Lucius Lamar, George Norris, Robert A. Taft.

W tym samym roku za tę książkę został uhonorowany nagrodą Pulitzera, w kategorii „Biografia lub autobiografia”.

Dążenia do prezydentury

 

John F. Kennedy zaprzysiężony na prezydenta (20 stycznia 1961)

W 1960 zadeklarował starania o prezydenturę. Przy pomocy kilku senatorów (m.in. Lyndona B. Johnsona) rozpoczął kampanię wyborczą. Jego najważniejszym rywalem był kandydat z ramienia Partii Republikańskiej Richard Nixon – polityk konserwatywny, protestant. 13 lipca 1960 oficjalnie mianowany kandydatem na prezydenta z ramienia Partii Demokratycznej (głównym problemem głowy państwa były wojny prowadzone w Afryce, Azji (koloniach europejskich) oraz komunizm coraz bardziej popularny w krajach zachodnich. Głównymi wrogami byli Nikita Chruszczow (przywódca ZSRR) i Fidel Castro (dyktator Kuby), który w owym czasie dopiero dochodził do pełnej władzy.

26 września 1960 odbyła się pierwsza w historii telewizyjna debata prezydencka między kandydatami: Johnem F. Kennedym i Richardem Nixonem. Jej wynik zmienił charakter kampanii wyborczych.

W planach i kampaniach wyborczych mówił o zakończeniu w USA rasizmu, dotykającego najczęściej Afroamerykanów.

20 stycznia 1961 został zaprzysiężony na 35 prezydenta USA, wtedy też wypowiedział słynne słowa: „Nie pytaj, co twój kraj może zrobić dla ciebie, zapytaj, co ty możesz zrobić dla swojego kraju” (ang. Ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country).

W tym samym 1961 r. został uhonorowany tytułem Człowieka Roku tygodnika „Time”.

Prezydent Stanów Zjednoczonych

 

John F. Kennedy (1961)

 

John F. Kennedy z synem (1963)

17 kwietnia 1961 rozpoczął się desant emigrantów kubańskich w Zatoce Świń wyszkolonych i wyposażonych przez władze amerykańskie. Inwazja się nie powiodła i Kennedy musiał przyznać się do porażki. W swym przemówieniu zapewnił jednak, że Ameryka będzie robić wszystko, by „flaga Stanów Zjednoczonych została wbita na terytoriach kubańskich”. Natomiast Fidel Castro dwa dni później oficjalnie ogłosił, że „Amerykanie nie zdobędą Kuby”.

W odpowiedzi na wysłanie Sputnika przez Rosjan i lot Jurija Gagarina, podczas przemówienia w Kongresie w maju 1961 wyznaczył ambitny cel wysłania ludzi na Księżyc w ciągu 10 lat. Osobiście doglądał nowych prototypów kosmicznych. Jesienią 1962 sprawą zajął się Uniwersytet Rice, który w kilka lat miał zbudować odpowiedni statek kosmiczny. Mimo tempa prowadzonych prac, Kennedy nigdy nie zobaczył efektów swych działań. Dopiero 20 lipca 1969 – sześć lat po jego śmierci i osiem po przedstawieniu planu – zbudowany za 22 miliardy dolarów, Apollo 11 z Neilem Armstrongiem i Buzzem Aldrinem na pokładzie, wylądował na Księżycu.

Jego zdecydowana postawa przesądziła również o działaniach w stosunku do ZSRR podczas kryzysu kubańskiego w październiku 1962. Dzięki jego zabiegom, Chruszczow wycofał rakiety z Kuby i tym samym zażegnał wybuch III wojny światowej. W zamian za ustępstwo ZSRR, Kennedy obiecał przed końcem kwietnia 1963 wycofanie swoich rakiet („Jupiter”) z Turcji.

Administracja Kennedy’ego wsparła przeprowadzony w lutym 1963 przez partię Baas zamach stanu przeciwko nacjonalistycznemu rządowi Iraku, mającemu wsparcie miejscowych komunistów, na czele którego stał generał Abd al-Karim Kasim (który pięć lat wcześniej obalił sprzyjającą państwom zachodnim monarchię Haszymidów). CIA udostępniła listy podejrzanych o sympatie lewicowe i komunistyczne, co umożliwiło zlikwidowanie opozycji. Nowy rząd na czele którego stanął były sojusznik Kassima, Abd as-Salam Arif otworzył iracki rynek dla amerykańskich i brytyjskich firm.

