François Mitterrand

François Maurice Adrien Marie Mitterrand (ur. 26 października 1916 w Jarnac, zm. 8 stycznia 1996 w Paryżu) – socjalistyczny polityk francuski, prezydent Francji w latach 1981-1995. Mitterrand jest uznawany w prawie wszystkich sondażach i rankingach, za jednego z dwóch, obok de Gaulle'a, największych prezydentów w historii Francji.

Młodość i wojna

Ojcem François był Gilbert Felix Joseph Mitterrand, który pracował jako agent towarzystw kolejowych, następnie producent octu i przewodniczący związku zawodowego jego wytwórców. Babka Gilberta była arystokratką, daleką potomkinią Ferdynanda III Świętego i Jana z Brienne, krzyżowca, króla Jerozolimy i współcesarza Bizancjum. To czyniło również z przyszłego prezydenta potomka królewskich rodów.

W młodości wychowywany przez jezuitów (którzy prowadzili szkołę, do której uczęszczał), był konserwatystą i żarliwym katolikiem. Pierwszym politycznym krokiem było przystąpienie do ultranacjonalistycznej organizacji Croix-de-feu, którą przedłożył nad Action Française, gdyż ta ostatnia została wyjęta spod prawa przez Watykan. W czasie II wojny światowej został powołany do wojska i w 1940 roku dostał się do niewoli, z której uciekł w 1941 roku Przedostał się do tzw. wolnej strefy i przystąpił do administracji państwa Vichy, jako podsekretarz stanu. Później w 1943 związał się z ruchem oporu, razem z grupą innych urzędników rządowych, utrzymując dalej ministerialne stanowisko. Niemal do śmierci Mitterand składał zresztą co roku wieniec na grobie marszałka Philippe Pétaina, jako bohatera pierwszej wojny światowej. W 1943 miał otrzymać francisque, honorowe odznaczenie Vichy, jednak później zaprzeczał temu.

Jego pseudonimem konspiracyjnym był Kapitan Morland. Mitterrand brał udział w powstaniu paryskim, gdzie oddział pod jego dowództwem zdobył gmach dawnego ministerstwa ds. kombatantów.

Wielu zarzucało potem Mitterrandowi, iż wstąpił do ruchu oporu w momencie, kiedy sytuacja na froncie się zmieniała. Z drugiej strony był to pewien akt odwagi, podczas gdy wielu Francuzów przeczekało wojnę, nie plamiąc się wprawdzie kolaboracją, ale też nie uczestnicząc w żadnych tajnych organizacjach. Do takich należał m.in. Georges Pompidou.

Według wielu źródeł Mitterrand od prawie samego początku był związany potajemnie z Wolną Francją, a swoją funkcję wykorzystywał jako parawan dla działalności na rzecz władz emigracyjnych. Według wtajemniczonych, jego prawicowe poglądy uległy już wcześniej załamaniu w wyniku wczesnej ekspansji hitlerowskiej. Faktem jest, iż jeszcze przed wojną był bliskim przyjacielem socjalistycznego działacza Georges'a Dayana, którego kiedyś uchronił przed linczem ze strony członków Action Française.

De Gaulle i Mitterrand

Kiedy Mitterrand przedostał się do Algieru w 1943 roku, spotkał się tam z gen. Charles'em de Gaulle'em i tam też doszło do pierwszego z wielu spięć między nimi. De Gaulle zażądał wtedy, aby Mitterrand przyłączył swoją siatkę ruchu oporu do siatki jego siostrzeńca. Mitterrand odmówił wtedy, argumentując, iż jego organizacja jest większa. Atmosferę spotkania niewątpliwie podgrzał fakt, iż przed nim Mitterrand złożył kurtuazyjną wizytę gen. Henri Giraudowi, który był popierany przez Amerykanów przeciwko de Gaulle'owi.

Nie jest to potwierdzone, ale podobno kiedy po wyzwoleniu Paryża de Gaulle wygłaszał – w obecności przywódców ruchu oporu – przemówienie z okna paryskiego ratusza, wtedy stracił równowagę i prawie by wyleciał z okna, gdyby stojący obok Mitterrand nie chwycił go za kolana i nie wciągnął do środka.

