Roman Vetulani

Roman Vetulani (ur. 8 sierpnia 1849 w Bochni, zm. 12 sierpnia 1906 w Zawoi) – profesor gimnazjalny, sekretarz Wydziału Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Sanoku od roku jego założenia, członek honorowy Macierzy Ziemi Cieszyńskiej od 1898.

Rodzina Vetulanich pochodziła pierwotnie z Włoch, ale miała rodowód etruski. Jej członkowie mogli zamieszkiwać Vetulonię, miejscowość w Etrurii lub miasteczko Vettola (obecnie dzielnica Pizy). Przedstawiciele familii byli geologami i zajmowali się kopalinami. Jeden z nich przeniósł się na tereny polskie, gdzie w Tatrach prowadził badania, które zlecił rząd austriacki. Pierwszy przodek urodzony na ziemi polskiej to Jacobus Vetulani, urodzony w 1751 lub 1752 roku w Chochołowie (jako pater alienus – z ojca cudzoziem­ca).

Roman Vetulani był synem Michała i Franciszki Śliwińskiej. Ukończył wydział filologii klasycznej na Uniwersytecie Lwowskim. W 1875 roku zdobył tytuł kwalifikowanego nauczyciela szkół średnich. W 1883 roku osiadł w Sanoku ze swą żoną, Matyldą z Piszów. W 1889, po urodzeniu syna Kazimierza (późniejszego profesora Uniwersytetu Lwowskiego, rozstrzelanego przez Niemców wraz wraz z kilkudziesięcioma innymi przedstawicielami polskiej inteligencji we Lwowie), Matylda zmarła. Roman ożenił się ponownie z Elżbietą Karoliną z Kunachowiczów, z którą miał pięcioro dzieci (trzech synów i dwie córki): Zygmunta (ur. 1894, ekonomistę i konsula generalnego RP w Kaliningradzie, Bagdadzie, Wiedniu, Stambule, Bukareszcie i Rio de Janeiro), Tadeusza (ur. 1897, profesora w zakresie szczegółowej hodowli zwierząt Uniwersytetu Wileńskiego i Uniwersytetu Poznańskiego), Adama (ur. 1901, kanonistę, historyka prawa średniowiecznego i profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego), Marię (urzędniczkę bankową) oraz Elżbietę (zmarła na gruźlicę 20 grudnia 1921, w wieku 18 lat). Uzyskał prawo swojszczyzny, oznaczające przynależność do miasta. Rodzina Vetulanich zamieszkiwała w Sanoku w domu przy ulicy Floriańskiej (obecna Daszyńskiego), a od 1886 roku w Willi Zaleskich przy placu św. Jana.

Roman był profesorem w Gimnazjum Męskim im. Królowej Zofii w Sanoku, gdzie uczył łaciny, greki, języka angielskiego oraz gimnastyki. Był pierwszym sanoczaninem, który stworzył podręcznik szkolny do wychowania fizycznego (1897/1898). Propagował wychowanie fizyczne wśród młodzieży i mieszkańców Sanoka. W 1904 roku opublikował pracę Program respirjów czyli organizacja zabaw szkolnych w przerwach między godzinami. Był członkiem zwyczajnym Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego. Społecznie działał jako sekretarz Wydziału Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku, działającym w gmachu przy ulicy Mickiewicza. Zmarł 12 sierpnia 1908 roku na zawał serca.

Tak mówił o Romanie Vetulanim jego wnuk, Jerzy, w wywiadzie przeprowadzonym przez Andrzeja Kobosa:

  Cała ta rodzina miała nie tylko włosko-toskańskie korzenie, ale i toskańskie zajęcie; pracowali jako nadzór górniczy w kopalniach soli. (...) Dopiero mój dziadek Roman zerwał z górniczą tradycją i został profesorem gimnazjalnym w Sanoku. Uczył tam łaciny i greki, ale ciekawe, że to on wprowadził w sanockim gimnazjum wychowanie fizyczne i zdaje się organizował tam drużyny „Sokoła”. Zmarł na serce, zostawiając moją babkę z sześciorgiem dzieci. Bardzo zmagali się z biedą już przed rokiem 1914. Po wybuchu pierwszej wojny światowej babka z dwójką najmłodszych pojechała do Wiednia, ale tam było im jeszcze gorzej.