26 czerwca 1963 odbył podróż do Berlina Zachodniego. Wygłosił tam słynną mowę, w czasie której padły słowa: „Ich bin ein Berliner” (niem.: „Jestem berlińczykiem”). Była to reakcja na utworzenie przez władze Niemieckiej Republiki Demokratycznej Muru Berlińskiego 13 sierpnia 1961.

Podczas jego prezydentury pojawiły się kontrowersje związane z izraelską elektrownią atomową w Dimonie. Początkowo rząd Izraela zaprzeczał jej istnieniu, ale premier Izraela, Dawid Ben Gurion podczas przemówienia w Knesecie w grudniu 1960 stwierdził, że zbudowano ją w celach badawczych. Podczas wizyty w Nowym Jorku oświadczył Kennedy’emu, że elektrownia zapewnia energię dla odsalania wody i służy wyłącznie celom pokojowym. Kennedy nie ufał tym zapewnieniom i w maju 1963 wysłał do Ben Guriona list domagając się wiarygodnych informacji. W odpowiedzi Ben Gurion powtórzył zapewnienia o wyłącznie pokojowych zastosowaniach energii atomowej w Izraelu i przeciwstawił się amerykańskim naciskom by otworzyć instalacje nuklearne w Dimonie dla inspektorów Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.

Kennedy doprowadził do zawarcia w 1963 przez Stany Zjednoczone, Związek Radziecki i Wielką Brytanię układu Partial Test Ban Treaty (PTBT, Układ o Zakazie Doświadczeń z Bronią Jądrową w Atmosferze, Przestrzeni Kosmicznej i Pod Wodą) – zakazującego wszelkich prób atomowych z wyjątkiem podziemnych. Do 2008 został podpisany przez 123 kraje. W latach 1962-1963 przed podpisaniem układu Związek Radziecki i Stany Zjednoczone przeprowadziły szereg próbnych eksplozji jądrowych w atmosferze. Jedynymi krajami, o których wiadomo, że mają broń atomową a nie podpisały go są: Chiny, Francja i Korea Północna.

Zwiększył zaangażowanie w wojnę w Wietnamie. Za jego prezydentury ilość żołnierzy amerykańskich wysłanych do Wietnamu Południowego zwiększyła się z 800 do 16 300. Historycy spierają się, czy kontynuowałby tę politykę w przypadku reelekcji. Podstawą dla przypuszczeń o chęci wycofania się z konfliktu wietnamskiego są słowa Roberta McNamary, że Kennedy poważnie rozważał wycofanie się z Wietnamu po 1964 oraz memorandum z października 1963 NSAM 263, w którym nakazał wycofać 1000 żołnierzy do końca roku. Ale według historyka Lawrence’a Freedmana było to raczej robocze założenie wynikające z nadziei na oczekiwaną stabilizację, niż ostateczna decyzja wobec perspektywy pogorszenia się sytuacji.

Powołał Korpus Pokoju (ang. Peace Corps) – organizację zajmująca się aktywną pomocą krajom III Świata.

Zamach i śmierć

22 listopada 1963, rozpoczynając swoją kampanię wyborczą, udał się wraz z żoną Jackie do Dallas, w stanie Teksas. Podczas przejazdu otwartym samochodem marki Lincoln, do Kennedy’ego oddano kilka strzałów z karabinu. Prezydent został postrzelony dwukrotnie, raz w górną część pleców − kula przeszyła szyję, uszkadzając kręgosłup i wychodząc poniżej jabłka Adama − drugi strzał, decydujący, przeszył głowę. Poważnie ranny został także gubernator Texasu, John Connally. Rannego Kennedy’ego odwieziono do Parkland Hospital w Dallas, gdzie zmarł o godz. 13:00. 25 listopada został pochowany na Narodowym Cmentarzu w Arlington.

O zamordowanie prezydenta został oskarżony Lee Harvey Oswald, były żołnierz US Marines, znany z marksistowskich sympatii. Oswald przez kilka lat przebywał w ZSRR, skąd jednak wrócił do USA. Pracował w budynku składnicy książek w Dallas, z którego padły śmiertelne strzały. Na piątym piętrze owego budynku znaleziono karabin należący do Oswalda. Jednak zanim stanął przed sądem, 24 listopada 1963, gdy wyprowadzano go z budynku policji w Dallas, został śmiertelnie postrzelony przez Jacka Ruby’ego, właściciela klubu nocnego w Dallas, człowieka mającego powiązania z mafią. Zgodnie z ustaleniami Komisji Warrena Oswald był jedynym sprawcą. Jednak jej prace od początku były kwestionowane. Istnieje wiele hipotez na temat tego zamachu.