Jeżeli tak rzeczywiście było, to de Gaulle nie poczuwał się raczej do wdzięczności względem Kapitana Morlanda, do którego żywił, wedle relacji jego współpracowników, szczerą pogardę. Choć kiedy rywalizowali w 1965 roku o urząd prezydenta, zakazał swoim współpracownikom wykorzystywania w kampanii zdjęcia, na którym młody Mitterrand ściska rękę Petaina. Choć uważam go za łajdaka, nie chcę walczyć takimi metodami – miał powiedzieć.

Kariera w IV Republice

Po wojnie powrócił do polityki, wiążąc się z centrolewicą i w 1946 roku został wybrany jako deputowany z departamentu Nièvre. Do 1957 piastował szereg, głównie ministerialnych urzędów w IV Republice, rezygnując następnie na znak sprzeciwu wobec polityki francuskiej w Algierii (był wówczas zdecydowanym zwolennikiem utrzymania tej kolonii). Rok później należał do nielicznych osób sprzeciwiających się nominacji de Gaulle'a na stanowisko głowy państwa – w tym roku stracił w wyborach stanowisko deputowanego.

Jako minister sprawiedliwości w rządzie Guya Molleta był oficjalnym reprezentantem Republiki Francuskiej na ślubie księcia Monako Rainiera III i aktorki Grace Kelly.

W roku 1948 32-letni minister był jednym z współzałożycieli i czołowych działaczy (obok takich postaci jak Winston Churchill, Konrad Adenauer, Paul-Henri Spaak, Harold Macmillan czy Józef Retinger) Ruchu Europejskiego.

Kariera w V Republice

Mitterrand odzyskał miejsce w parlamencie niedługo potem, kiedy wybrano go na senatora.

W 1959 Mitterrand uniknął śmierci w zamachu na Avenue de l'Observatoire w Paryżu, uskakując przed kulami zamachowca. Incydent ten przyniósł mu popularność, wzmagając jego polityczne ambicje. Pojawiły się potem głosy, że sam zainscenizował ten zamach – wdrożone śledztwo nie przyniosło na to żadnych dowodów i zostało umorzone. A była to sprawa poważna, albowiem senat zdecydował wtedy – rzecz bez precedensu – o uchyleniu Mitterrandowi immunitetu. Jednakże pomógł mu wtedy dawny przyjaciel jego rodziny (i ówczesny przyjaciel de Gaulle'a), pisarz noblista François Mauriac, odważnie przeciwstawiając się kampanii oszczerstw.

W V Republice przystąpił do wyborów prezydenckich w 1965 r. (z mandatem całej lewicy, włącznie z FPK), ale został pokonany przez de Gaulle'a (w drugiej turze uzyskał 45% oddanych głosów, co świadczyło, że pozycja generała wcale nie była aż tak mocna). W latach 1965-1968 był przewodniczącym koalicji socjalistów i liberałów (która składała się z SFIO i jego Konwentu Instytucji Republikańskich). W latach 70. doszło do fuzji tych dwóch ugrupowań i części PSU pod wodzą późniejszego premiera Michela Rocarda w nową Partię Socjalistyczną. Jej pierwszym sekretarzem generalnym został właśnie Mitterrand.

Po ustąpieniu de Gaulle'a w roku 1969 ponownie zgłosił chęć ubiegania się o najwyższe stanowisko w państwie, jednakże wśród socjalistów wzięła górę tendencja niechęci współpracy z komunistami. SFIO wystawiło wtedy kandydaturę mera Marsylii Gastona Deffere'a, PSU Michela Rocarda zaś FPK Jacques'a Duclos.

Po śmierci prezydenta Pompidou rozpisano nowe wybory, do których ponownie przystąpił Mitterrand, został jednak pokonany przez ministra finansów Valerego Giscarda d'Estaing (o czym notabene ostatecznie zadecydował bunt części gaullistów przeciwko Jacques'owi Chaban-Delmasowi, którzy pod wodzą Jacques'a Chiraca przeszli na stronę Giscarda).

Prezydent Republiki

Ostatecznie zdobył najwyższy urząd w państwie w wyborach w 1981 roku, stając się pierwszym w historii socjalistycznym prezydentem V Republiki. Jedną z jego pierwszych decyzji było zniesienie kary śmierci.

Jego socjalistyczna polityka wewnętrzna była równoważona przez konserwatywny parlament, aczkolwiek Mitterrand współpracował sprawnie z francuskim premierem, którym był Jacques Chirac. Największe sukcesy odniósł na arenie międzynarodowej, zwłaszcza na scenie Wspólnoty Europejskiej. Wspierał przystąpienie Hiszpanii i Portugalii (1986), utrzymywał dobre stosunki z kanclerzem Niemiec Helmutem Kohlem, razem z którym doprowadził do podpisania traktatu z Maastricht 7 lutego 1992 r. Ponownie wybrany w wyborach w 1988 roku pokonując w drugiej turze Chiraca.

Jego kadencja skończyła się w maju 1995 roku – następcą został Jacques Chirac, który pokonał socjalistę Lionela Jospina. Mitterrand zmarł na raka pół roku później. Po jego śmierci pojawiły się kontrowersje wokół książki jego osobistego lekarza, dr. Claude'a Gublera pod tytułem "Wielka tajemnica". Gubler twierdził, że od 1981 roku Mitterrand okłamywał opinię publiczną co do stanu swojego zdrowia.

W 1991 został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.

Próba podsumowania

Mimo rozlicznych kontrowersji, François Mitterrand był politykiem, którego uznać można za męża stanu. Na fali tzw. mitterrandomanii związanej z przypadającą w styczniu 2006 roku 10 rocznicą jego śmierci w sondażu uznano go za największego prezydenta w historii państwa (uzyskał 35% głosów, podczas gdy de Gaulle 30, zaś Giscard d'Estaing i Chirac znaleźli się na jeszcze dalszych miejscach).

W polityce wewnętrznej przeprowadził proces decentralizacji kraju, co rozładowało wiele poważnych problemów. On też przyczynił się do zniesienia kary śmierci, którą Francja najdłużej orzekała i wykonywała w Europie Zachodniej.

Z drugiej strony przeciwnicy polityczni oskarżali go o nielegalne i zbrodnicze praktyki, jakich na jego rozkaz miały dopuszczać się wobec przeciwników politycznych rządu służby specjalne. Mitterand był posądzany o przyczynienie się do zatopienia łodzi Greenpeace'u "Rainbow Warrior" u wybrzeży Nowej Zelandii, o czym mówią m.in. wydane w 2005 roku fragmenty tajnego raportu napisanego w 1985 roku przez ówczesnego szefa wywiadu marynarki wojennej, admirała P. Lacouste'a. Co zaś do wcześniejszych spraw nie może uniknąć, jako minister sprawiedliwości, pewnej części odpowiedzialności za zbrodnie wojenne w Algierii.

Oskarżenie o udział w ludobójstwie w Rwandzie

2 sierpnia 2008 r. rząd Rwandy opublikował raport, w którym oskarża się 33 wysokich przedstawicieli wojskowych i cywilnych Francji o odegranie istotnej roli w ludobójstwie jakie miało miejsce w 1994 r. w tym kraju. Zamordowanych zostało wówczas ok. 800 000 osób. Wśród oskarżonych znalazł się również François Mitterrand – ówczesny prezydent Francji.

Życie prywatne

Jego żona Danielle Mitterrand była aktywną zwolenniczką lewicy. Oprócz dwóch synów, Jean-Christophe i Gilbert Mitterrand, miał też córkę Mazarine Pingeot ze związku pozamałżeńskiego (ur. 1974). Mitterrand był znany z licznych udokumentowanych romansów, co nie zaszkodziło jego popularności.

Kariera polityczna (kalendarium)

• minister ds. weteranów i ofiar wojny (1947)
• minister ds. weteranów i ofiar wojny (1947-1948)
• minister ds. Francji zamorskiej (1950-1951)
• minister stanu (1952)
• minister spraw wewnętrznych (1954-1955)
• minister sprawiedliwości (1956-1957)
• sekretarz generalny Partii Socjalistycznej (1971-1981)
• prezydent Francji (1981-1995)
  wybrany ponownie w 1988
• współksiążę Andory (wraz z biskupem Urgel Joanem Martím Alanisim, równolegle z prezydenturą)
  podpisał nową, demokratyczną konstytucję

Muzeum – dom rodzinny François Mitterranda

Muzeum poświęcone Mitterandowi (La maison natale de François Mitterrand) zostało otwarte 8 stycznia 2006 r. w domu rodzinnym prezydenta w Jarnac (departament Charente). W Jarnac znajduje się także grób Mitteranda.